Πολλοί είδαν στον Άμλετ ένα έργο τέχνης γιατί το βρήκαν ενδιαφέρον, δε βρήκαν ενδιαφέρον σε ένα έργο τέχνης. Είναι η Μόνα Λίζα της λογοτεχνίας.
Τ.Σ. Έλιοτ
Κορυφαία στιγμή της θεατρικής τέχνης και θεμελιώδες κείμενο του ευρωπαϊκού πνεύματος, ο Άμλετ αποτελεί πρόκληση για κάθε δημιουργό του θεάτρου. Εδώ όσα θέλετε να ξέρετε γύρω από τον Άμλετ.
Η ιστορία του Άμλετ είναι πολύ παλιά και καταγράφεται στο έργο Gesta Danorum του Σάξο Γκραμάτικους γύρω στο 1200. Σε αυτό το μύθο βασίζεται η Ισπανική τραγωδία του Τόμας Κιντ από την οποία εμπνέεται με τη σειρά του ο Σαίξπηρ.
Πόσο παλιά είναι η ιστορία του Άμλετ;
Η ιστορία του Άμλετ είναι πολύ παλιά και καταγράφεται στο έργο Gesta Danorum του Σάξο Γκραμάτικους γύρω στο 1200. Σε αυτό το μύθο βασίζεται η Ισπανική τραγωδία του Τόμας Κιντ από την οποία εμπνέεται με τη σειρά του ο Σαίξπηρ. Gesta Danorum («Πράξεις των Δανών") είναι ένα πατριωτικό έργο για τη Δανέζικη ιστορία. Είναι το πιο φιλόδοξο λογοτεχνικό επιχείρηση της μεσαιωνικής Δανίας και αποτελεί βασική πηγή για την πρώιμη ιστορία του έθνους. Είναι επίσης ένα από τα παλαιότερα γνωστά γραπτά κείμενα για την ιστορία της Εσθονίας και της Λετονίας. Αποτελείται από δεκαέξι βιβλία γραμμένα στα λατινικά. Προσφέρει μοναδικό προβληματισμό για τα Ευρωπαϊκά θέματα στον πρώιμο Μεσαίωνα συμπληρώνοντας ό,τι έχει παραδοθεί από τους ιστορικούς στη Δυτική και Νότια Ευρώπη.
H πιο διάσημη φράση από θεατρικό έργο
Ο Σαίξπηρ γράφει τον Αμλετ το 1602, όπως δείχνει η πρώτη καταγεγραμμένη παρουσίαση του έργου. Η τραγική ιστορία του Άμλετ, του πρίγκιπα της Δανιμαρκίας, είναι ο πλήρης τίτλος του έργου. Δεν υπάρχει φράση στην ιστορία του θεάτρου πιο διάσημη από το «να ζει κανείς ή να μη ζεί». Την ξέρουν όλοι ακόμα και αν δεν ξέρουν το έργο. Και όλοι έχουν συνδυάσει μια εικόνα που μάταια οι σύγχρονες εκδοχές του έργου προσπαθούν να ανατρέψουν. Ο Αμλετ λέει αυτά τα λόγια κρατώντας μια νεκροκεφαλή. Στην βιογραφία του Σαίξπηρ από τον Πίτερ Ακρόιντ (εκδόσεις Μικρή Άρκτος), διαβάζουμε: «Η φράση To be or not to be είναι πιθανότατα μια παρεμβολή στο κείμενο. Ίσως πρόκειται για λόγια τα οποία ο Σαίξπηρ έγραψε για κάποια παλαιότερη εκδοχή του Άμλετ ή για ένα εντελώς άλλο έργο, ίσως ήταν μια φράση που σημείωσε βιαστικά σε ένα τετράδιο για αδιευκρίνιστη μελλοντική χρήση. Οπωσδήποτε ήταν πολύ καλή για να την εγκαταλείψει και έτσι την έβαλε σε αυτή την εκδοχή του Άμλετ».
Τρεις αξεπέραστοι Άμλετ
Η ιστορία του Άμλετ, τα περιέχει όλα. Ανεκπλήρωτους έρωτες, προδοσία, βία, τραγικό τέλος. Υπάρχουν τουλάχιστον τρεις Άμλετ που δεν ξεπεράσαμε ποτέ. Ο Λόρενς Ολίβιε, ο Ρίτσαρντ Μπάρτον και ο Ινοκέντι Σμοκτουνόφσκι.
Λόρενς Ολίβιε, 1948
Ρίτσαρντ Μπάρτον, 1964
Ινοκέντι Σμοκτουνόφσκι
Πού γίνονται όλα αυτά;
Το Κάστρο Κρόνμποργκ βρίσκεται κοντά στην πόλη Χέλσινγκορ (Ελσινόρη) στα σύνορα της Δανίας με τη Σουηδία. Έχει παραμείνει άθικτο έως σήμερα κι έχει μείνει γνωστό, γιατί ο Σαίξπηρ τοποθέτησε εκεί, στο κάστρο της Ελσινόρης, τα γεγονότα της τραγωδίας του «Άμλετ». Το κάστρο έχει μεγάλη συμβολική σημασία για τους Δανούς και έπαιξε ρόλο-κλειδί στη ιστορία της βόρειας Ευρώπης από το 16ο έως το 18ο αιώνα.
Η ιστορία του χρονολογείται από το 1420, όταν χτίστηκε εκεί το οχυρό Κρόγκεν από το Δανό βασιλιά Ερρίκο της Πομερανίας. Την ονομασία "Κρόνμποργκ" την απέκτησε, όταν χτίστηκε και πάλι από το Φρειδερίκο Β 'της Δανίας. Η κατασκευή του κάστρου, το οποίο χτίστηκε σε βορειοευρωπαϊκό αναγεννησιακό ρυθμό, ολοκληρώθηκε το 1585 κι έγινε με σκοπό να επιβάλλει φόρους στα καράβια που περνούσαν το στενό της Βαλτικής. Τα έσοδα από τη φορολογία αυτή έφταναν μέχρι και το ένα τρίτο του εθνικού εισοδήματος και αποτελούσαν και εμπορεύματα, όπως κρασί και αλάτι.
Μεσαιωνική βοτανολογία
Από την Οφηλία μαθαίνουμε τα φυτά του μεσαίωνα, μερικά τα βρίσκουμε και στην ελληνική γη.
Εσύ πάρε το χρυσόχορτο και το αγιόφυλλο
Εσύ πάρε τον μελανόφυλλο, κι εγώ θα πάρω λίγον
Αυτό το λεν λουλούδι της Κυριακής λουλούδι του Αη Γιώργη που το λέν και σκουλαρίκι γύφτισσας
Να το φοράς, τις Κυριακές να ξεχωρίζεις.
Το χηνοπόδι, η χρυσομηλιά Και αυτά εδώ τα αθάνατα.
Θα σου τα έδινα
Αλλά όλα μάδησαν όταν πέθανε ο πατέρας μου, είπαν πως είχε καλό τέλος.
(μετάφραση Γιώργος Χειμωνάς)
Ο πρώτος Έλληνας Άμλετ
Στην Ελλάδα, το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο το 1937, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, με Άμλετ τον Αλέξη Μινωτή. Το 1955, το έργο ξαναπαρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο, με τον Αλέξη Μινωτή σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή. Φυσικά σε μετάφραση του Βασίλη Ρώτα, του οποίου οι μεταφράσεις διαβάστηκαν από γενιές και γενιές.
Μηχανή Άμλετ, ένα έργο –ορόσημο της μεταμοντέρνας γραφής του 80.
«Τι περιμένεις. Οι πετεινοί σφάχτηκαν. Το αύριο δεν θα συντελεστεί πλέον».
Ο Χάινερ Μύλλερ έγραψε τη Μηχανή Άμλετ το 1977. Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1979 στη Γαλλία κάνοντας στη συνέχεια τον συγγραφέα της γνωστό σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο Μύλλερ προόριζε αρχικά το κείμενο ως ένα σχόλιο στην παράσταση που σκηνοθετούσε τότε ο Μπενό Μπεσσόν, ο οποίος τού είχε αναθέσει αρχικά τη μετάφραση του σαιξπηρικού έργου. Αντ' αυτού ο Μύλλερ έγραψε το σύντομο έργο «Μηχανή Άμλετ» με την πρόθεση να το εντάξει ως σχόλιο στην παράσταση.
Αυτό που τελικά προέκυψε είναι ένα αινιγματικό κείμενο που παραιτείται από τη συμβατική δράση και τους διαλόγους θέτοντας ένα ερωτηματικό στην έννοια του προσώπου. Αλληγορία για το τέλος του ψυχρού πολέμου, αναμνήσεις από την πτώση της σοσιαλιστικτής ουτοπίας, έκφραση της εξέγερσης και της επανάστασης, σχόλιο πάνω στα μοτίβα του σαιξπηρικού Άμλετ; Για τον Μύλλερ το θέατρο ήταν ένας τόπος διαλόγου με την ιστορία και η «Μηχανή Άμλετ» συνδιαλέγεται με τον Σαίξπηρ θέτοντας στο επίκεντρο όχι πια έναν ευαίσθητο Άμλετ, σύμφωνα με την παράδοση, αλλά έναν απογοητευμένο στοχαστή, βαθιά απαισιόδοξο, «με την πλάτη στραμμένη στα ερείπια της Ευρώπης.
Lion King, η εκδοχή Ντίσνεϊ
Ο Βασιλιάς των Λιονταριών είναι αμερικάνικη ταινία κινουμένων σχεδίων παραγωγής Walt Disney, 1994. Το σενάριο δανείζεται στοιχεία από ιστορίες της Βίβλου με τον Ιωσήφ και τον Μωυσή αλλά και από το μυθιστόρημα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ Άμλετ. Η ταινία έμεινε για χρόνια η υψηλότερη σε εισπράξεις ταινία κινουμένων σχεδίων.
Ο Βασιλιάς των λιονταριών
Ένας ήρωας-σφουγγάρι των καιρών
Τα λόγια ανήκουν στον σπουδαίο κριτικό και θεωρητικό του θεάτρου Γιαν Κοττ. Είναι το πιο απλό και λιτό κείμενο για να εξηγήσει την σημασία της επίδρασης του Άμλετ στο κοινό. Την αξία ενός ήρωα, σύγχρονού μας.
"Ο Άμλετ είναι ένας από τους λίγους ήρωες της λογοτεχνίας που ζουν έξω από το κείμενο, έξω από το θέατρο. Ο Άμλετ είναι σαν σφουγγάρι. Εκτός και αν τον παρουσιάσεις με τρόπο στιλιζαρισμένο και απαρχαιωμένο, αλλιώς απορροφά όλα τα προβλήματα του καιρού μας. Είναι το πιο περίεργο έργο που έχει γραφτεί ποτέ".