Μια σχετικά άγνωστη πλευρά του περίφημου Ελβετού και φιλέλληνα φωτογράφου Frédéric Boissonnas (1858-1946) αποκαλύπτεται στην έκθεση του Μουσείου Μπενάκη «Ο Fred Boissonnas στην Αίγυπτο» που ξεκινάει στις 19 Μαρτίου στο κτίριο της οδού Πειραιώς.
Εκεί θα εκτεθούν περί τις 100 σπάνιες φωτογραφίες (πολλές από τις οποίες παρουσιάζονται για πρώτη φορά δημοσίως) που τράβηξε μεταξύ του 1929 και του 1933 στην Αίγυπτο αλλά και στο Όρος Σινά.
Ο Boissonnas, καλλιτέχνης, συγγραφέας, αλπινιστής και πρωτοπόρος της φωτογραφίας ήταν ήδη γνωστός στην πατρίδα του αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη από τις αρχές του 20ού αιώνα.
Οι περισσότεροι γνωρίζουν τις εκπληκτικές φωτογραφίες που έβγαλε μεταξύ του 1903 και του 1930, μέσω των οποίων κατέγραψε μια βουκολική, ατμοσφαιρική, σχεδόν πρωτόγονη Ελλάδα –όπως έκανε και στη Σερβία‒, αναδεικνύοντας τα τοπία με εξαιρετικό τρόπο.
Η καθημερινή ζωή στην Αίγυπτο, όπως έχει καταγραφεί το μακρινό 1930, έχει προ πολλού πάψει να υφίσταται, αλλά, σύμφωνα με τον Μαγγίνη, ο οποίος έχει ζήσει κατά διαστήματα στο Σινά, αυτό που απαθανάτισε ο φωτογράφος στο Όρος μοιάζει «σαν να φωτογραφήθηκε σήμερα».
Οι εκδόσεις που επιμελούνταν ο ίδιος σε συνεργασία με σημαντικό οίκο της Γενεύης ήταν συνήθως ογκώδεις και υψηλού επιπέδου, τόσο από αισθητική όσο και από λογοτεχνική άποψη. Η φήμη του προφανώς έφτασε μέχρι την Αίγυπτο και τον βασιλιά Φουάντ Α', ο οποίος τον προσκάλεσε το 1929 προκειμένου να τραβήξει φωτογραφίες για μια πολυτελή έκδοση με τίτλο Αίγυπτος (L' Egypt).
Το βιβλίο εκδόθηκε το 1932 και έκτοτε δεν ανατυπώθηκε. Κατά τη διάρκεια των περιπλανήσεών του στη χώρα έφτασε μέχρι το Όρος Σινά. Το 1933 ο Έλληνας Παύλος Τρίκογλου του ανέθεσε να δημιουργήσει μια αντίστοιχη πολυτελή έκδοση για το Σινά κι έτσι ο Boissonnas επέστρεψε για να ολοκληρώσει τον στόχο αυτό.
Ακολούθησε τη διαδρομή των Ισραηλιτών, έτσι όπως καταγράφεται στη βιβλική Έξοδο, κράτησε σημειώσεις, σχεδίασε την όλη έκδοση, αλλά το βιβλίο, πιθανόν λόγω οικονομικών δυσχερειών, δεν εκδόθηκε ποτέ. Πρόλαβε, ωστόσο, να απαθανατίσει τις βιβλικές τοποθεσίες, ταυτίζοντάς τες με την ιερά παράδοση.
Αυτό το υλικό παρουσιάζεται στην έκθεση του Μουσείου Μπενάκη που ξεκίνησε από το Λονδίνο και τη Royal Geographical Society, σε επιμέλεια της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου Oriana Baddeley, η οποία ζήτησε από τον Γιώργη Μαγγίνη της διευθυντικής ομάδας του Μουσείου Μπενάκη και συγγραφέα του Mount Sinai: A history of travellers and pilgrims να συνδράμει με ένα κείμενο στον κατάλογο που συνόδευε την έκθεση.
Όταν ο κ. Μαγγίνης παρευρέθηκε στα εγκαίνια έκρινε ότι επρόκειτο για μία έκθεση που αφορούσε το ελληνικό κοινό κι έτσι τώρα αυτή μετακομίζει στην Αθήνα, ενισχυμένη μάλιστα με διπλάσιο αριθμό φωτογραφιών, αφού παραχωρήθηκε σπάνιο υλικό από συλλογές της Γενεύης, του Λουξεμβούργου και της Ζυρίχης.
Πέρα από το ότι στις φωτογραφίες συμπεριλαμβάνονται και κάποιες αυτοχρωματικές, δηλαδή κανονικές έγχρωμες μεγάλης ευκρίνειας, το ενδιαφέρον είναι πως την εποχή που ο φωτογράφος επισκέφθηκε την Αίγυπτο η χώρα βρισκόταν υπό μια ιδιαίτερα ιδιότυπη πολιτική συνθήκη.
Είχε ανακηρύξει μονομερώς την ανεξαρτησία της από τη Μεγάλη Βρετανία το 1922, παρ' ότι παρέμενε δέσμια ουσιαστικά σε οικονομικό επίπεδο.
Στα δύο βιβλία διερευνώνται από τη μια πλευρά οπτικά οι σύνθετες αφηγήσεις του νεοσυσταθέντος αιγυπτιακού κράτους και από την άλλη η αναζήτηση έμπνευσης του φωτογράφου στην έρημο του Σινά.
Η αρχική και πρώτη έκδοση βρίσκεται σε κάποιες βιβλιοθήκες και στην έκθεση του Μπενάκη οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να το ξεφυλλίσουν ψηφιακά σε μια υπερμεγέθη, touch screen οθόνη.
Η καθημερινή ζωή στην Αίγυπτο, όπως έχει καταγραφεί το μακρινό 1930, έχει προ πολλού πάψει να υφίσταται, αλλά, σύμφωνα με τον Μαγγίνη, ο οποίος έχει ζήσει κατά διαστήματα στο Σινά, αυτό που απαθανάτισε ο φωτογράφος στο Όρος μοιάζει «σαν να φωτογραφήθηκε σήμερα».
Ανάμεσα στις φωτογραφίες περιλαμβάνονται μοναχοί, βεδουίνοι, η Μονή της Αγίας Αικατερίνης, κάποιοι θησαυροί, το ανυπέρβλητο τοπίο, ο άνθρωπος σε αντιπαράθεση με το μεγαλείο του, μια «αχρονικότητα» εντυπωσιακή, όπως λέει ο ίδιος:
«Συγκρίνοντάς τον με προγενέστερους φωτογράφους, οι οποίοι δεν κοιτούσαν ανθρώπους αλλά το μεγαλοπρεπές και βιβλικό τοπίο, ο ίδιος αποτυπώνει και την ανθρώπινη διάσταση, προβάλλοντας την ανθρώπινη κλίμακα μέσα στο τοπίο. Δεν είχε ξαναγίνει κάτι ανάλογο πριν από εκείνον, είναι χαρακτηριστικό της εποχής του, έχει μια πιο συμπαθητική, μεσοπολεμική ματιά».
Κι αυτό έχει ιδιαίτερη αξία καθώς το Όρος Σινά αυτήν τη στιγμή αποτελεί μια περιοχή του κόσμου μας, της ανατολικής Μεσογείου, που, λόγω των πολιτικο-στρατιωτικών συνθηκών, είναι αδύνατο πια να επισκεφτεί κανείς.
Η έκθεση θα συμπληρώνεται και με ένα μίνι ντοκιμαντέρ εμπνευσμένο από μια διάλεξη που έδωσε ο Boissonnas στη Γενεύη. Με αυτό τον τρόπο, μέσα από μια σειρά slides, θα αναπαριστάται η επίσκεψη του και θα ταξιδεύει το κοινό νοερά στο Όρος Σινά.
Ιnfo:
Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138, 22/3-20/5
Ωράριο: Πέμ. & Κυρ. 10:00-18:00, Παρ.-Σαβ. 10:00-22:00, εισ.: €7, €3,5, www.benaki.gr