ΤO ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΝΗΣ, ελεύθερης από covid, χρονιάς, είχα πιάσει κάποια στιγμή κουβέντα στην παραλία με έναν δικό μας millennial (στα μισά περίπου μεταξύ τριάντα και σαράντα, πρώην Βου-Που, νυν Παγκράτι, ωραίος, εναλλακτικός, μάλλον πιο φλώρος απ' όσο θα ήθελε να πιστεύει ότι είναι), γνωστό γνωστού, περί Κωνσταντινούπολης, την οποία είχε επισκεφτεί πρόσφατα. Έχω χρόνια να πάω – μια δεκαετία τουλάχιστον – και ήθελα ν' ακούσω μια φρέσκια εμπειρία από ένα αγαπημένο μου μέρος. Όλα καλά στην κουβέντα, εκτός από το ότι επέμενε να την λέει επιδεικτικά σχεδόν «Ινσταμπούλ» σε όλη την συζήτηση, σα να το έκανε επίτηδες επιθυμώντας να με εκθέσει εμμέσως ως εθνικιστή (ή "boomer") επειδή εγώ την αποκαλούσα με το όνομα που έχουμε μάθει να την λέμε σ' αυτήν εδώ την χώρα.
Ούτε με το «Πόλη» (που αποδίδει και την τουρκική ονομασία) φαινόταν να συμβιβάζεται, οπότε συνεχίσαμε αυτό το πολιτισμικό μπρα-ντε-φερ, τονίζοντας και οι δύο ξαφνικά μέσα στις προτάσεις το όνομα της πόλης, ο καθένας με διαφορετική ονομασία. Παρά τον στατικό θόρυβο που προκαλούσε στην κουβέντα αυτή η υπόγεια κόντρα πάντως, πληροφορήθηκα κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία που έμοιαζαν να επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες για τον ολισθηρό δρόμο που έχει πάρει η ζωή εκεί για τους ανθρώπους «σαν κι εμάς» στα χρόνια του καθεστώτος Ερντογάν. Εδώ και μερικά χρόνια συζητάμε κατά καιρούς με φίλους πότε θα ξαναπάμε και πότε θα ξαναπάμε αλλά διστάζουμε να το αποφασίσουμε, όχι επειδή πιστεύουμε ότι θα τύχουμε εχθρικής αντιμετώπισης ως Έλληνες (δεν πιστεύω ότι θα έχει αλλάξει η παραδοσιακά φιλική προδιάθεση προς τους «Γιουνάν») αλλά για να μην φρικάρουμε από την άγρια συντηρητικοποίηση των ηθών και τις ποικίλες απαγορεύσεις που έχει επιβάλλει ο «Σουλτάνος» στην (πρώην) κοιτίδα ενός κοσμοπολιτισμού που στην Αθήνα μας ήταν άγνωστος.
Μια ταινία για τις χαμένες γενιές που κάνουν αποχαιρετιστήρια πάρτι, για την αγρίως κερδοσκοπική και αισθητικά κακότεχνη διαδικασία ανάπλασης της αχανούς πόλης, για την ισχυρότατη πλέον συμβολική επικράτηση της μαντήλας, για την αποδοκιμασία κάθε «ελευθεριακής» συμπεριφοράς, για τον χαφιεδισμό και την αστυνομοκρατία στην Κωνσταντινούπολη του Ερντογάν
Αυτή η εντύπωση επιβεβαιώθηκε πριν από δυο μέρες, καθώς παρακολουθούσα από τον καναπέ μου μια εξαιρετική φετινή τουρκική ταινία, στο πλαίσιο των καθημερινών online προβολών του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (μεγάλο κρίμα που οι περιστάσεις δεν επέτρεψαν την «φυσική» διεξαγωγή του φετινού φεστιβάλ, τουλάχιστον όμως αποτελεί ιδανική προσομοίωση της εμπειρίας, ειδικά σε συνθήκες lockdown, η δυνατότητα να «νοικιάζεις» αντί μικρού αντιτίμου τις ταινίες και να τις βλέπεις τα βράδια σπίτι σου).
Πρόκειται για την ταινία «Φαντάσματα στην Πόλη» ή "Ghosts" ("Hayaletler" στα τουρκικά) της νεαρής σκηνοθέτριας Azra Deniz Okyay που είχε κερδίσει το βραβείο της Εβδομάδας Κριτικών στο πρόσφατο Φεστιβάλ της Βενετίας και αυτές τις μέρες συμμετέχει στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Μια ταινία για τις χαμένες γενιές που κάνουν αποχαιρετιστήρια πάρτι (όσοι ανήκουν στη μεσαία τάξη και έχουν καβάτζες για να την κοπανήσουν στο εξωτερικό), για την αγρίως κερδοσκοπική και αισθητικά κακότεχνη διαδικασία ανάπλασης της αχανούς πόλης, για την ισχυρότατη πλέον συμβολική επικράτηση της μαντήλας, για την αποδοκιμασία κάθε «ελευθεριακής» συμπεριφοράς (ζευγάρια που αγκαλιάζονται στον δρόμο, κορίτσια που χορεύουν μόνα τους), για τον χαφιεδισμό, την αστυνομοκρατία και για όλα αυτά τα δραματικά και τραυματικά που τραβάνε στην καθημερινότητά τους, οι προλετάριοι, οι φλώροι, οι εναλλακτικοί, οι μετανάστες, οι ακτιβιστές, οι καλλιτέχνες, η γκέι/queer μειονότητα και η γυναικεία πλειονότητα. Κι όλα αυτά χωρίς κραυγαλέες καταγγελίες και διδακτισμούς, αλλά ως υποδειγματική εκδοχή ενός φρέσκου, εμπνευσμένου αισθητικά και σεναριακά, σύγχρονου αφηγηματικού σινεμά. Και στα δικά μας.
Μετά την ταινία, διάβασα και μια συνέντευξη της σκηνοθέτριας, που μου θύμισε μια από τις τελευταίες φορές που είχα πάει και είχε συμπέσει με την (σούπερ γκλάμορους) Μπιενάλε καλλιτεχνών. «Οι μεγάλες αλλαγές ξεκίνησαν εκεί κάπου μετά το 2010», λέει η δημιουργός της ταινίας, «επειδή το 2010 είχες ακόμα την αίσθηση ότι η πόλη ήταν γεμάτη τέχνη. Κάθε τόσο νέοι άνθρωποι άνοιγαν κι από μια γκαλερί ή κάποιον χώρο συναυλιών και πρωτοποριακών εκδηλώσεων. Ερχόντουσαν άτομα από παντού ως φιλόδοξοι νέοι δημιουργοί. Ήταν σαν το 'νέο Βερολίνο' [αχ αυτή η στάμπα, για πόσες αμαρτίες ευθύνεται]. Ξαφνικά όμως, αυτά τα μικρά μέρη άρχισαν να κλείνουν το ένα μετά το άλλο. Και μετά ακολούθησε το χάος και η καταστολή...».
Δείτε το τρέιλερ της ταινίας