Tο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης στη Βιέννη φιλοξενεί μέχρι τις 13 Ιανουαρίου 2019 την πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στον σπουδαιότερο Ολλανδό ζωγράφο του 16ου αιώνα, τον Πίτερ Μπρέγκελ (ή Μπρίγκελ) τον πρεσβύτερο, με αφορμή την συμπλήρωση 450 χρόνων από τον θάνατό του.
Ο Μπρέγκελ γεννήθηκε πιθανότατα το 1526 στην Μπρέντα και καθώς ζωγράφοι έγιναν αργότερα και οι γιοι του Γιαν και Πίτερ ο νεότερος, ο ίδιος είναι γνωστός με το προσωνύμιο «ο πρεσβύτερος».
Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Πίτερ Μπρέγκελ ο πρεσβύτερος ήταν ήδη ανάμεσα στους πιο περιζήτητους καλλιτέχνες της εποχής του, με τα έργα του να πωλούνται σε εξαιρετικά υψηλές τιμές. Μόνο περίπου σαράντα έργα ζωγραφικής και εξήντα χαρακτικά είναι συνολικά τα έργα του που έχουν σωθεί μέχρι σήμερα.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Πίτερ Μπρέγκελ ο πρεσβύτερος ήταν ήδη ανάμεσα στους πιο περιζήτητους καλλιτέχνες της εποχής του, με τα έργα του να πωλούνται σε εξαιρετικά υψηλές τιμές. Μόνο περίπου σαράντα έργα ζωγραφικής και εξήντα χαρακτικά είναι συνολικά τα έργα του που έχουν σωθεί μέχρι σήμερα.
Οι δώδεκα πίνακες που διαθέτει το Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης είναι μακράν η μεγαλύτερη συλλογή έργων του ζωγράφου στον κόσμο, γεγονός που οφείλεται στο ότι οι Αψβούργοι ήδη από τον 16ο αιώνα εκτιμούσαν την εξαιρετική ποιότητα των έργων του και προσπάθησαν να αποκτήσουν αυτούς τους διάσημους πίνακες ζωγραφικής.
Ο Μπρέγκελ έφερε την επανάσταση στην τοπιογραφία και οι συνθέσεις του συνεχίζουν να προκαλούν ποικίλες και αμφιλεγόμενες ερμηνείες. Το βάθος και το πλάτος του εικονογραφικού του κόσμου και η παρατηρητικότητά του, που διαφαίνεται στις απεικονίσεις της καθημερινής ζωής, εξακολουθούν να γοητεύουν όλους όσοι αντικρίζουν τα έργα του.
Μουσεία και συλλέκτες κατατάσσουν τα έργα του Μπρέγκελ μεταξύ των πιο πολύτιμων και εύθραυστων αποκτημάτων τους και τα περισσότερα από αυτά που παρουσιάζονται στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης δεν έχουν δανειστεί ποτέ στο παρελθόν για μια έκθεση. Με τη συγκέντρωση πάνω από 90 έργων του Πίτερ Μπρέγκελ του πρεσβύτερου, η έκθεση στη Βιέννη επιτυγχάνει για πρώτη φορά μια ολοκληρωμένη επισκόπηση του έργου του.
Η έκθεση περιλαμβάνει περίπου 30 πίνακες ζωγραφικής -δηλαδή τα τρία τέταρτα των υφιστάμενων ζωγραφικών έργων- και σχεδόν τα μισά από τα συντηρημένα σχέδια και χαρακτικά, προσφέροντας στους επισκέπτες μια μοναδική ευκαιρία να βυθιστούν στον εικαστικό κόσμο του καλλιτέχνη, να μελετήσουν την εξέλιξη και τη μέθοδο εργασίας του και να γνωρίσουν το εικονογραφικό του χιούμορ και τις μοναδικές αφηγηματικές του δυνάμεις.
Ανάμεσα στα έργα που θα εκτεθούν είναι «Ο Πύργος της Βαβέλ» από το Museum Boijmans Van Beuningen στο Ρότερνταμ, «Οι δυο μαϊμούδες» από το Staatliche Museen zu Berlin στο Βερολίνο, «Ο θρίαμβος του θανάτου» από το Πράδο στη Μαδρίτη, η «Ναυμαχία στον κόλπο της Νάπολης» από την Galleria Doria Pamphilij στη Ρώμη, «Dulle Griet» (Η μανιασμένη Ρίτα), από το Museum Mayer van de Berg στην Αμβέρσα και η «Η προσκύνηση των Μάγων» από την Εθνική Πινακοθήκη στο Λονδίνο.
Τα έργα του Μπρέγκελ παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά αλλά και σύμφωνα με το θέμα τους, ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να μελετήσουν και να εκτιμήσουν την εξέλιξη του ύφους του και την εντυπωσιακή ποικιλία του έργου του.
Ο Πίτερ Μπρέγκελ ο πρεσβύτερος είναι ο πρώτος Φλαμανδός που εισήγαγε το ηθογραφικό στοιχείο στο έργο του, καθώς οι σύγχρονοί του ασχολούνταν πρωτίστως με θρησκευτικά θέματα και δευτερευόντως με τη ζωή της αριστοκρατίας. Ο ζωγράφος εξειδικεύτηκε σε τοπία «κατοικημένα» από αγρότες, κάνοντας τους μελετητές να τον χαρακτηρίσουν «Μπρέγκελ των χωρικών» και «αγρότη».
Θεωρείται από τους σπουδαιότερους τοπιογράφους, ενώ για πολλούς είναι ο πρώτος Δυτικός ζωγράφος που είχε ως αυτοσκοπό τη δημιουργία του τοπίου και δεν το χρησιμοποιούσε ως «φόντο» στην αφήγηση μιας ιστορίας. Χάρη στον Μπρέγκελ και στη γήινη, αισθησιακή και ζωντανή απεικόνιση των τελετουργιών της ζωής στο χωριό έχουμε μια σημαντική πηγή πληροφοριών για την εξαφανισμένη, πλέον, λαϊκή κουλτούρα του 16ου αιώνα.
Οι πίνακές του είναι πνευματώδεις και διαθέτουν κωμική δύναμη, γεγονός που έκανε τους συμπατριώτες του να τον αποκαλούν «αστείο» και «κωμικό», θα ήταν όμως σφάλμα να παραβλέψουμε την οξεία κοινωνική κριτική και διαμαρτυρία που αποπνέουν, καθώς και την απεικόνιση της πραγματικότητας με ανθρωπισμό και σκέψη. Στα έργα του Μπρέγκελ οι παραδόσεις και τα τοπικά έθιμα είναι πρόφαση για σάτιρα, κάποιες φορές σκληρή, παρ' ότι ο ζωγράφος αντιμετωπίζει τους χωρικούς του με καλοσύνη.
Info
Bruegel
Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη
Διάρκεια έκθεσης: 2 Οκτωβρίου 2018 - 13 Ιανουαρίου 2019