Μικροπωλητές πάντα υπήρχαν στην Ερμού. Αλλά από την αθώα εποχή των πωλητών γυαλιών και αρωμάτων που σταματούσαν τους περαστικούς λίγο πριν την πλατεία Καπνικαρέα και έλεγαν συνωμοτικά «Έχουμε ωραία γυαλιά/αρώματα», τα οποία και κρατούσαν σε σακουλάκι στο χέρι, η επιστήμη της πώλησης στο δρόμο έχει εξελιχθεί ραγδαία. Έντεκα η ώρα το πρωί της Δευτέρας με σταμάτησαν εφτά διαφορετικοί άνθρωποι από το Συνταγμα μέχρι την όδο Βουλής. Και (τι έκπληξη!) όλοι τους ηθελαν κάτι.
Περίπτωση 1η:
Κρέμα μαλλιών και γιαούρτια στις στοές
Κατηφορίζοντας, συναντάω όχι ένα αλλά δυο άτομα από διαφορετικές εταιρείες που κάνουν έρευνα αγοράς, ο καθένας μπροστά από μια στο. Όπως θα διαπιστώσω αργότερα, είναι οι μόνοι που κάνουν όντως αυτό που λένε οτι κάνουν: με απασχολούν δηλαδή για μια έρευνα αγοράς. Απαντάω σε δυο ερωτηματολόγια, το ένα για γιαούρτια, το άλλο για κρέμες μαλλιών.
Περιπτωση 2η:
Στυλό, συνταγές και προσωπικά δεδομένα
Στη γωνία Ερμού και Βουλής βρίσκεται μια ολοκαίνουργια προσθήκη στη γειτονιά: κυρίες που μοιράζουν βιβλία συνταγών και στυλό. «Να σας δώσουμε δωράκι ένα στυλό/ενα βιβλίο συνταγές;» με ρωτάει μια κυρία γυρω στα 40. Πάω να πάρω ένα στυλό, αλλά το κρατάει πεισματικά. «Μόνο τη διεύθυνσή σας βάλτε, αλλιώς δεν μπορώ να σας το δώσω». Σκύβοντας για να συμπληρώσω τη διεύθυνση, αντιλαμβάνομαι πως πρέπει να δώσω όνομα, τηλέφωνο, διεύθυνση, και να υπογράψω. Ο σκοπός είναι απλός: «Ουσιαστικά, αυτοί οι άνθρωποι με ένα στυλό ή με ένα βιβλίο συνταγών της πλάκας αγοράζουν τα προσωπικά μας δεδομένα, όσο κι αν αυτό απαγορεύεται, για να πουληθούν μετά φυσικά σε κάποια εταιρεία, η οποία θα μας βομβαρδίζει με τηλεφωνήματα και διαφημιστικά» υποστηρίζει η κ. Λία Κεκελέκη, γενική γραμματέας του Ινστιτούτου Προστασίας Καταναλωτών. Όσο για την υπογραφή; Δεν ειναι τιποτα άλλο παρά η άδεια για να πουληθούν τα στοιχεία μου.
Περιπτωση 3η:
To τρίγωνο των ινστιτούτων Φιλελλήνων/Ερμού και Νίκης
Αυτην τη στιγμή στην Ερμού δεν δραστηριοποιείται ένα, αλλά τρία ινστιτούτα αδυνατίσματος - το καθένα με τη δική του τακτική. Η λιγότερο επιθετική από τις τρεις εξασκείται μπροστά από το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Με πλησιάζει μια πολύ ομορφη και πολύ καλοντυμένη κοπέλα. «Θέλετε μια δωροεπιταγή των 100ευρώ;» ρωτάει. Μου εξηγεί πού μπορεί να χρησιμοποιηθεί, τι θεραπείες κάνουν, κρατάει το όνομα και το τηλέφωνό μου και με αφήνει να φύγω. Στην απέναντι γωνία ακριβώς βρίσκονται οι πρωτοι διδάξαντες από άλλο ινστιτούτο ομορφιάς: τρεις τέσσερις κοπέλες περιμένουν το θύμα τους φορτωμένες με πολύχρωμα δωράκια. Διαλέγουν τον υποψήφιο πελάτη, πολλές φορές πριν καλά καλα διασχίσει τη διάβαση της πλατείας Συντάγματος και τον κυνηγούν ανελέητα. Ο πελάτης διαλέγει ένα δωράκι και μετά πρέπει να ανέβει πάνω για να το πάρει - η ιστορία μετα είναι λίγο πολύ γνωστή. Λίγο πιο κάτω, Ερμού και Νίκης γωνία, με σταματάει μια κοπέλα ντυμένη στα άσπρα. «Να σε ρωτήσω κάτι; Παρακολουθείς το τηλεοπτικό κανάλι ψ;». Σαστισμένη απαντάω πως ναι, καμιά φορά το βλέπω «Είμαστε από το ινστιτούτο Χ. Μας έχεις ακούσει; Διαφημιζόμαστε στο ψ κάθε πρωί». Με οδηγεί σε ένα ξύλινο κουβούκλιο, τοποθετημένο πρόχειρα στο πεζοδρόμιο. «Διάλεξε εδώ» μου λέει και μου δείχνει ένα ψάθινο καλάθι γεμάτο πολύχρωμα χαρτάκια περιτριγυρισμένο από πολύχρωμες συσκευασίες δώρων. Διαλέγω ένα κιτρινο χαρτάκι. Μόλις κέρδισα 150 ευρώ. «Τυχερό χέρι έχει η κυρία» λέει κάποιος (αναρωτιέμαι για πόσο ηλίθια με περνάει). «Συγχαρητήρια, κερδίσατε» μου λέει η κοπέλα όλο ενθουσιασμό. «Ελάτε μαζί μου να πάμε τωρα να πάρουμε το κουπόνι σας από τη ρεσεψιόν». Την ακολουθώ δυο δρόμους πιο κάτω, ενώ εκείνη με ψαρεύει απροκάλυπτα. Πόσο χρόνων είμαι, («Δεν σας φαίνεται, ούτε για 22 δεν μοιάζετε»), τι δουλειά κάνω, πού σπούδασα.
2.120 ευρώ οι 4 συνεδρίες δεσποινίς
Ανεβαίνουμε στον 6ο όροφο μιας κοντινής πολυκατοικίας, στο «ινστιτούτο». Απαλός φωτισμός, πολυέλαιοι, ρεσεψιονίστ ντυμένες με άσπρες μπλούζες. Η κοπέλα γίνεται καπνός - ούτε κουβέντα περί κουπονιού. Πριν καλά καλά το καταλάβω, κάθεται δίπλα μου ένα μάλλον λαϊκό παιδί, ντυμένο με «καλό κουστούμι», που συστήνεται ως κ. Παναγιώτης. «Γεια σας, καλωσήρθατε στο χώρο μας». Παίρνει το όνομα και το τηλέφωνό μου. «Τι θα θέλατε να αλλάξετε στον εαυτό σας; Πού να επικεντρωθούμε; Στο πρόσωπο ή στο σώμα;» μου λέει με άκρως εξασκημένο χαμόγελο. Απαντάω διστακτικά πως μάλλον το σωμα μου έχει ανάγκη από βελτίωση. «Μάλιστα» μου λέει όλο χαμόγελο. «Περάστε να σας κάνουμε μια ενημέρωση» και με οδηγεί σε ένα σομόν γραφείο που έχει απ' έξω και ταμπέλα: «Γραφείο ενημέρωσης». Πίσω από το άδειο γραφείο κάθεται η ξανθομαλλούσα κ. Ναταλία. Η συζήτηση αρχίζει μέσα στις γλύκες. Προσπαθεί να με κάνει να αισθανθώ άνετα. Μιλαμε λίγο για την κυτταρίτιδα. Με βάζει να σηκώσω τη φούστα μου για να δει «ποιο στάδιο κυτταρίτιδας έχω». Αποφαίνεται οτι χρειάζομαι 4 συνεδρίες λέιζερ. Μετά φτάνουμε στο στάδιο της «επιστημονικής ενημέρωσης». Με βομβαρδίζει με επιστημονικές πληροφορίες για το πώς δημιουργείται η κυτταρίτιδα χρησιμοποιώντας ψευδοεπιστημονικούς όρους όπως «βομβαρδισμός των λιποκυττάρων» και «ρήξη της άνω στιβάδας της επιδερμίδας» και επιμένοντας πως πρόκειται για «ιατρική πράξη» που θα γίνει από γιατρούς. Ζωγραφίζει μάλιστα και αυτό που θα συμβεί στα λιποκύτταρά μου, όταν θα μου κάνουν θεραπεία λέιζερ. Μου τονίζει ξανά και ξανά ότι πρόκειται για ιατρική πράξη. «Και πόσο κάνει;». «Μισό λεπτό» μου απαντάει και προσποιείται ότι πατάει κουμπιά στο πανάρχαιο κομπιούτερ, υποτίθεται για να υπολογίσει πόσο θα μου κοστίσουν 4 συνεδρίες λέιζερ. «Πού θα πας διακοπές;» με ρωτάει ξαφνικά με το χέρι μετέωρο πάνω από το κομπιούτερ κι αρχίζει μια ακατάσχετη φλυαρία για το τις διακοπές της στην Πάτμο. Σύντομα καταλαβαίνω ότι η κουβέντα για τις διακοπές ειναι ο τρόπος της να με ψαρέψει για να δει πόσα λεφτά έχω. («Ώστε θα πας διακοπές στην Αστυπάλαια. Έχω ακούσει ότι ειναι πανέμορφα. Από κει είσαι;». «Όχι, όχι. Από την Κέρκυρα είμαι». «Πας συχνά;». «Μπα, όχι, έχω χρόνια να πάω». «Δεν έχεις κάποιο εξοχικό κι έτσι δεν σε έχει τραβήξει;». «Όχι, όχι δεν έχουμε εξοχικό» λέω). «Λοιπόν θα σου κοστίσει 2.120 ευρώ» μου λέει. «Μα δεν έχω τόσα λεφτά» απαντάω εγώ. «Θα σου αφαιρέσουμε το ποσό που κέρδισες;». «Μα, και πάλι, είναι πάρα πολλά λεφτά».
Και κάρτες βγάζουμε...
Με ρωτάει πώς κινούμαι «μετρητά, κάρτα ή επιταγές;». Φωνάζει το βαρύ πυροβολικό, τον κ. Παναγιώτη. Κάθονται και οι δυο απέναντί μου. Τώρα αρχίζει το σκληρό παζάρι. Το ποσό κατεβαίνει στα 880 ευρώ. Η πίεση γίνεται ασφυκτική. «Θέλεις να λύσω το πρόβλημα τώρα; Σήμερα;» με ρωτάνε μια ο ένας μια ο άλλος. «Πρόκειται για ιατρική πράξη» επαναλαμβάνει ξανά και ξανά ο κ. Παναγιώτης. Προτίθενται να μου βγάλουν κάρτα στην τράπεζα («μια μέρα θα μας πάρει») ή να με διευκολύνουν, βάζοντάς με να υπογράψω συμβόλαιο. «Θα πληρώνεις μόνο 18 ευρώ το μήνα». «Μα για πόσο καιρό θα πληρώνω 18 ευρώ; Θα μου πάρει χρόνια να τα ξεπληρώσω» απαντάω (τέσσερα χρόνια υπολογίζω μετά). «Μα τι είναι αυτά που λες;» με καθησυχάζει ο κ. Παναγιώτης. «Αφήστε με να το σκεφτώ». «Γιατί είσαι κατά του συμβολαίου; Την έχεις πατήσει με τα συμβόλαια στο παρελθόν;». «Είναι πολλά τα 20 ευρώ; Είναι;» αντιτείνει η κ. Ναταλία. «Μην τρελαθούμε τώρα! Δεν φροντίζεις καθόλου την εμφάνιση σου;». Αρπάζω την τσάντα μου και φεύγω τρέχοντας .
Τίποτα δεν είναι τσάμπα
Δεν φεύγουν όλοι τρέχοντας. «Μόλις μπαίνεις πέφτουν επάνω σου - η παραμικρή ατέλεια υπερτονίζεται για να αισθανθείς οτι πρέπει να υπογράψεις ή να βγεις έξω μόνο με μπούρκα πια» λέει η κ. Κεκελέκη . Μέχρι το 2007, μάλιστα, που θεσπίστηκε η νομοθεσία για τα ινστιτούτα αδυνατίσματος, τα δυο μεγαλύτερα ινστιτούτα καταναλωτών της χώρας δέχονταν χιλιάδες καταγγελίες για τα ινστιτούτα ομορφιάς. (Στις αρχές της δεκαετίας τα ινστιτούτα ομορφιά ήταν νούμερο 1 στις καταγγελίες των καταναλωτών, με ποσοστά που άγγιζαν και το 25% στο σύνολο των καταγγελιών.) Οι ιστορίες τρόμου άπειρες, με τα κυριότερα παράπονα να είναι πως τα ινστιτούτα παραπλανούν τους καταναλωτές και αρνούνται τη νόμιμη ακύρωση του συμβολαίου. «Εμείς λέμε πάντα πως καλό είναι οι άνθρωποι που περιδιαβαίνουν στις αγορές να ειναι πάρα πολύ προσεκτικοί με τους ανθρώπους που τους σταματάνε» λέει ο κ. Λεχουρίτης προεδρος του ΙΝΚΑ (Ινστιτούτο Καταναλωτών). «Για μας είναι ανήθικο αυτό που συμβαίνει - σαν χάντρες και καθρεφτάκια για τους ιθαγενείς» προσθέτει η κ. Κεκελέκη. Τίποτα δεν είναι τσάμπα πια - ούτε η κουβέντα στην Ερμού.
(Αναθεωρημένη έκδοση παλιότερου ρεπορτάζ της LiFO.)