Το σχολικό bullying είναι ένα μάλλον παλιό φαινόμενο που όμως φαίνεται να έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια. Αληθεύει αυτό και αν ναι, γιατί;
Ναι, είναι γεγονός ότι το bullyingείναι διαχρονικό, αυτό μπορώ να το βεβαιώσω κι εγώ ανατρέχοντας στα μαθητικά μου χρόνια! Αυτό που έχει στο μεταξύ αλλάξει είναι η φύση του καθώς επίσης η ένταση και η συχνότητα που εκδηλώνονται τέτοια περιστατικά. Εφόσον βρει πρόσφορο έδαφος, η ενδοσχολική βία εκδηλώνεται πια εντονότερα και σε μικρότερες ηλικίες – προσωπικά είχα πέσει, θυμάμαι, θύμα εκφοβισμού στο κολέγιο, σήμερα όμως αυτό μπορεί να συμβεί ακόμα και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Υπάρχει, επίσης, ο ψηφιακός εκφοβισμός, το λεγόμενο κυβερνο-bullying, που είναι από τα βασικά θέματα του Συνεδρίου που γίνεται στην Αθήνα και που μπορεί να κάνει πολλαπλάσια ζημιά, έχει άλλωστε ήδη χρεωθεί αρκετές αυτοκτονίες. Έπειτα μην ξεχνάτε ότι τα σημερινά σχολεία είναι λιγότερο ομοιογενή – συγχρωτίζονται πια εκεί μέσα περισσότερες φυλές, εθνικότητες, σεξουαλικότητες -, μια πολυσυλλεκτικότητα που άλλοτε μπορεί να αμβλύνει, άλλοτε πάλι να αυξήσει τις εντάσεις. Εδώ ακριβώς είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.
Αναφορικά με το αντι-lgbtbullying ειδικότερα, πώς θα εξηγούσατε το γεγονός ότι έχουμε αυξημένα κρούσματα σε μια εποχή όπου η πρόοδος τόσο στα δικαιώματα όσο και στην ορατότητα είναι μεγαλύτερη από ποτέ;
Κοιτάξτε, νομίζω ότι δεν είναι τα κρούσματα που έχουν αυξηθεί αλλά το ότι, στην εποχή της πληροφορίας, μαθαίνονται πολύ πιο εύκολα και γρήγορα. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε συγκεντρώσει τα τελευταία δέκα χρόνια, παρατηρούμε μια αργή αλλά σταθερή μείωσή τους. Σε αυτό έχει βοηθήσει πολύ η δουλειά που γίνεται στα σχολεία τόσο από ακτιβιστές όσο κι από προληπτικά εκπαιδευτικά προγράμματα που προωθούν την κατανόηση, την αποδοχή και τη συνύπαρξη.
Τι πολιτικές εφαρμόζουν ακτιβιστές και Πολιτεία στις ΗΠΑ και πόσο αποτελεσματικές έχουν αποδειχθεί;
Δεν υπάρχει στην Αμερική ενιαία ομοσπονδιακή πολιτική κατά του bullying, ωστόσο δεκαεπτά Πολιτείες έχουν ως τώρα νομοθετήσει εναντίον του εφαρμόζοντας, παράλληλα, αποτρεπτικά προγράμματα. Τα ως τώρα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, η διαφορά ορατή, γι΄αυτό και γίνονται προσπάθειες να προσλάβει η πολιτική αυτή πανεθνική διάσταση. Πολλές προσωπικότητες, ανάμεσά τους το ίδιο το προεδρικό ζεύγος έχουν, εξάλλου, συμμετάσχει σε καμπάνιες κατά του bullying και στηρίζουν θερμά την όλη προσπάθεια. Υπάρχουν εκπαιδευτικοί πρόθυμοι να βοηθήσουν αλλά συχνά διστάζουν να πάρουν το ρίσκο ή δεν ξέρουν πώς ακριβώς να χειριστούν μια τέτοια κατάσταση. Πρωτοβουλίες όπως η δική μας τους προσφέρουν στήριξη, χαράζουν κατευθύνσεις και τους προμηθεύουν με τα κατάλληλα θεωρητικά εφόδια ώστε να χειριστούν επιτυχώς τέτοιες καταστάσεις.
Αρκεί, πιστεύετε, από μόνη της η σωστή εκπαίδευση ή χρειάζονται επιπλέον πράγματα να γίνουν;
Σίγουρα απαιτούνται επίσης αλλαγές σε νοοτροπίες και αντιλήψεις, πράγμα στο οποίο συνδράμουν οι καμπάνιες δημόσιας αφύπνισης που στοχεύουν σε μια λιγότερο ομοφοβική και περισσότερο ελεύθερη κοινωνία, τα μέλη της οποίας μαθαίνουν να κατανοούν, να σέβονται και να εκτιμούν ο ένας τις επιλογές του άλλου. Ο γκέι γάμος π.χ. είναι ένα ζήτημα που έχει προκαλέσει πολλά πάθη- μια διαφωτιστική εκστρατεία μπορεί να λύσει πολλές παρεξηγήσεις.
Πιστεύετε ότι η συχνότητα με την οποία εκδηλώνονται περιστατικά σχολικού εκφοβισμού σχετίζεται με τις εκάστοτε ταξικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες;
Όχι, δεν το νομίζω. Για την ακρίβεια, εξαρτάται από την περίπτωση. Ακούμε συχνά ότι στην επαρχία τα πράγματα είναι χειρότερα, όμως αυτό δεν αληθεύει στην περίπτωση των lgbt μαθητών για τους οποίους, αντίθετα, το αστικό περιβάλλον είναι συνήθως πιο ευνοϊκό. Και ενώ ακούγεται λογικό ότι στις οικονομικά υποβαθμισμένες περιοχές θα υπάρχουν περισσότερα προβλήματα, συχνά τα συναντάς σε διαφορετική μορφή ακόμα και στις θεωρούμενες προνομιούχες.
Πότε βγήκατε εσείς «προς τα έξω» και ποια ήταν η αφορμή να δραστηριοποιηθείτε κατά του bullying;
Η προσωπική μου «αποκάλυψη» συνέβη στο κολέγιο τη δεκαετία του ’70, οπότε πολλά είχαν αρχίσει να αλλάζουν στην Αμερική και τον κόσμο γενικότερα. Η γενικότερη απελευθέρωση ηθών και αντιλήψεων σίγουρα βοηθούσε σε αυτή τη διαδικασία, από την άλλη βέβαια δεν είχες καμία θεσμική στήριξη και το κίνημα ήταν ακόμα πολύ νέο για να ανταποκριθεί σε όλες τις προκλήσεις. Αυτός ήταν και ο λόγος που, έχοντας ξεκινήσει αρχικά να εργάζομαι ως σχολικός σύμβουλος, θέλησα στη συνέχεια να δραστηριοποιηθώ στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος για όλα αυτά τα παιδιά που το παλεύουν εκεί έξω.
Τι θα συμβουλεύατε καταρχήν ένα νέο παιδί που νιώθει να καταπιέζεται στο σχολείο εξαιτίας της σεξουαλικότητάς του;
Να αναζητήσει υποστηρικτές τόσο στο σχολικό όσο και το οικογενειακό περιβάλλον. Υπάρχουν δάσκαλοι, διευθυντές, φίλοι αλλά και συγγενείς που μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμοι σύμμαχοι. Αν αυτό δεν ευοδωθεί, ας προσεγγίσει κάποια σχετική οργάνωση – στην Αμερική έχουν συσταθεί πια τέτοιες μέσα σε πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα (lgbt student clubs). Καταρχήν όμως χρειάζεται να επιδείξει θάρρος, παρρησία και ειλικρίνεια – είναι από τα πιο αποτελεσματικά «όπλα». Και να μην πιστέψει ποτέ ότι είναι μόνος-η.
Πόσο αισιοδοξείτε ότι θα υπάρξει ένα μέλλον που τα σχολεία θα είναι απόλυτα ασφαλή για τους lgbt μαθητές και τους διαφορετικούς, τους αδύναμους γενικότερα;
Αισιοδοξώ αρκετά γιατί στα είκοσι χρόνια που δραστηριοποιούμαι σε αυτό το αντικείμενο έχω δει χειροπιαστές αλλαγές. Μένουν φυσικά πολλά ακόμα να γίνουν, απαιτείται διαρκής προσπάθεια, σκληρή δουλειά, ευρύτερη στήριξη – υλική και ηθική - στις σχετικές καμπάνιες και, φυσικά, μπόλικο πείσμα, όπως αυτό που φαντάζομαι χρειαστήκατε εσείς εδώ ώστε να φτάσετε το Σάββατο να γιορτάζετε τα «επίσημα» δεκάχρονα του Athens Pride!
Info: 1ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο του Δικτύου Αντι-Bullying, 11 & 12/6, ξενοδοχείο AthensLedra, Συγγρού 115 τηλ. 210 9300000, έναρξη 11/6 8.30 π.μ.