Κι εκεί που κάπου μεταξύ «οσίας» Novartis, καλπάζουσας με τα χίλια ανάπτυξης, φυρομακεδονικής σαλάτας και εθιμικών συνοριακών τσαμπουκάδων με τη φίλη και γείτονα το είχαμε, όπως νομίζαμε –ένεκα και η προσωρινή ύφεση των «ροών» στο Αιγαίο–, στριμώξει επιμελώς κάτω από το χαλί, το προσφυγικό-μεταναστευτικό απειλεί να «επιστρέψει» δριμύτερο, εντός κι εκτός συνόρων.
Αφενός το νέο λουτρό αίματος στη Συρία, η τουρκική εισβολή στον αυτόνομο κουρδικό θύλακα του Αφρίν και η Τραμπ-άλα του τρόμου στην Παλαιστίνη απειλούν ξανά με γενικευμένη ανάφλεξη τη Μέση Ανατολή, «μπουκώνοντας» κι άλλο την προσφυγιά, αφετέρου, με τους εγκλωβισμένους στη χώρα και ειδικά στα νησιά πρόσφυγες και με τη γενικότερη ευρωπαϊκή πολιτική να παραμένει αυταρχική, φοβική και δυσκοίλια, η κατάσταση μπορεί πολύ εύκολα να ξαναγίνει οριακή.
Χιλιάδες άνθρωποι, επί μακρόν στρατωνισμένοι σε ανεπαρκείς έως άθλιες συνθήκες, όντες στα πρόθυρα της απελπισίας, αρχίζουν να καταφεύγουν πια σε λαθραίους τρόπους επιβίωσης. Οι προσπάθειες ένταξης στον κοινωνικό ιστό, ελλιπείς και αποσπασματικές. Τουλάχιστον φέτος, ευτυχώς, δεν είχαμε ως τώρα θανάτους από κρύο.
Φωτεινές εξαιρέσεις αλλά και «οδηγοί» μιας πιο αισιόδοξης προσέγγισης αποτελούν παραδείγματα σαν αυτό της Τήλου, που μετά χαράς υποδέχτηκε και ενσωμάτωσε εκατοντάδες πρόσφυγες, ή σαν το Καπαρέλι Βοιωτίας, όπου πρόσφυγες και μετανάστες πρόσφατα εγκαταστάθηκαν ως αγρότες, δείχνοντας ότι ένας άλλος δρόμος είναι εφικτός.
Οι εθελοντές, μαθαίνω, έχουν κι αυτοί εξαντληθεί, το «πάρτι» με τα κονδύλια συνεχίζεται από κράτος και ιδιώτες, οι περίοικοι των ξεχειλωμένων πληθυσμιακά «hot spots» έχουν αγριέψει με τη σειρά τους και όχι, δεν το κάνουν επειδή «είναι ρατσιστές» απαραίτητα – το ίδιο επιπόλαια αντιμετωπίζαμε παλιότερα τις αντιδράσεις σε κάποιες επιβαρημένες αθηναϊκές γειτονιές, αφήνοντας όλο το «γήπεδο» χάρισμα σε «αυγά» και ομοϊδεάτες που, πριμοδοτούμενοι τόσο από το διογκούμενο προσφυγικό όσο και από τον ελέω Μακεδονικού όψιμο εθνικιστικό οίστρο, αναθαρρεύουν, εξαπολύουν ξανά εγκληματικές επιθέσεις σαν τη χθεσινοβραδινή στον κοινωνικό χώρο «Φαβέλα» στον Πειραιά, όπου, μεταξύ άλλων, τραυματίστηκε και η Ελευθερία Τομπατζόγλου, δικηγόρος της οικογένειας Φύσσα.
Κοντά σε όλα αυτά, νοσηλεύεται από υπερκόπωση, λέει, ο Γιάννης Μουζάλας, προοίμιο ίσως παραίτησης, εφόσον έχει από καιρό αφήσει να εννοηθεί ότι δεν «τραβάει» άλλο στη θέση του υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής, που μπορεί να μην εξευτέλισε εντελώς, αλλά σίγουρα δεν τίμησε ως όφειλε, και για την οποία δυσκολεύομαι να σκεφτώ κάποιον στοιχειωδώς κατάλληλο από το υπάρχον κυβερνητικό σχήμα.
Εξόν κι αν ένας από τους λόγους είναι ότι ξέρει κάτι παραπάνω για τα «τέρατα και σημεία» που κατήγγειλαν πρόσφατα τόσο η Διεθνής Αμνηστία όσο και το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), που, αν αληθεύουν, είναι το λιγότερο ντροπή, ειδικά για μια κυβέρνηση κατ' όνομα «αριστερή» (η οποία, βέβαια, ας λάβουμε υπόψη ότι απεμπόλησε εξαρχής νευραλγικά υπουργεία, όπως τα Άμυνας και Προστασίας του Πολίτη, είτε στους συγκυβερνώντες λαϊκοδεξιούς ΑΝ.ΕΛ. είτε σε παλαιοκομματικούς εξωκοινοβουλευτικούς).
Αστυνομικές επιχειρήσεις με πρακτικές παρακράτους καταγγέλλουν το ΕΣΠ, τη Δ.Α. και άλλες δικαιωματικές οργανώσεις στον Έβρο: μυστηριώδεις κουκουλοφόροι, ένστολοι και μη, «απάγουν» πρόσφυγες και μετανάστες και τους επαναπροωθούν στην «ασφαλή τρίτη χώρα» Τουρκία, συχνά βίαια, αδιαφορώντας για το αν πρόκειται για γυναικόπαιδα, θύματα βασανιστηρίων, αιτούντες πολιτικό άσυλο κ.λπ.
Οι καταγγελίες αυτές είναι, διαβάζω, επαναλαμβανόμενες και διαπιστωμένες, παρά τις κατηγορηματικές διαψεύσεις αστυνομίας και αρμόδιων υπουργείων, που κάνουν λόγο για «συκοφαντίες» και «τουρκική προπαγάνδα», ενώ κανείς εισαγγελέας δεν έχει ακόμα συγκινηθεί.
Τι διάολο, είναι άραγε όλα ψέματα που μόνο στόχο έχουν τη δυσφήμιση της Ελλαδάρας μας και της refugee-friendly κυβερνησάρας της; Η πιθανότητα αυτό το «Εξπρές του Μεσονυχτίου» όχι μόνο να αληθεύει αλλά και να αποτελεί συστηματική πρακτική, είναι τουλάχιστον ανατριχιαστική.
Δεν ξέρω πόσο καλύτερα θα τα κατάφερνε μια άλλη κυβέρνηση, ειδικά αυτή που φιλοδοξεί να διαδεχτεί την παρούσα. Πιθανότατα θα τα σκάτωνε χειρότερα, δίχως καν να κρατά τα προσχήματα όπως πολλοί Ευρωπαίοι ομοϊδεάτες της, όμως το «μη χείρον, βέλτιστον» δεν μπορεί να αποτελεί το διαρκές λουτρό συνείδησης των τωρινών κρατούντων.
Το ότι οι αρμόδιες αρχές δεν κατάφεραν καν να απορροφήσουν όλα τα κοινοτικά κονδύλια για τους πρόσφυγες, το ότι φέρονται να απαιτούν διαρκώς μεγαλύτερη χρηματοδότηση, ενώ δεν έχουν καν αξιοποιήσει την υπάρχουσα, το ότι «δουλειές» που έχουν να κάνουν με το προσφυγικό (σίτιση κ.λπ.) τις αναλαμβάνουν κατά κανόνα «φίλοι και γνωστοί», το ότι επίσης κανείς δεν ελέγχει την αξιοπιστία των κάθε λογής ΜΚΟ που εμπλέκονται στο ζήτημα –που, βέβαια, δίχως αυτές το χάος θα ήταν εντελώς ασυμμάζευτο–, όλα αυτά αφορούν καταρχάς τους νυν, όχι τους πριν ή τους επόμενους. Ακόμα κι αν πρόκειται βασικά για ανικανότητα, δεν αλλάζει κάτι.
Στις κακές συνθήκες φιλοξενίας των προσφύγων στα νησιά και στις ρατσιστικές επιθέσεις που σημειώνονται εναντίον τους εστιάζει και η ετήσια έκθεση της Δ.Α. για το 2017.
Υπάρχουν κι εδώ καταγγελίες για αστυνομική βία, επιθέσεις ακροδεξιών σε καταυλισμούς προσφύγων, στυγνή εκμετάλλευση μεταναστών εργατών, π.χ. στη Μανωλάδα, επιθέσεις μέχρι και σε lgbt πρόσφυγες, παράτυπη κράτηση ακόμα και ασυνόδευτων ανηλίκων, υπερπληθυσμό στα κέντρα υποδοχής, ειδικά των νησιών, με ό,τι συνεπάγεται η ιδρυματοποίηση των διαβιούντων σε αυτά (αυξημένη ένταση και χρήση ουσιών, ψυχολογικά προβλήματα, κρούσματα σεξουαλικών παρενοχλήσεων και λοιπών παραβατικών συμπεριφορών, φαινόμενα στα οποία, αργά ή γρήγορα, θα εμπλέκονταν, αν βρίσκονταν στην ίδια αδιέξοδη θέση, και οι εκ του ασφαλούς κατήγοροί τους) – όλοι όσοι φτάνουν εκεί, εξάλλου, «τσουβαλιάζονται» συχνά αδιακρίτως.
Εκτός αυτών, άσυλο σε δεύτερο βαθμό παρέχεται πια με το σταγονόμετρο ακόμα και σε κραυγαλέες περιπτώσεις, κάτι που πλέον αποτελεί μάλλον μια γενικότερη ευρωπαϊκή πρακτική. Αλλά και όσοι καταφέρνουν να φτάσουν στην ενδοχώρα περιπλανιούνται συνήθως άσκοπα, επιβιώνοντας «λαθραία» και δημιουργώντας μικρά γκέτο.
Αλήθεια, πόσο προετοιμασμένοι είμαστε για μια νέα προσφυγική «μεγάλη έξοδο»; Πόσο μπορούν να αντέξουν οι ανεπαρκείς και ήδη υπερπλήρεις δομές μας, πόση υπομονή πια να κάνουν οι εγκλωβισμένοι αλλά και οι περίοικοι που γκετοποιούνται κι αυτοί μαζί τους, πόσο, άραγε, έχουν λειανθεί τα ρατσιστικά-ξενοφοβικά αντανακλαστικά ημών των γηγενών;
Φωτεινές εξαιρέσεις αλλά και «οδηγοί» μιας πιο αισιόδοξης προσέγγισης αποτελούν παραδείγματα σαν αυτό της Τήλου, που μετά χαράς υποδέχτηκε και ενσωμάτωσε εκατοντάδες πρόσφυγες, ή σαν το Καπαρέλι Βοιωτίας, όπου πρόσφυγες και μετανάστες πρόσφατα εγκαταστάθηκαν ως αγρότες, δείχνοντας ότι ένας άλλος δρόμος είναι εφικτός, ότι οι μη προνομιούχοι ανεξάρτητα από έθνος, φύλο και φυλή έχουν περισσότερα να μοιραστούν από ό,τι να χωρίσουν. Αρκεί να μη μας μπερδέψει η σήμανση...
Επιβάλλεται, επίσης, να συνειδητοποιήσουμε όλοι, μεγαλόσχημοι και μη, στις Βρυξέλλες, στο Βερολίνο, στην Αθήνα και αλλού, το αυτονόητο και να εργαστούμε γι' αυτό: ότι η μόνη βιώσιμη διέξοδος στο προσφυγικό είναι να ξαναβρεί τόπο να σταθεί η ειρήνη στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική και όπου αλλού παραμένει επικηρυγμένη.