Έχει ενδιαφέρον το πώς κάτι που θεωρούμε δεδομένο και προσπερνάμε καθημερινά, οι παλιές πόρτες των κτιρίων της Αθήνας, μπορούν να ασκήσουν μεγάλη γοητεία σε ανθρώπους που έρχονται από το εξωτερικό για να ζήσουν στην πόλη μας. Ίσως φαντάζει εξωτική η πολυμορφία και η πολυχρωμία τους και σίγουρα μαγνητίζει η διαφορετικότητα της αισθητικής τους.
Αν το καλοσκεφτείς, οι πόρτες λειτουργούν ως είσοδοι των κτιρίων και είναι το πρώτο αρχιτεκτονικό στοιχείο που κεντρίζει το ενδιαφέρον του περαστικού. Άλλες είναι επιβλητικές κι άλλες μοιάζουν καλά κρυμμένες. Είναι το πέρασμα από τον δημόσιο χώρο στον ιδιωτικό και σίγουρα έχουν πολλές ιστορίες να διηγηθούν.
Ο Alex Jaschik αρχικά βρέθηκε από το Μόναχο στην Αθήνα το 2014, ερχόμενος για να σκηνοθετήσει την ταινία μικρού μήκους «Ψωμί & Ελιές» με τον Αντώνη Καφετζόπουλο, αλλά δεν έφυγε ποτέ, αφού ερωτεύτηκε, έκανε οικογένεια και απέκτησε ένα «βίτσιο»: όπου σταθεί κι όπου βρεθεί φωτογραφίζει τις ιδιαίτερες πόρτες της Αθήνας. Σήμερα στο φωτογραφικό του αρχείο υπάρχουν καταγεγραμμένες γύρω στις 8.000 πόρτες, φωτογραφημένες όλες με τον ίδιο τρόπο, από την ίδια απόσταση και την ίδια γωνία.
Οι πόρτες στην Ελλάδα τείνουν να έχουν μια ξεχωριστή διακόσμηση που δεν έχω δει σε άλλα μέρη. Οι περισσότερες είναι φτιαγμένες από μέταλλο και τζάμι, ενώ σε άλλες χώρες της Ευρώπης χρησιμοποιείται περισσότερο το ξύλο.
«Όταν ήρθα στην Αθήνα, μου άρεσαν τα πάντα, ίσως επειδή ήταν καινούργια για μένα. Παρατηρούσα πως όλα ήταν πολύ διαφορετικά από τον τόπο που μεγάλωσα. Βόλταρα ασταμάτητα στην πόλη και τραβούσα φωτογραφίες. Αρχικά με είχε συνεπάρει ο πλούτος της τέχνης του δρόμου. Τότε συνειδητοποίησα ότι ορισμένοι από αυτούς τους καλλιτέχνες είχαν κάνει πολλά ωραία έργα σε πόρτες, τις οποίες ουσιαστικά μετέτρεψαν σε καμβά. Από τότε ξεκίνησα να παρατηρώ ενδιαφέρουσες πόρτες παντού, καθώς άρχισα να τραβάω περισσότερες φωτογραφίες από τις βόλτες μου στην πόλη» λέει ο ίδιος και συνεχίζει:
«Οι περισσότερες από τις φωτογραφίες μου με πόρτες έχουν τραβηχτεί στο κέντρο της Αθήνας, αλλά ελπίζω να εξερευνήσω κι άλλες γειτονιές της πόλης, τις οποίες δεν είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ μέχρι στιγμής. Εκτός από τις αθηναϊκές πόρτες, κρατάω κι ένα αρχείο με τις πόρτες που συναντώ συνήθως εκτός Αθηνών, στα ελληνικά νησιά, τις οποίες ανεβάζω στον λογαριασμό μου στο Instagram ως summer edition».
Ο Alex λέει ότι από τη στιγμή που ξεκίνησε να φωτογραφίζει τις πόρτες της Αθήνας «ακονίστηκε» η ματιά του και άρχισε να τις παρατηρεί παντού. «Όταν οδηγώ, συχνά πιάνω τον εαυτό να σταματά για να φωτογραφίσει κάποια πόρτα που μου κέντρισε το ενδιαφέρον. Επίσης, μέσω αυτού του πρότζεκτ βγαίνω συχνότερα για άσκοπες βόλτες στην πόλη, κάθε φορά σε διαφορετικές γειτονιές, για να καταγράψω τις πόρτες που θα συναντήσω στο διάβα μου.
Συχνά, βέβαια, συναντώ εμπόδια –τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα μπροστά από τις πόρτες είναι πάντα ένα θέμα–, όμως έχω καταλάβει ότι το Πάσχα και ο Δεκαπενταύγουστος είναι οι καλύτερες εποχές γι' αυτήν τη δουλειά, μια και η πόλη αδειάζει τότε.
Οι πόρτες στην Ελλάδα τείνουν να έχουν μια ξεχωριστή διακόσμηση που δεν έχω δει σε άλλα μέρη. Οι περισσότερες είναι φτιαγμένες από μέταλλο και τζάμι, ενώ σε άλλες χώρες της Ευρώπης χρησιμοποιείται περισσότερο το ξύλο. Πάντως, αυτό που έχω παρατηρήσει είναι ότι κάθε γειτονιά έχει τα δικά της ξεχωριστά χαρακτηριστικά, τα οποία καταγράφονται και στις πόρτες των κτιρίων της.
Για παράδειγμα, η Κυψέλη τείνει να έχει μεγάλες πόρτες και λόγω του μεγάλου μεγέθους των κτιρίων της, ενώ, από την άλλη, οι πόρτες των Εξαρχείων ή του Ψυρρή αλλάζουν συνεχώς όψη λόγω των γκράφιτι. Προσωπικά, μου αρέσουν ιδιαιτέρως οι πόρτες των Πετραλώνων και του Κουκακίου, οι οποίες πολύ συχνά έχουν κομψά σχέδια. Τι το ιδιαίτερο έχουν οι πόρτες της Αθήνας; Η Αθήνα είναι μια πόλη του παλιού και του νέου, της χλιδής και της βρομιάς. Είναι απίθανο το πώς βρίσκονται στριμωγμένες τόσες αντιθέσεις, η μία δίπλα δίπλα στην άλλη».
Πάντως, τα μελλοντικά σχέδια του Alex, εκτός από την κυκλοφορία μιας έκδοσης που θα περιλαμβάνει μια επιλογή από τη μεγάλη του συλλογή με πόρτες, είναι και η δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ που θα έχει ως θέμα του τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τις πόρτες των Αθηνών.
«Ο οπτικός όγκος που καταλαμβάνουν οι πόρτες στην καθημερινή ζωή ενός ανθρώπου είναι τόσο μεγάλος που για τους περισσότερους καταντά αόρατος. Σε κάποια από τις ατέλειωτες περιηγήσεις μας στο κέντρο της Αθήνας συνειδητοποιήσαμε πως όλες αυτές οι πόρτες εισόδων των αγαπημένων μας κτιρίων είναι μοναδικές και πολύ διαφορετικές μεταξύ τους.
Ταυτόχρονα, παρατηρήσαμε ότι κι αυτές, ακολουθώντας την καλλιτεχνική φρενίτιδα της εποχής, έχουν πάνω τους ζωγραφιές, συνθήματα και υπογραφές που μαρτυρούν την εναλλακτική τους χρήση ως ενός καλά καδραρισμένου καμβά. Κάπου εδώ θεωρήσαμε ότι έπρεπε να ξεκινήσουμε να καταγράφουμε και να ταξινομούμε τη διαφορετικότητά τους.
Η καταγραφή μας περιλαμβάνει οπτικά δυνατές πόρτες, είτε άσχημες είτε όμορφες (εξάλλου, αυτό είναι πάντα υποκειμενικό), του κέντρου της Αθήνας. Όταν κάποια στιγμή αποφασίσαμε ότι πρέπει να σταματήσουμε λίγο αυτό το φωτογραφικό σαφάρι, οι φωτογραφίες μας είχαν αισίως φτάσει τις 2.167. Οι περιοχές που επιλέχτηκαν είναι τα Εξάρχεια, η Ομόνοια, το Μοναστηράκι, του Ψυρρή και το Μεταξουργείο.
Κατά την υπέροχη αυτή διαδικασία συλλογής βρεθήκαμε μπροστά σε χιλιάδες πόρτες και στην ιστορία τους. Γνωρίσαμε ανθρώπους που μας χαμογέλασαν και μας άνοιξαν την πόρτα τους και άλλους που μας στραβοκοίταξαν. Μάθαμε ιστορίες που ξέρουν λίγοι και ενδιαφέρουν ελάχιστους. Αγαπήσαμε γι' ακόμα μία φορά την ομορφιά, την ασχήμια, τη μοναδικότητα και τη διαφορετικότητα. Όταν συνειδητοποιήσαμε πως έχουμε κάτι στα χέρια μας που μπορεί να είναι πολύτιμο για μια μερίδα ανθρώπων, θεωρήσαμε πως έπρεπε να το μοιραστούμε» λένε οι ίδιοι.
Στις 272 σελίδες του το βιβλίο τους, εκτός από μια μεγάλη επιλογή φωτογραφιών με πόρτες της Αθήνας, περιλαμβάνει διάφορες αληθινές ιστορίες που βίωσαν κατά την καταγραφή και σχετική εξερεύνησή τους, καθώς και μια σειρά από θεωρίες σχετικά με τη σημασιολογία μιας πόρτας και την ανεπαίσθητη επιρροή που ασκεί στον καθημερινό χτύπο της ρουτίνας όλων, που ταξιδεύουν τον αναγνώστη.
Τι συμβολίζει η πόρτα γι' αυτούς; «Θα τολμήσω γι' ακόμα μία φορά να πω ότι βλέπω τις πόρτες ως σύνορα, παραθέτοντας απόσπασμα από το βιβλίο: "Έπειτα από προσεκτική και εξαντλητική πορεία σκέψης, θα τολμήσω να θεωρήσω ότι οι πόρτες είναι σύνορα. Χωρίζουν και ενώνουν τη μέρα και τη νύχτα, τον φίλο και τον εχθρό, τον ξένο από τον γνωστό. Υπάρχουν αυτονόητα, ανοίγουν και κλείνουν, σπάνε, ακούγονται, μυρίζουν, καίγονται, παραβιάζονται, βάφονται, μα είναι πάντα εκεί. Υψώνεις τοίχους και χτίζεις παντού. Στολίζεις διαβολεμένα την είσοδο της κρυμμένης σου μοναξιάς. Με βλέπεις πριν και αφού θυμηθείς το πόσο μόνος είσαι. Χαρίζεις μάνταλα και σιδερένια ξύλα στη μέρα, στη νύχτα και στην έντονη κοινωνική ξεφτίλα"».