Το Lightyear, ένα spin-off του Toy Story που ξεκινά να προβάλλεται στις αίθουσες αυτή την εβδομάδα, είναι η 26η ταινία της Pixar. Aπό το 1995, όταν η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων της εταιρείας κυκλοφόρησε στις αίθουσες, η Pixar μοιάζει να πήρε τη σκυτάλη από την παλιά Disney και να ανέλαβε τον ρόλο μιας παιδαγωγού αλά Mary Poppins που προσέχει και ψυχαγωγεί τους ανηλίκους, μα ταυτόχρονα επιχειρεί να θεραπεύσει και το τραυματισμένο παιδί που κρύβουν μέσα τους οι ενήλικες. Η πάντα καλόψυχη και ευφάνταστη μυθοπλασία της κατορθώνει να απευθύνεται τόσο στους μεν όσο και στους δε, δίχως να κάνει εκπτώσεις στο θέαμα.
Μερικές από τις καλύτερες ταινίες του εικοστού πρώτου αιώνα φέρουν την υπογραφή της Pixar, με τις minor δουλειές της να είναι τίτλοι που θα ήθελε πολύ να έχει στη φιλμογραφία του οποιοδήποτε άλλο στούντιο animation. Το χαρακτηριστικό σήμα αρχής με τη λάμπα έχει σταθεί αφορμή να χοροπηδούν στο κάθισμα από χαρά εκατομμύρια θεατές στον κόσμο, και θα συνεχίσει να συμβαίνει αυτό αν το επιτρέψει και η μαμά Disney, που τελευταία κάνει ανησυχητικά επιθετικές κινήσεις σε βάρος του στούντιο.
Καθώς μετράμε ώρες για να δούμε τι μας έχει ετοιμάσει η Pixar με τη νέα της ταινία, ιδού μια λίστα με τις δέκα καλύτερες στιγμές της μέχρι στιγμής.
Toy Story
(1995)
Από αυτή την ταινία ξεκίνησαν όλα. Η ιδέα είναι από εκείνες που σχεδόν κάθε παιδί έχει και περίμενε απλώς κάποιον δημιουργό να την αφουγκραστεί – τι κάνουν τα παιχνίδια μας όταν λείπουμε από το δωμάτιο; Σίγουρα χρειάστηκαν κάποια λεπτά ώσπου να συνηθίσουμε το νεοεισαχθέν ψηφιακό animation, το οποίο αρχικά ξένιζε, στην πορεία όμως μας κέρδισαν η λεπτοδουλεμένη χαρακτηρολογία, τα ευγενή μηνύματα, το εκλεκτό φωνητικό καστ και, φυσικά, οι αρμοστά παιδικές μελωδίες του Ράντι Νιούμαν. Tο «You’ve got a friend in me» του τελευταίου αποδείχτηκε ένα διαχρονικά αγαπητό άσμα.
Monsters Inc.
(2001)
Μετά την παιδική ηλικία και την αποχώρηση από το σπίτι (A bug’s life) σειρά είχε ο εργασιακός χώρος –μέχρι ενός σημείου η θεματολογία της Pixar έμοιαζε να ακολουθεί τη μέση πορεία ενηλικίωσης– και ο επακόλουθος ανταγωνισμός, με την ταινία να συνθλίβει το νεοφιλελεύθερο πρότυπο και να προτείνει μια πιο συναδελφική και αλληλέγγυα εργασιακή στάση, αλλά και μια πιο ανθρωπιστική επιχειρηματική στοχοθεσία. Όλα αυτά σε ένα έργο που προσεγγίζει τον μπαμπούλα που κρύβεται στην ντουλάπα ως ένα χνουδωτό, αξιαγάπητο πλάσμα, το οποίο απλώς γίνεται τρομακτικό επειδή το μετέτρεψε σε τέτοιο ο ρόλος του εντός της καπιταλιστικής μηχανής. Μα μαρξισμός σε «μικυμάου»; Γι’ αυτό η Pixar τρέχει μπροστά και οι υπόλοιπες εταιρείες ακολουθούν ασθμαίνοντας.
Finding Nemo
(2003)
Σύσσωμη η κριτική αναγνωρίζει φωναχτά ότι κάτι σπουδαίο συμβαίνει στην περίπτωση της Pixar. Ο σταθερός δημιουργικός οργασμός συναντά, επιτέλους, τη δέουσα εικονογραφία. Ο βυθός της ταινίας παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα ομορφότερα περιβάλλοντα κινουμένων σχεδίων που έχουμε δει στη μεγάλη οθόνη. Ταυτόχρονα, είναι εκείνη η ταινία της Pixar με τους περισσότερους αγαπημένους περιφερειακούς χαρακτήρες, με την ξεχασιάρα Ντόρι να αποκτά μια δεκαετία αργότερα το δικό της γλυκύτατο spin-off. Πρώτο Όσκαρ καλύτερου animation για την Pixar, η οποία μέχρι σήμερα έχει έντεκα στην τροπαιοθήκη της – περισσότερα από κάθε άλλη εταιρεία.
The Incredibles
(2004)
Η πρόταση της Pixar στο υπερηρωικό σινεμά είναι μια ταινία που εντάσσει τα οικογενειακά προβλήματα στην ατζέντα, παίζει με τις συμβάσεις και τα γνώριμα κλισέ, ενώ παράλληλα παραμένει μια διασκεδαστικότατη, ξεκαρδιστική και ενίοτε θεαματική περιπέτεια. Αν είχε βγει σήμερα, που το υπερηρωικό σινεμά βρίσκεται στην εμπροσθοφυλακή της blockbuster παραγωγής, ίσως να έστεκε ακόμα ψηλότερα στη συνείδηση της κριτικής. Ένα αξιόλογο σίκουελ που ακολούθησε δεκατέσσερα χρόνια μετά πρόσθεσε κατασκοπεία παλιάς κοπής στο μείγμα.
Ratatouille
(2007)
Mε το Ratatouille τα όρια μεταξύ animation και live action γίνονται δυσδιάκριτα. Η «πλανοθεσία» του είναι τέτοια που δίνει την εντύπωση ότι πίσω από τον «φακό» ενορχηστρώνει και κινηματογραφεί τη δράση ένας βιρτουόζος «κινηματογραφιστής». Από τις ταινίες που καλό θα είναι να παρακολουθείς έχοντας γεμάτο ψυγείο ή, έστω, σε ώρες που ακόμα παραδίδουν τα ντελιβεράδικα, το Ratatouille παραμένει μέχρι σήμερα ό,τι καλύτερο έχουμε δει σε φιλμ γαστρονομικής θεματολογίας, καταρτίζοντας, παράλληλα, το μανιφέστο της καλής και εποικοδομητικής κριτικής στο φινάλε του. Επιβάλλεται μια επανάληψη μία φορά τον χρόνο, επειδή οι επαγγελματίες του χώρου τείνουμε να το ξεχνάμε.
Wall-e
(2008)
Μια αριστουργηματική ωδή στο βωβό σινεμά και τις καλύτερες μέρες του είδους των κινουμένων σχεδίων κατά το πρώτο του ημίωρο, που εξελίσσεται σε ένα σατιρικών διαθέσεων και απύθμενης καλοψυχίας προειδοποιητικό sci-fi και σε μια αποτελεσματικότατη ερωτική ιστορία που ενίοτε φλερτάρει με την ποιητική φαντασία – το μπαλετικό φλερτ των δυο ερωτευμένων ρομπότ στο Διάστημα. Ο Ρότζερ Ντίκινς υπήρξε σύμβουλος στη σύνθεση της «φωτογραφίας» της ταινίας κι αυτό βγαίνει προς τα έξω. Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι είναι μια ταινία που έκανε τις κατσαρίδες να μοιάζουν χαριτωμένες κι αυτό από μόνο του συνιστά μεγάλο κατόρθωμα.
Up
(2009)
Σε μια υποθετική λίστα με κινηματογραφικές σκηνές που κάνουν ενήλικες να κλαίνε με αναφιλητά η Pixar θα δήλωνε παρούσα. Σχεδόν κάθε ταινία της έχει τουλάχιστον από μία τέτοια, αλλά η εισαγωγή του Up, με το μοντάζ μιας κοινής ζωής με τα πάνω της και τα κάτω της και ένα ταξίδι που διαρκώς αναβάλλεται, τις βάζει όλες κάτω. Κι αυτό είναι μόνο η αρχή για μια ταινία που επιβεβαιώνει με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι η παιδικότητα και η καλλιγραφία της παλιάς Disney, η αλαφροΐσκιωτη αίσθηση του μαγικού ρεαλισμού και η ανθρωπιά του Κάπρα και του Τσάπλιν κατοικούν στις εικόνες της Pixar. Ακόμα κι αν τα αποθέματα ευγνωμοσύνης μας ήταν απειροελάχιστα, για ταινίες σαν αυτή εδώ θα άξιζε να μέναμε δίχως stock.
Toy Story 3
(2010)
Από ένα σημείο κι έπειτα η Pixar έκανε περισσότερα σίκουελ απ' όσα θα έπρεπε, με τις συνέχειες του Cars να παραμένουν το δημιουργικό ναδίρ της. Στον αντίποδα υπάρχει το Toy Story 3, η σπάνια περίπτωση του σίκουελ που ξεπερνά την πρώτη ταινία. Η μακροσκελής σεκάνς της απόδρασης συνιστά μια απολαυστική ταινία μέσα στην ταινία, το αντι-αυταρχικό μήνυμα στρέφει με έναν εύσχημο τρόπο την ηθική πυξίδα των ανήλικων θεατών στη σωστή κατεύθυνση και, βέβαια, υπάρχει και η τελική σκηνή του αποχαιρετισμού του Άντι στα παιχνίδια του, η οποία τονίζει την ευθύνη του ενηλίκου να διεγείρει την παιδική φαντασία αντί να την καταστέλλει, αλλά και την υποχρέωσή του (και την ανάγκη του) να μη λησμονήσει ποτέ τους «αγίους» του, τόσο τους πραγματικούς όσο και τους φανταστικούς.
Inside Out
(2015)
Στο σημειολογικά πυκνότερο έργο της εταιρείας τα συναισθήματα ανθρωποποιούνται, τα ευρήματα δεν σταματούν ποτέ και παιδιά και γονείς βρίσκουν στην ταινία αφορμή για να μιλήσουν μεταξύ τους για πράγματα που είναι δύσκολο να εκφράσεις δίχως συγκεκριμένα παραδείγματα. Πέρα από δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα σε παιδιά και γονείς, η παρακολούθησή της ισοδυναμεί με σωστή ψυχαναλυτική συνεδρία για τον ενήλικο θεατή της – οι δημιουργοί της θα έπρεπε να χρεώνουν πενήντα ευρώ μετά τους τίτλους τέλους. Μπορεί μεγαλώνοντας οι ανάγκες να πολλαπλασιάζονται και οι σχέσεις να γίνονται πιο σύνθετες, μα τα βασικά συναισθήματα, οι συσχετισμοί μεταξύ τους, η διαχείρισή τους, η εκδήλωσή τους και η απουσία τους παραμένουν ζητήματα διαχρονικά και αναλλοίωτα. Xάλκινο μετάλλιο στον pixar-ικό κανόνα, με τα Wall-e και Up να μονομαχούν για τις άλλες δύο θέσεις στο βάθρο.
Coco
(2017)
Ασφαλώς η αφήγηση ιστοριών παραμελημένων εθνοτήτων συνιστά ένα σημαντικό βήμα προς τη συμπερίληψη, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Coco, που σχετίζεται άμεσα με το έθιμο της Μέρας των Νεκρών, αφορά μόνο τη μεξικανική κοινότητα ή ότι οι αρετές της εξαντλούνται εδώ. Η λειτουργία της μνήμης, ο συσχετισμός της ύπαρξης κάποιου που έχει φύγει με αυτήν και η σημασία του παρελθόντος αποτελούν μοτίβα καθολικής απήχησης. Το φιλμ εγκαινίασε μια νέα περίοδο παρατεταμένου φορμαρίσματος της εταιρείας, η οποία ελπίζουμε να συνεχίζεται με το Lightyear. Α, και πάνω που νομίζεις ότι αυτήν τη φορά τούς ξέφυγες, έρχεται ένας συναισθηματικά φορτισμένος επίλογος για να σου θυμίσει ότι όσο και να μεγαλώσεις θα είσαι πάντα το παιδί κάποιου κι εσύ βρίσκεσαι ξανά να πλαντάζεις στο κλάμα.