1
Παραδοσιακά, η ζωή του ερημίτη συνδεόταν με την απομόνωση και τη θρησκευτική ευλάβεια, μακριά από τις ενοχλήσεις της εχθρικής κοινωνίας. Στον χριστιανισμό ειδικό, φυσιογνωμίες όπως ο Απόστολος Παύλος, ο Πρώτος Ερημίτης, ενσαρκώνουν το ιδανικό μιας λιτής, μοναχικής ζωής και εμπνέουν, αυτό που γνωρίζουν άπαντες οι πιστοί και η μακραίωνη χριστιανική ιστορία: ότι ο πιστός δεν είναι ποτέ μόνος, αφού έχει συντροφιά του τον Θεό...
2
Κατά τον Μεσαίωνα, οι οικογένειες των ευγενών συνήθιζαν να προσφέρουν ένα μέλος της οικογένειας στην Εκκλησία και για να ζήσει ως ερημίτης. Το παιδί ζούσε σε ειδικά χτισμένο -με τούβλα- δωμάτιο, στο εσωτερικό κάποιου ναού με ένα και μοναδικό άνοιγμα αντί πόρτας, απ' όπου δεχόταν τροφή, νερό και άλλα χρειώδη και παρέδιδε τις ακαθαρσίες του: αυτή ήταν και η μόνη συναλλαγή του με τον έξω κόσμο... Αυτό που στα δικά μας τα μάτια μοιάζει με τραγική τιμωρία, βασανιστήριο σωστό, για τους ανθρώπους της εποχής ήταν μία αξιέπαινη στάση ζωής...
3
Μία από τις πιο διάσημες γυναίκες της εποχής εκείνης της, η Hildegard von Bingen προσφέρθηκε από τους γονείς της, να ζήσει εσώκλειστη στην απομακρυσμένη μονή της Benidictine του Disibodenberg, όταν ήταν ακόμα παιδί. Όπως και η αγγλίδα μοναχή και ασκήτρια Julian του Norwich, η Χίλντεγκαρντ -λέγεται- ότι έβλεπε οράματα και έγινε με τον τρόπο αυτό κορυφαία και άκρως επιδραστική θρησκευτική μορφή του Μεσαίωνα.
4
Στο λυκαυγές του 18ου αιώνα εμφανίστηκε μία νέα τάση μεταξύ των πλούσιων γαιοκτημόνων της Ευρώπης: να ανεγείρουν σκηνώματα και να τοποθετούν στο εσωτερικό τους κάποιον εθελοντή ερημίτη ή να γίνονται ερημίτες οι ίδιοι... Ο ιστορικός Γκόρντον Κάμπελ περιγράφει το τι ακριβώς συνέβαινε ως εξής: «Στην καρδιά αυτών των σκηνωμάτων κατοικεί η ιδέα της στοχαστικής μοναξιάς και της ευχάριστης μελαγχολίας, αλλά ήταν και μόδα».
5
Στα μέσα του 18ου αιώνα, ο Τσαρλς Χάμιλτον έκανε γνωστό ότι αναζητούσε έναν ερημίτη για να κατοικήσει στο κτήμα των 200 στρεμμάτων του στο Surrey. Ο Χάμιλτον έθεσε πολλές προϋποθέσεις για τον υποψήφιο που αναζητούσε: απαιτούσε να μην κόψει τα μαλλιά, τη γενειάδα ή τα νύχια του, να μη μιλήσει με κανέναν, να μην έχει πρακτικά καμία επαφή με τον έξω κόσμο. Παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για εξαίρετη τοποθεσία με επίσης έξοχη αμοιβή, ο υποψήφιος που βρέθηκε δεν κατάφερε να μείνει μακριά από τις χαρές της ζωής για τα επτά χρόνια που προέβλεπε η σύμβασή του. Βασικά δεν άντεξε ούτε για μερικές εβδομάδες, αφού εθεάθη σε ταβερνείο της εποχής και απολύθηκε, εννοείται...
6
Σα να μην έφταναν όλα τα υπόλοιπα, ο Χάμιλτον είχε την απαίτηση ο ερημίτης του να φορά μια άβολη ενδυμασία φτιαγμένη από τρίχινο δέρμα καμήλας. Ο John Bigg, ένας θρυλικός ερημίτης του 17ου αιώνα, φορούσε ένα περίεργο τρίχινο ράσο από δέρμα ζώων που είχε ράψει πάνω στα ρούχα του.
7
Οι μοντέρνοι ερημίτες πάντως δεν έχουν απαραιτήτως αυτή τη μορφή (κι αυτό το χάλι). Δεν είναι όλοι γενειοφόροι και σίγουρα δεν φορούν όλοι περίεργα ρούχα. Στο «Βιβλίο της Σιωπής», που δημοσιεύθηκε το 2008, η Sara Maitland εξετάζει τις ζωές των ανθρώπων που έγιναν κάτι σαν κοσμοκαλόγεροι -μοναχικοί ναύτες και εξερευνητές του Βόρειου Πόλου, που κυνηγούν το δικό τους όνειρο της ιδανικής μοναξιάς.
8
Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, η κοινωνία πάντα αντιμετώπιζε τους ερημίτες με σεβασμό, κυρίως για τη διαύγεια που με κόπο είχαν κερδίσει μέσα από τον μοναχικό βίο τους. Σε αρκετούς πολιτισμούς μάλιστα ο ερημίτης θεωρείται ένα είδος θεραπευτή, ένας σοφός μεταξύ των κοινών ναθρώπων. Ο δημοσιογράφος Michael Finkel είχε πάρει συνέντευξη από τον περίφημο "ερημίτη του North Pond", από το Maine των ΗΠΑ. Η συνέντευξη θεωρήθηκε επιτυχία, ακριβώς επειδή ο ερημίτης δεν είχε μιλήσει ποτέ σε κανέναν για πάνω από 20 χρόνια, κρατώντας το πνεύμα του μακριά από τις εγκόσμιες μικρότητες.
9
Ο περασμένος αιώνας -όπως και αυτός που διανύουμε, άλλωστε- θα μείνει στην ιστορία ως ο αιώνας των προβληματικών συναναστροφών και της τάσης αποσύνδεσης. Τα νοικοκυριά του ενός ατόμου αυξήθηκαν κατακόρυφα και πάρα το γεγονός ότι το Διαδίκτυο μας έχει φέρει πιο κοντά από ποτέ, η επιθυμία να απομακρυνθούμε από την εγκόσμια ζωή παραμένει ισχυρή, όπως προκύπτει κι από τη ζήτηση για αγορά ενός οικοπέδου σ' έναν βράχο κάπου στα ορεινά της Αυστρίας εν έτει 2017...
10
Εν κατακλείδι, οι ερημίτες κατέχουν διάφορους ρόλους στο φαντασιακό μας. Όλοι, όμως, έρχονται αντιμέτωποι κάποια στιγμή με το πώς πραγματικά είναι να ζουν απολύτως μόνοι και ξεκομμένοι από την κοινωνία. Πολύ συχνά ο ερημίτης έχει να αντιμετωπίσει τα παιχνίδια -κάποτε και τις ασθένειες- του ίδιου του του μυαλού, ενός μυαλού που προσπαθεί να αντιμετωπίσει την ισοπεδωτική μοναξιά. Και κάποτε ο ερημίτης έρχεται αντιμέτωπος και με απολύτως υπαρκτούς κινδύνους που απειλούν τη ζωή και τη σωματική του ακεραιότητα. Αλλά για εκείνους που αναζητούν πραγματικά τον μοναχικό βίο, ενδεχομένως να γνωρίζουν ότι επιλέγουν και μια ζωή που έχει τις δικές της ανταμοιβές.
Με στοιχεία από /wellcomecollection.org