φωτό: βιβλιοπωλείο Lello, στο Porto
Όσο το σκέφτομαι, τόσο το συνειδητοποιώ: μόλις με ρωτήσουν αν έχω ακόμα δουλειά και πού εργάζομαι, ακαριαία ακολουθεί μια μίνι επίθεση: «Έλεος! πες μας γιατί τα βιβλία είναι τόσο ακριβά;» Δεν ξέρω αν οφείλεται στη γενική κρίση. Πάντα η αντίδραση ήταν του τύπου «Α, ρε τυχεράκια, μέσα στα βιβλία είσαι όλη την ώρα, ε;» αλλά κυρίως οι συζητήσεις ήταν σχετικά με τα θέματα που πουλάνε και για το αν οι άνθρωποι που διαβάζουν τελικά στην Ελλάδα είναι πολλοί ή λίγοι. Και κλασικά, όλο και κάποιος θα με ρώταγε για το μυστικό της εμπορικής επιτυχίας ώστε να γράψει π.χ. τον επόμενο «Ιούδα» (που φιλούσε υπέροχα). Τώρα, τα πάντα γυρίζουν γύρω από την τιμή.
Είναι σαφές ότι υπάρχει ο διαχωρισμός Ελληνικά Βιβλία και Μεταφρασμένα Βιβλία, κι ένας ακόμα: Τυπωμένα Βιβλία και Ηλεκτρονικά Βιβλία. Γι’ αυτά θα μπορούσα να σας πω κάποια άλλη φορά, με αφορμή την κατάσταση του βιβλίου στη χώρα μας έτσι όπως έχει εξελιχθεί.
Η τιμή λοιπόν, τιμή δεν έχει; Υπάρχουν πολλά στρατόπεδα και το θέμα έχει ανάψει φωτιές τελευταία τόσο στον τύπο όσο και στο διαδίκτυο με τη συμμετοχή εκδοτών,αναγνωστών, βιβλιοπωλών κ.ά. Ο καθένας παρουσιάζει τη δική του πραγματικότητα.
Οι εκδότες, από την πλευρά τους, έχουν να αντιμετωπίσουν τα διαρκώς αυξανόμενα έξοδα προεκτύπωσης, παραγωγής, διακίνησης, το μικρό τιράζ, το μεγάλο ποσοστό έκπτωσης στα βιβλιοπωλεία –μιλάμε κυρίως για τις μεγάλες αλυσίδες που κάνουν υποτίθεται τον μεγαλύτερο τζίρο– και το πρόβλημα των επιστροφών. Προσωπικά, αυτό το τελευταίο μου έκανε πάντα τρομερή εντύπωση. Τα βιβλία που δεν έχουν πουληθεί, δεν στοκάρονται κατ’ ανάγκην, αλλά επιστρέφονται, και αυτό είτε ισοφαρίζει το ποσό που οφείλεται στον εκδότη, είτε γίνεται αντικατάσταση με την παραγγελία νέων βιβλίων(!). Μία επιπλέον πληγή για τους εκδότες είναι και το γεγονός ότι δεν αποπληρώνονται έγκαιρα, μπορεί και ποτέ! Τα τελευταία δύο, ίσως και παραπάνω, χρόνια έχουν επικρατήσει οι 12μηνες επιταγές. Πουλάς τώρα και πληρώνεσαι σε ένα χρόνο. Αυτές οι επιταγές είναι πια κάτι σαν Kinder-έκπληξη. Δεν ξέρεις τι σου κρύβει. Συνήθως οι επιταγές έχουν ήδη κατατεθεί στις τράπεζες, με την ανάλογη χασούρα –η τράπεζα κρατάει ένα σημαντικό ποσοστό προκειμένου να εξαργυρώσει προκαταβολικά τα ποσά–, και σε περίπτωση που αποδειχθούν ακάλυπτες, σε καλούν από πάνω να τις πληρώσεις εσύ. Τον τελευταίο καιρό, υπάρχουν αντιδράσεις, ειδικά για την πολιτική των βιβλιοπωλείων-αλυσίδων και το πώς έχει διαμορφωθεί η κατάσταση. Θα εξομαλυνθεί ο φαύλος κύκλος; Ή θα παρακολουθήσουμε όλοι μας το θρίλερ του τέλους σχεδόν όλων των εκδοτικών οίκων;
Τα βιβλιοπωλεία, πάλι, αντιμετωπίζουν τα δικά τους. Υπάρχει η παραδοσιακή και όχι παράλογη κόντρα ανάμεσα στα συνοικιακά βιβλιοπωλεία και τα μεγάλα βιβλιοπωλεία-αλυσίδες. Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί και ο περιβόητος νόμος ενιαίας τιμής του βιβλίου, ο οποίος υποστηρίζεται ότι ευνοεί τα μεγάλα βιβλιοπωλεία και μπλοκάρει τα μικρότερα, αφού δεν τα αφήνει να κάνουν τις εκπτώσεις που θέλουν. Ούτως ή άλλως, λόγω κρίσης αντιμετωπίζουν και μια πτώση περίπου 30% τυπικά, στην πραγματικότητα όμως ίσως και παραπάνω. Κυκλοφορεί η άποψη ότι το μεγαλύτερο ποσοστό από την τιμή ενός τίτλου καταλήγει στο βιβλιοπωλείο. Το αντεπιχείρημα τονίζει ότι τα λειτουργικά έξοδα όσο πάει και αυξάνονται, καθώς και το ότι από τα βιβλία που αφήνουν κέρδος καλύπτουν τη χασούρα εκείνων που δεν πουλάνε, μπας και επιβιώσουν. Τονίζεται βέβαια, ανάμεσα στους θαμώνες των βιβλιοπωλείων, ότι υπάρχουν και οι φωτεινές εξαιρέσεις.
Οι αναγνώστες, με τη σειρά τους, έχουν τον δικό τους πόνο. Οπωσδήποτε παραμένει ζητούμενο η χαμηλότερη τιμή. Τα επιχειρήματα και τα αντεπιχειρήματα δίνουν και παίρνουν. Βιβλιοπωλείο τούβλινο ή ηλεκτρονικό; Και με τι παροχές; Βιβλία με σκληρό εξώφυλλο ή μαλακό; Καλή ποιότητα χαρτιού ή ένα στάδιο πριν από αυτό της εφημερίδας; Όλα είναι κάτω από το μικροσκόπιο και οι απαιτήσεις ανεβαίνουν. Value for money, honey!
– Να παραγγείλω από το εξωτερικό;
– Ναι! Είναι φθηνότερα, και αν η παραγγελία υπερβαίνει έναν αριθμό αντιτύπων γλιτώνεις και τα μεταφορικά.
– Όχι! Θα το πάρω σε άλλη ποιότητα και δεν ξέρω αν τα αγγλικά μου θα με καλύψουν ώστε να το απολαύσω.
– Μμμ, σιγά τον πολυέλαιο, είδαμε και τις μεταφράσεις/επιμέλειες/διορθώσεις βιβλίων που έχουμε πληρώσει, και κάποιες φορές μας το βούλωσαν το μάτι.
– Όχι! Αν αγοράζουμε όλοι ηλεκτρονικά, θα μείνουν τόσοι άνθρωποι χωρίς δουλειά!
– Σκασίλα μου, βαρέθηκα να πληρώνω για βιβλία με ορθογραφικά λάθη/για βιβλία που το χαρτί τους είναι βαρύ και δεν μπορώ να τα κουβαλήσω/που ζητάω τα ποιήματα του Ελύτη και ο υπάλληλος με κοιτάει σαν ούφο λόγω ασχετοσύνης/που πάω για βιβλία και δίπλα πουλάνε και κασετίνες ή πιατάκια-αντίγραφα μουσείου μπλα μπλα, ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό.
Πρέπει να ομολογήσω ότι κάποιες φορές υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Ρώτησα κάποιους που ξέρω ότι αγαπούν το βιβλίο, αλλά δεν είναι και κροίσοι ταυτόχρονα, αν βρίσκουν το βιβλίο ακριβό. Μερικοί μου απάντησαν ότι όλα είναι πλέον ακριβά, οπότε γιατί θα αποτελούσε εξαίρεση το βιβλίο; Παραδέχθηκαν ότι σίγουρα θα εκμεταλλεύονταν σήμερα την ευκαιρία για πιο φτηνό βιβλίο, π.χ. παζάρια βιβλίου, ημέρες-στοκ εκδοτικών οίκων κτλ., καθώς και επίσης ότι τους επηρεάζει το ψυχολογικό όριο των 15 ευρώ ή των 18-19 ευρώ. Από τα 20-25 ευρώ και πάνω, υπάρχει ζόρι. Αν δεν μπορούν ν’ αντισταθούν στην αγορά του βιβλίου, τότε θα κοιτάξουν να κόψουν από τα λοιπά έξοδά τους. Από την άλλη, τόνισαν πως πολύ δύσκολα θα εγκατέλειπαν αυτή την αίσθηση που έχουν μέσα σε ένα βιβλιοπωλείο, να χαζεύουν, να μυρίζουν, να απολαμβάνουν τα «εκθέματα».
Τελικά, εσείς εκεί έξω τι πιστεύετε; Από θυμό ξέρουμε όλοι, κάποια ψύχραιμη πρόταση όμως για τη βελτίωση της τιμής υπάρχει κατά τη γνώμη σας; Που να είναι εφαρμόσιμη και στην πράξη, όχι μόνο λόγια δηλαδή ότι π.χ. όλο και περισσότεροι επιμένουν στο να κυκλοφορούν τα βιβλία σε μορφή paperback-έκδοση περιπτέρου προκειμένου να διαβάζουν φτηνότερα το βιβλίο που επιθυμούν. Αναρωτιέμαι όμως μήπως στο τέλος το θεωρήσουν τόσο ευτελές ως προϊόν, που οποιαδήποτε τιμή πάνω από τα 3 ευρώ θα εξακολουθεί να τους φαίνεται μεγάλη;
Ένα παραμένει σίγουρο: Βιβλίο, αξία ανεκτίμητη!
Η lady Bookdust είναι η μυστική πράκτορας του BookRoom ως ειδική στα θέματα ελληνικών εκδόσεων και απαντάει σε ερωτήσεις γνωρίζοντας τα «από μέσα.» Μπορεί επίσης να απαντήσει σε ερωτήσεις στα σχόλια.
Σας άρεσε (ή δεν σας άρεσε) κάποιο βιβλίο; Γράψτε μας λίγα λόγια γι ‘ αυτό!
Το Book Room θέλει να μάθει τι διαβάζετε, αν σας άρεσε ή όχι. Γράψτε λίγα (ή πολλά) λόγια για το βιβλίο που διαβάσατε και στείλτε τα στο lenfou@gmail.com. Οι κριτικές θα δημοσιεύονται κάθε Κυριακή στο Book Room. Όλοι ρωτάμε τους φίλους μας τι να διαβάσουμε και τι όχι, γιατί να μην γίνει και μέσα από αυτή τη στήλη;