Στο μετρό για αεροδρόμιο ξεφύλλισα τις σημειώσεις για το ταξίδι. Το χειρόγραφο πρόγραμμα στο πίσω μέρος του οδηγού προϊδέαζε για 15 συναρπαστικές μέρες στην Αιθιοπία. Ιδανική παρέα οι φίλοι, Παναγιώτης Σκανδάλης και Παναγιώτης Παπαϊωάννου...
«Αντίς Αμπέμπα» σημαίνει «Νέο Λουλούδι»
Το αεροπλάνο προσγειώθηκε ξημερώματα. Μετά από δύο ώρες αναμονής στην πολυπολιτισμική ουρά για την έκδοση Βίζα, ήμασταν στην Αντίς Αμπέμπα. Δρόμοι γεμάτοι ανθρώπους. Δρόμοι δαιδαλώδεις, κάποτε ασφαλτοστρωμένοι, κάποτε χωματόδρομοι. Το καυσαέριο σε ασυνήθιστα ενοχλητικά επίπεδα δημιουργεί μια ομιχλώδη ατμόσφαιρα. Δρόμοι ανώνυμοι. Καμία δυνατότητα προσανατολισμού, καμιά λειτουργικότητα του χάρτη.
Σε κανένα ξενοδοχείο δεν τηρήθηκαν οι αρχικές κρατήσεις και τιμές, ακόμα κι αν υπήρχαν αντίγραφα από τις διαδικτυακές κρατήσεις, ακόμα κι αν είχαμε επιμείνει τηλεφωνικά για επιβεβαίωση των συμφωνηθέντων. Σε κάποιες περιπτώσεις υπήρχε σαφώς εσκεμμένη παρανόηση, σε άλλες απειρία και χάσμα επικοινωνίας.
Η προσαρμογή ομολογουμένως δεν ήταν εύκολη. Το αίσθημα ανασφάλειας από όσα είχα διαβάσει περί εγκληματικότητας στην Αντίς Αμπέμπα άρχισε να φθίνει την επόμενη μέρα. Άνθρωποι άρχισαν να μας χαμογελάνε, προσπαθούσαν να μας βοηθήσουν στις αναζητήσεις μας, ακόμη κι αν δεν υπήρχε κοινός κώδικας επικοινωνίας. Περπατήσαμε αρκετά χιλιόμετρα και πήραμε πολλές φορές mini-bus (βανάκια τύπου volkswagen). Για να επιβιβαστείς σε αυτά χρειάζεται να αγωνιστείς σκληρά! Σε μια διαδρομή ο Παναγιώτης Π. έμεινε απέξω κι ήρθε με το επόμενο. Εκεί γνωρίστηκε με έναν νεαρό δάσκαλο, ο οποίος επέμεινε να του πληρώσει το εισιτήριο. Κάποια στιγμή, λοιπόν, συνειδητοποίησα ότι ήμουν παραπάνω καχύποπτος με αυτούς τους ανθρώπους. Πλέον φορούσα άφοβα τη φωτογραφική μηχανή στο λαιμό.
Τις μέρες που ζήσαμε στην Αντίς γνωρίσαμε στο Εθνικό μουσείο τη Λούσι (τον παλαιότερο όρθιο άνθρωπο – 3.2 εκατ. χρονών), απολαύσαμε τη διαδρομή στο βουνό Εντότο, ηρεμήσαμε στον εντυπωσιακό ναό της Αγίας Τριάδας. Παρεμπιπτόντως η πλειονότητα των Αιθιόπων είναι Χριστιανοί ορθόδοξοι – μονοφυσίτες (ενώ στις φυλές είναι Ανιμιστές). Στους δρόμους που περπατήσαμε δεν είδαμε άλλο λευκό να κυκλοφορεί.
Χαμένοι στη μετάφραση
Σε κανένα ξενοδοχείο δεν τηρήθηκαν οι αρχικές κρατήσεις και τιμές, ακόμα κι αν υπήρχαν αντίγραφα από τις διαδικτυακές κρατήσεις, ακόμα κι αν είχαμε επιμείνει τηλεφωνικά για επιβεβαίωση των συμφωνηθέντων. Σε κάποιες περιπτώσεις υπήρχε σαφώς εσκεμμένη παρανόηση, σε άλλες απειρία και χάσμα επικοινωνίας. Κριτήριο για να θεωρηθεί ένα κατάλυμα κατάλληλο (ιδίως στο Νότο) είναι η μερική παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και η ύπαρξη χαρτιού υγείας. Ένα βράδυ, κυρίως για λόγους οικονομίας, μείναμε σε ένα φθηνό Motel στο Arba Minch. Η τουαλέτα δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για κανέναν λόγο και παρότι κοιμηθήκαμε στους υπνόσακους, ο ένας μας την επόμενη μέρα ξύπνησε γεμάτος σπυριά στο σώμα. Τέτοια λάθη στην Αφρική δεν τα κάνεις.
Ένα ολόκληρο έθνος… στο δρόμο
Προϋπόθεση για να επισκεφθείς τις φυλές στην κοιλάδα του ποταμού Omo είναι να κλείσεις διαδικτυακά ένα τζιπ με έναν έμπειρο οδηγό και να προμηθευτείς βασικά αγαθά για 6 μέρες. Ένα ολόκληρο έθνος 94 εκατομμυρίων ανθρώπων πηγαινοέρχεται στο πλάι του εθνικού δρόμου. Γυναίκες και παιδιά μεταφέρουν νερό για τις ανάγκες της ημέρας, άνδρες βόσκουν τα αδύναμα μοσχάρια και τα κατσίκια, μικρά χωριά με καλύβες από λάσπη κι άχυρο, μεγάλες υπαίθριες αγορές και δίπλα άνδρες να πλένονται ομαδικά στο λιγοστό νερό ενός παραποτάμου. Σε κάθε χωριό που σταματούσαμε, δεκάδες παιδιά (κι όχι μόνο) έτρεχαν να μας ζητήσουν καραμέλες, νερό, άδεια πλαστικά μπουκάλια, οτιδήποτε φορούσαμε. Μας κοιτούσαν σαν να έβλεπαν κάτι απόκοσμο, ενώ εντυπωσιάζονταν από τα γένια μας και τις τρίχες στα χέρια (και δε δίσταζαν να μας αγγίζουν). Τα σακουλάκια με τις καραμέλες άδειασαν γρήγορα. Ένα παιδί έγλειψε την τελευταία καραμέλα και έπειτα την έδωσε και στους φίλους του. Κι όλοι έκαναν το ίδιο.
Κάποια στιγμή έπαψε να υπάρχει δρόμος και το τζιπ πέρασε μέσα από τη σαβάνα και από αποξηραμένα ποτάμια που είχαν διαμορφώσει φυσικούς δρόμους. Το τοπίο ήδη μας είχε αποζημιώσει. Στη λίμνη Chamo είδαμε ιπποπόταμους, κροκόδειλους, εξωτικά πουλιά και γύρω από τη λίμνη τους φιλοπερίεργους μπαμπουΐνους. Σε κάθε φυλή χρειάστηκε να πληρώσουμε κάποιο αντίτιμο για να μας δεχτούν και να μας ξεναγήσουν. (Δεν ξεπερνούσε τα 10 ευρώ/άτομο). Έτσι, μετά από ένα σύντομο πέρασμα από τη φυλή Arbore, φτάσαμε στο εντυπωσιακό χωριό της φυλής Karo σε έναν λόφο πάνω από τον επιβλητικό ποταμό Omo. Σκέφτηκα ότι αν γεννιόμουν εκεί, θα ήμουν ευτυχισμένος. Μας ξενάγησαν στο χωριό, τα παιδιά έτρεχαν πάλι γύρω μας, ένας άνδρας με βαθύ τραύμα στο χέρι μας ζήτησε κάποιο φάρμακο (περιποιηθήκαμε πρόχειρα το τραύμα και τους δώσαμε betadine, γάζες, παυσίπονα που είχαμε μαζί μας. Αντέδρασαν λες και τους χαρίσαμε αξονικό τομογράφο…).
ι πολεμοχαρείς Mursi (γνωστοί από τα πιατάκια των γυναικών στα χείλη και στα αυτιά) ζουν απομονωμένοι στη ζούγκλα Mago. Για να φτάσουμε σε αυτούς έπρεπε να «νοικιάσουμε» έναν οπλισμένο στρατιώτη για την «προστασία» μας (αν και περισσότερο ως τουριστική ατραξιόν το εξέλαβα). Τα πρόσωπα του χωριού μας κοιτούσαν αυστηρά. Ο πανύψηλος αρχηγός μας προσέγγισε με ηγετικό ύφος, καμαρώνοντας για το καλάσνικόφ του. Στο χωριό τους ζει εδώ και μήνες ένας Καναδός ο οποίος επιδιώκει να καταγράψει τη διάλεκτό τους.
Εντυπωσιάστηκα από τον τρόπο ζωής αυτών των ανθρώπων. Τα παιδιά μας κοιτούσαν γεμάτα απορίες. Κάποια στιγμή έσκυψα να βγάλω μια φωτογραφία κι ένιωσα το χεράκι ενός μικρού παιδιού να πιάνει τα γένια μου. Γυρνώντας ξαφνιασμένος είδα ένα βλέμμα πρωτόγονο, άγριο, μεστό από ομορφιά. Η αλήθεια είναι ότι οι φυλές έχουν προσαρμοστεί στα δεδομένα του τουρισμού. Έτσι, αν και διστακτικός, συμμετείχα στο εμπόριο φωτογραφίας, καθώς για να φωτογραφίσεις κάποιον έπρεπε να του δώσεις 10 λεπτά του ευρώ. Απογοητεύτηκα αφενός γιατί δεν υπήρχε δυνατότητα αυθόρμητης φωτογράφισης και αφετέρου γιατί με κυνηγούσαν και με παρακαλούσαν να τους επιλέξω. Κι ήταν πράγματι μια από τις πιο αμήχανες στιγμές της ζωής μου.
Υπήρξε βέβαια και μια εξαίρεση στον κανόνα. Τη μέρα που είχαμε προγραμματίσει να επισκεφτούμε ένα χωριό των Hammer, γινόταν τελετή ενηλικίωσης σε ένα μακρινό μέρος και όλοι οι Hammer θα ήταν συγκεντρωμένοι εκεί. Με ένα μικρό αντάλλαγμα επέτρεψαν τη παρουσία μας και την ελεύθερη αλλά διακριτική φωτογράφιση. Γυναίκες τραγουδούσαν και χόρευαν προκαλώντας τους άνδρες να τις μαστιγώσουν στην πλάτη. Όσα περισσότερα σημάδια έχει το σώμα μιας γυναίκας Hammer από την κακοποίηση, τόσο πιο όμορφη και θελκτική θεωρείται. Έπειτα μεταφερθήκαμε σε έναν λόφο, όπου έφεραν μοσχάρια και ταύρους.
O τιμώμενος άνδρας πήδηξε τρεις φορές γυμνός πάνω από τους ταύρους, ενώ τριγύρω το πλήθος παρακολουθούσε εναγωνίως (αφρικανικά ταυροκαθάψια σα να λέμε!). Αν δεν τα κατάφερνε, θα έμενε ανύπαντρος, ντροπή και μίασμα για την οικογένειά του, για μέρες κλεισμένος σε μια καλύβα, χωρίς φαγητό. Ευτυχώς, η τελετή που παρακολουθήσαμε έληξε με τη δύση του ηλίου επιτυχώς. Αυτή ήταν σίγουρα για μένα η καλύτερη εμπειρία του ταξιδιού και μια από τις εντονότερες της ζωής μου.
Το ταξίδι στο Νότο ξεκίνησε με επίσκεψη στο χωριό Dorze, όπου ο Rastafari αρχηγός μας παρακάλεσε να του χαρίσουμε το τσίπουρο που τον κεράσαμε, και ολοκληρώθηκε στο πανέμορφο και κατάφυτο χωριό Konso, όπου ο δάσκαλος του χωριού μας υποδέχτηκε στο σχολείο με τους μαθητές του! Ως εκπαιδευτικοί και οι τρεις μας, νιώσαμε ιδιαίτερη συγκίνηση και συνυπευθυνότητα για όλες τις βασικές ελλείψεις. Δε ξέρω τελικά πώς μπορεί να αλλάξει κάτι άμεσα. Το σίγουρο είναι ότι το χάσμα διευρύνεται.
Το σπίτι του Αβραάμ
Τις επόμενες μέρες κινηθήκαμε στη Βόρεια Αιθιοπία. Ηρεμήσαμε στη λίμνη Τάνα (τη μεγαλύτερη λίμνη της Αιθιοπίας, τα νερά της οποίας καταλήγουν στη Μεσόγειο μέσω του Νείλου), περιηγηθήκαμε στο αρχοντικό Bahir Dar, στα Χριστιανικά μοναστήρια του 13ου αιώνα που βρίσκονται σε ορισμένα από τα 20 νησάκια της λίμνης, εντυπωσιαστήκαμε από τους καταρράκτες του Γαλάζιου Νείλου, τα κάστρα του Γκοντάρ και φυσικά την πανέμορφη Λαλιμπέλα.
Η Λαλιμπέλα είναι ένα χωριό γύρω από τους μυστηριακούς μονολιθικούς σκαλιστούς ναούς, στην κορυφή ενός βουνού και πάνω από ένα καταπράσινο οροπέδιο που εκτείνεται μέχρι εκεί που φτάνει το ανθρώπινο μάτι. Στη θέα αυτή στάθηκα και κοιτούσα χωρίς να σκέφτομαι τίποτα. Αετοί και άλλα άγρια πουλιά πετούσαν δίπλα μας, καθώς βρισκόμασταν 2.500 μέτρα πάνω από τη θάλασσα.
Tην επόμενη μέρα, μας έπνιξαν τα σύννεφα και ενώ περπατούσαμε στον κεντρικό πεζόδρομο του χωριού ξέσπασε τροπική καταιγίδα. Δεν υπήρχε μέρος να κρυφτούμε και τρέχαμε προς το ξενοδοχείο. Ο Αβραάμ, ένα αγόρι περίπου 12 χρονών μας άνοιξε την πόρτα του σπιτιού του και μας φώναξε να μπούμε μέσα. Ένα μικρό σκοτεινό δωμάτιο. Χώμα για πάτωμα, τάβλες και στρωσίδια για κρεβάτι των γονιών, δυο ξύλινα μαδέρια για κρεβάτι των παιδιών. Σε αυτά τα μαδέρια κάτσαμε μέχρι να σωπάσει η καταιγίδα, ενώ η μητέρα των παιδιών ζέσταινε νερό στο μαγκάλι. Μόλις μπήκαμε στο σπίτι, εκείνη σηκώθηκε με συστολή και κοιτούσε χαμογελώντας αμήχανα το πάτωμα. Ακούγοντας τον γιο της να επικοινωνεί στα Αγγλικά με τους «ξένους», ένιωσε περήφανη και σκούπισε τα μάτια της, διατηρώντας αυτό το χαμόγελο της συστολής. Μετά από λίγο σταμάτησε η βροχή και φεύγοντας αφήσαμε στον Αβραάμ ένα φιλοδώρημα ευγνωμοσύνης. Εκείνος έβγαλε από την τσέπη του τρία μικρά ξύλινα σταυρουδάκια και μας τα χάρισε.
Εκείνο το παιδί που χάιδεψε το πρόσωπό μου και κοίταξε με στόμα ανοιχτό την οθόνη της φωτογραφικής, οι φίλοι που μοιράστηκαν μία καραμέλα, ο Αβραάμ και η ταλαιπωρημένη μητέρα του που μας άνοιξαν το σπίτι τους, ο νεαρός δάσκαλος με τα πλαστικά πεδιλάκια που πλήρωσε το εισιτήριο του Παναγιώτη και τα εκατοντάδες παιδιά που έτρεχαν από πίσω μας, με έκαναν να νιώθω ενοχές για την αρχική μου καχυποψία, έκλεψαν κάτι από μέσα μου και μου έδωσαν ένα ανεκτίμητο μάθημα ανθρωπιάς.
Στην Αθήνα φτάσαμε ξημερώματα. Από το τζάμι του λεωφορείου έβλεπα κάτι γνώριμο, το οποίο όμως για κάποιο λόγο το ένιωθα ξένο. Μέρες μετά κατάλαβα ότι ενώ το σώμα είχε μπει στο αεροπλάνο της επιστροφής, στην πραγματικότητα κοιτούσα ακόμα το οροπέδιο της Λαλιμπέλα, τριγύρναγα στις αφρικανικές σαβάνες και άκουγα το τραγούδι των φυλών.
Σε αυτά τα ταξίδια πάντα κάτι αφήνεις πίσω. Συμπληρώνεις όμως το κενό με κάτι άλλο, πιο ουσιαστικό, που σου χαρίζεται απλόχερα. Να την ταξιδεύεις την ψυχή σου…
Για πληροφορίες σχετικές με το ταξίδι, μη διστάσεις : mitil.giannis@yahoo.gr / Instagram : ianos_mitilinaios
[Ευχαριστούμε τον Βασίλη Κωνσταντινίδη, πρώην εκπαιδευτικό στο Ελληνικό σχολείο της Αντίς Αμπέμπα, για την πολύτιμη συμβολή του στον προγραμματισμό του ταξιδιού. Επίσης, ευχαριστούμε τον Οδυσσέα και την οικογένειά του για τη βοήθεια και την φιλοξενία τους στην Αντίς Αμπέμπα.]