Το ότι η Τέχνη μπορεί να μετουσιωθεί σε ελπίδα, δύναμη και παρηγοριά για ένα σώμα που ασθενεί και την ψυχή που δίνει τον δικό της αγώνα στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου είναι κάτι που εδώ και χρόνια υποστηρίζεται μέσα από πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες.
Στην Ελλάδα γίνεται πράξη φέτος, μέσα από τη δυναμική και ταυτόχρονα βαθιά ανθρώπινη κίνηση 29 καλλιτεχνών του Συνδέσμου Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση, που μέσω της έκθεσης «Τέχνης Παλμοί ΙΙΙ» παρουσιάζουν έργα τους στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο (23 Νοεμβρίου 2016 - 22 Ιανουαρίου 2017), παραθέτοντας την έμπνευσή τους ως συμπληρωματικό φάρμακο στην αγωνία, τον πόνο και τον φόβο που γεννά η ασθένεια.
Πρακτικά, πρόκειται για την 3η έκθεση, που, εκτός του ότι αποτελεί φόρο τιμής στον αείμνηστο εμπνευστή της αρχικής ιδέας, τον μουσειολόγο και αρχιτέκτονα Γιάννη Ρούσο, και ένεση ελπίδας στους ασθενείς, στους συγγενείς τους και στο επιστημονικό προσωπικό, συνδέει το Ίδρυμα Ωνάση για ακόμη μια φορά με τις πολλαπλές δράσεις των ανθρώπων και τις θεσμικές προεκτάσεις του στην ελληνική κοινωνία.
Η λέξη «κρίση» υποδηλώνει ότι θα γυρίσουμε σε μια κανονικότητα, όπως αυτή πριν από το 2010. Ζούμε μια νέα πραγματικότητα και, όπως έλεγε ο Ωνάσης, δεν πρέπει να περιμένουμε να γίνει η θάλασσα λάδι.
Σίγουρος για τον κινηματικό ρόλο που μπορούν να παίξουν τέτοιου είδους δράσεις στον ευρύτερο χώρο της Υγείας εμφανίζεται ο γενικός διευθυντής του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, Παναγιώτης Μινογιάννης. Υπότροφος του Συνδέσμου και ο ίδιος, μιλώντας στη LifO αναφέρεται και στο στατικό μοντέλο πολιτικής που ακολουθείται στην Υγεία τα τελευταία χρόνια, υποστηρίζοντας ότι είναι κάτι που αντιμετωπίζεται μόνο με απελευθέρωση υγιών δυνάμεων και εκσυγχρονισμό.
— Ποιο είναι το απτό αποτέλεσμα από την είσοδο της Τέχνης μέσα σ' έναν χώρο ανθρώπινου πόνου;
Υπάρχουν πολλές μελέτες που αναδεικνύουν τη δύναμη που δίνει η Τέχνη τόσο στον ασθενή όσο και στον συγγενή και στον εργαζόμενο στον χώρο της Υγείας. Η Τέχνη σού δίνει μια αίσθηση κανονικότητας, όταν είσαι άρρωστος, όταν βρίσκεσαι στην πιο δύσκολη στιγμή σου, σε επαναφέρει και σου υπενθυμίζει πώς είναι η κανονική ζωή, σου δίνει δύναμη και κυρίως μια αίσθηση υπέρβασης των δυνάμεών σου. Είναι μια αίσθηση δημιουργίας και προβληματισμού που κάνει τον ασθενή να εστιάζει στο αύριο. Κι όταν είσαι άρρωστος είναι καλό να εστιάζεις στο αύριο, να πιστεύεις ότι θα υπάρξει αύριο. Αλλά, πάνω απ' όλα, είναι μια αίσθηση αλληλεγγύης, ότι μια κοινωνία δεν ξεχνάει τους αρρώστους της. Είτε μέσα από μια έκθεση ζωγραφικής είτε μέσα από μουσικά δρώμενα, μπορείς να έχεις ως ασθενής τη σιγουριά ότι δεν σε ξεχνάνε, δεν σε αφήνουν να παλέψεις μόνος. Τέτοια δρώμενα δημιουργούν μια αίσθηση αποφόρτισης στους συγγενείς και στους εργαζόμενους, οι οποίοι καθημερινά δίνουν τον δικό τους αγώνα κι έχουν να διαχειριστούν θέματα ζωής και θανάτου. Δεν είναι εύκολη δουλειά και, κυρίως, δεν είναι δουλειά που γίνεται μεμονωμένα. Αντιμετωπίζουμε το οτιδήποτε ως σύνολο, ως γκρουπ που αγωνίζεται πάνω στον ίδιο σκοπό.
— Μπορούμε να πούμε ότι μέσω της έκθεσης δημιουργείται ένας τρόπος συμπληρωματικής θεραπείας, κάτι που μπορεί να λειτουργήσει και ως κίνημα;
Ναι, θεωρώ ότι αυτό που κάνουμε εδώ μπαίνει στην ατζέντα, δημιουργείται προηγούμενο και αρχίζει και συζητιέται. Προσωπικά, το εντάσσω σε ένα ευρύτερο κομμάτι μιας πιο ολιστικής προσέγγισης του ασθενούς, προφανώς συμπληρωματικό της Ιατρικής... Αλλά το να μπορέσεις να ηρεμήσεις την ψυχή κάποιου, να του δώσεις αυτή την αίσθηση κανονικότητας στην οποία αναφέρομαι, είναι ένα ρεύμα το οποίο ήδη παρατηρούμε τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα Υγείας, δηλαδή δεν βλέπουμε απλώς την αρρώστια ως αρρώστια αλλά συνολικά τον ασθενή, ως πρόσωπο, ως άνθρωπο. Αυτό δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με την Τέχνη. Αφορά την επιστήμη και τις καινοτομίες που έρχονται: γονιδιακά φάρμακα για τον καρκίνο, πολύ συγκεκριμένες ενδείξεις για καινοτόμες διαδικασίες σε σχέση με την καρδιά που μέχρι χθες δεν είχαμε και εστιάζουν σε πολύ συγκεκριμένα γκρουπ ασθενών, η εξέλιξη της τεχνολογίας που μας δίνει τη δυνατότητα με ένα app να πετύχουμε όχι μόνο την πρόληψη αλλά και την προαγωγή της υγείας και εξατομικεύει την παρακολούθηση ποιοτικών μετρήσεων από απόσταση. Όλα αυτά οδηγούν σε ένα πιο ολοκληρωμένο και κυρίως πιο προσωποκεντρικό μοντέλο αντιμετώπισης. Είναι όλα αυτά που σταδιακά αλλάζουν την παραδοσιακή Ιατρική. Το βλέπουμε διεθνώς, σιγά-σιγά και στη χώρα μας. Τώρα, αν θα αποτελέσει συστηματικά στόχο της πολιτικής υγείας και αν θα αλλάξουν το υπόδειγμα και η άσκηση της Ιατρικής, δεν μπορώ να το ξέρω, όμως το θεωρώ ευκταίο. Πιστεύω ότι εδώ, στο Ωνάσειο, το παλεύουμε και το προσπαθούμε και το βλέπουμε να ριζώνει σταδιακά.
— Τι σημαίνει να είναι κανείς υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση, τόσο από άποψη ευθυνών όσο και από άποψη προοπτικής;
Είναι διπλή χαρά το να έχω βρεθεί στην καριέρα μου γενικός διευθυντής του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου και παράλληλα στο ξεκίνημα των σπουδών μου να έχω υποστηριχθεί με υποτροφία από το Ίδρυμα Ωνάση. Είναι τεράστια τιμή και ταυτοχρόνως τεράστιο χρέος. Το χρέος είναι να δημιουργήσεις, να αφήσεις κάτι και να προσπαθήσεις να βοηθήσεις κι άλλους, όπως βοηθήθηκες κι εσύ στα πρώτα σου βήματα, ώστε να συμβεί εν τέλει αυτό που θέλουμε εδώ: να γίνουμε ο λόγος να απελευθερώσει καθεμία και καθένας τις δυνάμεις του. Το Ίδρυμα Ωνάση πίστεψε σε πολλούς από εμάς, σε διάφορα γνωστικά πεδία, έσπειρε σπόρους, αυτή η σπορά κάθε χρόνο μεγαλώνει. Μεγαλώνει ο αριθμός των υποτρόφων, και όχι μόνο στην τέχνη αλλά και στις επιστήμες, στην παιδεία, παντού. Το χρέος μας –καθενός στη δική του διαδρομή– είναι να κουβαλήσουμε αυτές τις αξίες ως τρόπο δουλειάς, ως εργασιακή ηθική, ως γνώμονα. Θέλω να αποφύγω τη λέξη «όραμα», αλλά αν το να είμαστε ομαδικοί, το να μην κλεινόμαστε στο καβούκι μας και στα μικροσυμφέροντά μας, το να βοηθάμε, το να θέτουμε υψηλούς στόχους και να μη φοβόμαστε τον ανταγωνισμό, ίσα-ίσα να τον προκαλούμε και να πιστεύουμε ότι μπορούμε να κερδίσουμε, είναι όραμα, τότε ας το διατυπώσουμε έτσι. Αυτά είναι χαρακτηριστικά του Ωνάση, το να 'χεις πάθος για τη ζωή και να είσαι καλός σε οτιδήποτε με το οποίο αποφασίζεις να ασχοληθείς. Εγώ, αυτήν τη δύσκολη περίοδο, δεν θέλω να την αποκαλώ «κρίση». Η λέξη «κρίση» υποδηλώνει ότι θα γυρίσουμε σε μια κανονικότητα, όπως αυτή πριν από το 2010. Ζούμε μια νέα πραγματικότητα και, όπως έλεγε ο Ωνάσης, δεν πρέπει να περιμένουμε να γίνει η θάλασσα λάδι. Όσοι είμαστε υπότροφοι νομίζω ότι αυτό το πράγμα το έχουμε ευθύνη και χρέος, να προσπαθήσουμε να σαλπάρουμε με φουρτούνα, να δαμάσουμε όποιο πρόβλημα σε όποιο πεδίο ή συλλογικότητα ανήκουμε.
— Κατά την άποψή σας, στην παρούσα φάση ποιες είναι οι μεγαλύτερες παθογένειες του ελληνικού συστήματος υγείας;
Στο Δημόσιο –και έχω υπηρετήσει στο Δημόσιο ως διοικητής, για 4 χρόνια, την περίοδο της οικονομικής προσαρμογής– πολλά πράγματα πρέπει να αλλάξουν, και κυρίως τα στεγανά που υπάρχουν εκεί, όπως, για παράδειγμα, το τι εστί νοσοκομείο τον 21ο αιώνα. Για μένα, το βασικότερο πρόβλημα θα είναι πάντα οι κατακερματισμένες υπηρεσίες, με τον ασθενή, στην πιο δύσκολη στιγμή της ζωής του, να βρίσκεται σε μια χαώδη κατάσταση που τον παραπέμπει από το ένα σύστημα στο άλλο. Δυστυχώς, έχουμε ένα σύστημα νοσοκομειοκεντρικό και όχι ασθενοκεντρικό, πράγμα που σημαίνει ότι δεν παρακολουθεί τον ασθενή πριν αρρωστήσει, κατά τη διάρκεια της ασθένειάς του και μετά στην αποθεραπεία. Μιλάμε για ένα στατικό μοντέλο στην Υγεία, τη στιγμή που τα πάντα γύρω μας αλλάζουν, οι δομές, η επιστημοσύνη, οι καινοτομίες. Αυτό ξεπερνιέται. Από την άλλη, το μοντέλο λειτουργίας του Ωνασείου –στο οποίο έχει πρόσβαση κάθε ασθενής μέσω της κοινωνικής του ασφάλισης, τη στιγμή που προσφέρονται υπηρεσίες εφάμιλλες ή και καλύτερες από αυτές ιδιωτικού νοσοκομείου– θεωρώ ότι δίνει περισσότερους βαθμούς ελευθερίας στη διοίκηση απ' ό,τι το παραδοσιακό μοντέλο που συναντά κανείς στο ελληνικό Δημόσιο. Αυτό το μοντέλο μπορεί να προσφέρει διοικητική αυτονομία και παράλληλα, ως μάνατζερ, να παραμένεις υπόλογος στην κοινωνία, για την ακρίβεια στην πολιτεία, για το πώς διαχειρίζεσαι πόρους σε έναν εξαιρετικά ευαίσθητο τομέα, όπως αυτός της Υγείας.
Στην έκθεση που θα λάβει χώρα στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουρχικό Κέντρο συμμετέχουν οι καλλιτέχνες Ελένη Γραφάκου, Ελένη Γώγου, Θοδωρής Ζαφειρόπουλος, Άγγελος Καλογερίας, Διονύσης Καμπόλης, Μαρία-Άννα Κολλύρη, Κλημανθία Κονταξάκη, Πηνελόπη Κουβαρά, Έλλη Κουτσουκέλη, Κωστής, Ελένη Λακκιώτη, Εσθήρ Λέμη, Ισαάκ Μαυρίδης, Χριστίνα Μήτρεντσε, Ιωάννης Μιχαλούδης, Ελένη Μουζακίτη, Πάνος Μπαλωμένος, Ράνια Μπέλλου, Εντύτα Μώνσιορ, Χριστίνα Παπαγεωργίου, Βιβή Παπαδημητρίου, Λάμπρος Παπανικολάτος, Ηώ Πάσχου, Λία Πέτρου, Νικόλαος Ποδιάς, Λουκία Ρίτσαρντς, Αγγελική Σβορώνου, Ζωή Σουλιώτου, Νίκος Τσιαπάρας. Παράλληλα με την έκθεση, στον χώρο του Ωνασείου θα γίνεται εθελοντική αιμοδοσία σε συνεργασία με το Τμήμα Αιμοδοσίας του Γενικού Νοσοκομείου Νίκαιας Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων (από την Τρίτη 20 Δεκεμβρίου 2016, 10:00-14:00).
Ιnfo:
ΤΕΧΝΗΣ ΠΑΛΜΟΙ ΙΙΙ
Η ασθένεια της τέχνης
Η τέχνη της ασθένειας
ΩΝΑΣΕΙΟ ΚΑΡΔΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
Λεωφ. Συγγρού 356 Καλλιθέα, 210 3713011 210 9493188
23/11/16-22/01/17