Από τον Νικόλα -Νταμόν Παπαδημητρίου
Η εμφάνιση της γενειοφόρου ερμηνεύτριας Conchita Wurst στον διαγωνισμό της Γιουροβίζιον προκάλεσε αντικρουόμενες εντυπώσεις. Η συζήτηση που μονοπώλησε στα social media συνειρμικά με παρέπεμψε σε μια τυχαία ανακάλυψη που είχα κάνει προ καιρού.
Τα χαρέμια της Ανατολής δεν κατακλύζονταν πάντα από λάγνα κορμιά και αιθέριες, εξωτικές γυναίκες.
Τουλάχιστον έτσι συνέβαινε στο Ιράν της δυναστείας Κατζάρ τον 19ο αιώνα. Ο σάχης Νασρεντίν (ή αλλιώς Νασρ αλ Ντιν Σαχ) ήταν ο τρίτος μακροβιότερος στον θρόνο μονάρχης του Ιράν, μετά τον Σαχπούρ των Σασσανιδών και τον Ταμάσπ των Σαφαβιδών. Ηγεμόνευσε για σαράντα οκτώ χρόνια από το 1848 μέχρι την δολοφονία του το 1896.
Ήταν φιλότεχνος, συλλέκτης έργων τέχνης, ποιητής, ζωγράφος, φωτογράφος, αλλά ανώριμος και ανίκανος ηγέτης. Απέκτησε μία από τις πρώτες φωτογραφικές μηχανές που εμφανίστηκαν στο Ιράν και μετέτρεψε ένα δωμάτιο των ανακτόρων Γκολεστάν στην Τεχεράνη σε φωτογραφικό studio. Τράβηξε πολλά στιγμιότυπα από την ζωή στο παλάτι αλλά ταξίδεψε και στο υπόλοιπο βασίλειό του απαθανατίζοντας σκηνές από την καθημερινότητα των ανθρώπων και τις ασχολίες τους. Επίσης ήταν ο πρώτος Ιρανός μονάρχης ο οποίος διατηρούσε σημειώσεις σε προσωπικό ημερολόγιο και ο πρώτος που ταξίδεψε στην Ευρώπη. Αρχικά το 1873 και αργότερα το 1878, όπου ενθουσιάστηκε από την προηγμένη τεχνολογία των Ευρωπαίων και την καλαισθησία τους. Επισκέφθηκε πολλές βιομηχανικές εγκαταστάσεις όπως χαλυβουργεία και αρκετές γκαλερί από όπου αγόρασε πολλά μονάκριβα έργα τέχνης όπως πίνακες, γλυπτά, πολυέλαιους και διακοσμητικές αντίκες για τα ανάκτορά του στο Ιράν.
Η κακοδιαχείριση και οι σπατάλες σύντομα επέτρεψαν την είσοδο των ξένων δυνάμεων στο Ιράν. Οι Άγγλοι και οι Ρώσοι ανέλαβαν τον τραπεζικό κλάδο και την οικονομία, οι Βέλγοι το εμπόριο και τις εξαγωγές, οι Γερμανοί και οι Αυστριακοί την εκπαίδευση των στρατιωτικών δυνάμεων και οι Γάλλοι με τους Ιταλούς τις αστυνομικές δυνάμεις. Τις σπατάλες διόγκωσαν και οι ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις της παρασιτικής αυλής του σάχη αλλά και του πολυάριθμου χαρεμιού του.
Η λέξη «χαρέμι» προέρχεται από την αραβική λέξη «χαράμ» που σημαίνει το «απαγορευμένο». Στα χαρέμια της Ανατολής αποκλειστική πρόσβαση είχε μόνο ο σουλτάνος και οι ευνούχοι που υπηρετούσαν τις συζύγους του μεγαλειότατου, τις παλλακίδες του και άλλες γυναίκες της οικογενείας του. Οι Δυτικοί ζωγράφοι και λογοτέχνες εφόσον δεν είχαν πρόσβαση στα χαρέμια επιστράτευσαν τη φαντασία τους και αποτύπωσαν στον καμβά ή το χαρτί, με χρώματα ή λέξεις διάφορες εικόνες για τα χαρέμια. Προφανώς οι γυναίκες και οι διάφορες ερωμένες που επέλεγε ο σουλτάνος ήταν καλλονές. Ωστόσο τα αισθητικά πρότυπα σε κάθε εποχή μεταβάλλονταν.
Ο σάχης Νασρεντίν είχε 84 συζύγους. Το φωτογραφικό υλικό της εποχής ανατρέπει τις οριενταλιστικές φαντασιώσεις που θέλανε τις γυναίκες του σάχη να είναι πανέμορφες. Σε αντίθεση με τις τελευταίες βασίλισσες του Ιράν, τη Φαουζία, τη Σοράγια και τη Φαράχ οι οποίες ομολογουμένως ήταν πολύ όμορφες, οι σύζυγοι του Νασρεντίν ήταν τριχωτές!
Οι περισσότερες αρκετά ευτραφείς, δεν έβγαζαν τα φρύδια τους αλλά επεδίωκαν να τα ενώσουν σε μια ενιαία γραμμή, άφηναν μουστάκι και όσες δεν είχαν έντονη τριχοφυία έβαφαν ένα μουστάκι με μολύβι. Φορούσαν μια μαντήλα, φούστες σαν ομπρέλες με πολλές πτυχώσεις μέχρι το γόνατο και κεντημένες κάλτσες. Αυτό ήταν το στυλ που επικρατούσε στο παλάτι ενός μονάρχη της Ανατολής.
Οι γυναίκες αυτές χάρισαν 48 απογόνους στον σάχη Νασρεντίν και τον διαδέχθηκε στον θρόνο ο γιός του, ο Μοζαφάρ (που σημαίνει ο νικηφόρος).
Η δυναστεία των Κατζάρ ανατράπηκε πραξικοπηματικά το 1925 από έναν συνταγματάρχη του ιρανικού στρατού, τον Ρεζά Χαν. Οι τρεις πανέμορφες βασίλισσες που προαναφέραμε ήταν σύζυγοι του γιού του Ρεζά Χαν και τελευταίου μονάρχη του Ιράν, Ρεζά Παχλαβί.
Η μελέτη της ιστορίας είναι γεμάτη από εκπλήξεις, επιβεβαιώνοντας την ρευστότητα των αισθητικών προτιμήσεων. Αυτό που σήμερα είναι ελκυστικό ενδεχομένως σε κάποια εποχή να ήταν αποκρουστικό. Αντιστρόφως αυτό που στις μέρες μας ορίζεται ως αποκρουστικό σε άλλες εποχές και σε συγκεκριμένους τόπους ήταν ελκυστικό. Κάποτε στην Ανατολή, οι γυναίκες με έντονη τριχοφυΐα ήταν τυχερές και αποτελούσαν τη συντροφιά ενός Παντισάχ. Κάποτε οι Κοντσίτες ήταν περιζήτητες.