Από τη μια μεριά εμπνευσμένοι παραγωγοί και ευαισθητοποιημένοι καλλιεργητές. Οικογενειάρχες που τρέχουν σε βιολογικές λαϊκές, διαβάζουν προσεκτικά ετικέτες τροφίμων, ελέγχουν σχολαστικά για συντηρητικά και χρωστικές ουσίες και θυσιάζουν πρόθυμα το μεγαλύτερο κονδύλι του εισοδήματός τους γι’ αυτό. Δέχονται να πληρώσουν αδρά το καλό κρέας, τα βιολογικά λαχανικά και όσπρια. Κεντρικά ντελικατέσεν και μπακάλικα της γειτονιάς πωλούν αποκλειστικά ό,τι εκλεκτό παράγει η γη μας, απορρίπτοντας από τα ράφια τους τα διαφημιζόμενα τρόφιμα των ανώνυμων εταιρειών. Ευσυνείδητοι σεφ που επιλέγουν προϊόντα ΑΑ ποιότητας για τα εστιατόριά τους. Ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός σκεπτόμενων καταναλωτών αρνείται να αγοράσει όποιο τρόφιμο έχει επιβαρύνει το περιβάλλον με φυτοφάρμακα ή μεταφέρθηκε από την άλλη άκρη του πλανήτη με ρυπογόνα αεροπλάνα και «ψηφίζει καθημερινά με το πιρούνι του» για έναν καλύτερο κόσμο. Όχι στην παπάγια Μεξικού, ναι στο σύκο Κύμης και το μανταρίνι Χίου! Οικογενειακά μποστάνια. Εναλλακτικές καλλιεργητικές κοινότητες. Ομάδες προστασίας της αλιείας στο Αιγαίο – όχι άλλοι δυναμίτες!
Από την άλλη μεριά, αδιάφορη, πάμφθηνη, μεταλλαγμένη τροφή. Σούπερ μάρκετ που διαφημίζουν τα προϊόντα τους με πρώτο άξονα την τιμή (τόσο εξευτελιστική, που είναι άξιο απορίας σε πολλές περιπτώσεις). Συνάνθρωποι που δεν μπορούν να αγοράσουν καν τα απαραίτητα και βουτάνε σε σκουπιδοτενεκέδες για τη μισοτελειωμένη τυρόπιτα, το μισοφαγωμένο μήλο. Τρέχουν να προλάβουν μετά το κλείσιμο της λαϊκής τα πεταμένα και στραπατσαρισμένα τρόφιμα για να μηδενίσουν, ει δυνατόν, το κόστος της καθημερινής τους τροφής. Παραγωγοί τροφίμων χωρίς ίχνος ενδιαφέροντος για το περιβάλλον ή την ποιότητα, παρά μόνο για την τελική χαμηλή, ανταγωνιστική τιμή και τις κλίμακες οικονομίας. Μεταλλαγμένο καλαμπόκι και καλλιέργειες μεταλλαγμένης σόγιας. Κοτόπουλα, κρέατα και ψάρια αμφίβολης προέλευσης και συντήρησης μεγαλωμένα σε απαράδεκτες συνθήκες και ταϊσμένα με βρομιές. Αρρώστιες.
Δύο πληροφορίες της περασμένης εβδομάδας με προβλημάτισαν με την αντίθεσή τους.
Η μία είναι η σύσκεψη που έγινε στην Αθήνα με τίτλο «Άσε τον γόνο να γίνει γονιός». Ωκεανολόγοι, ψαράδες, ψαρέμποροι, ιχθυολόγοι, βιολόγοι και πολιτικοί συμμετείχαν σε μια σύσκεψη με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης αλλά και των επαγγελματιών του χώρου γύρω από την αλιεία και τα προβλήματά της. Αυτό για σένα και για μένα μεταφράζεται σε δύο απλές ερωτήσεις: υπάρχουν πια ψάρια στις θάλασσές μας και αν ναι, τα ψαρεύουμε με σύνεση και τα καταναλώνουμε άφοβα; Ήταν η πρώτη φορά που πήραν μέρος πρόεδροι κορυφαίων επαγγελματικών συλλόγων αλιείας του Αιγαίου, ενώ μέχρι τώρα δεν συμμετείχαν ούτε στη λήψη αποφάσεων ούτε στις διαβουλεύσεις με τους πολιτικούς που σχεδιάζουν τους νόμους.
Ο Πέτρος Νικολαΐδης, ωκεανογράφος/μηχανολόγος εναλίων και παράκτιων έργων, προσκεκλημένος στο συνέδριο ως εκπρόσωπος του Ινστιτούτου Αιγαίου και εκπρόσωπος του Ιδρύματος Κουστώ στην Ελλάδα, έχει περάσει τη μισή του ζωή… κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Τα έχει δει όλα –με μάσκα και αναπνευστήρα, με μπουκάλες ή ελεύθερη κατάδυση– από πολύ μικρός: τα πλούσια σε ψάρια νερά του Σαρωνικού τριάντα χρόνια πριν, τα ασιατικά μαργαριτοφόρα στρείδια (εξίσου νόστιμα με τα δικά μας γαϊδουροπόδαρα, είδος υπό εξαφάνιση) που μετανάστευσαν λαθραία στο θαλασσινό νερό που χρησιμοποιείται για έρμα στα τάνκερ και που τα βρίσκεις πλέον και στη Βαρβάκειο Αγορά. Πλέον, ως σύμβουλος του Πιερ-Υβ Κουστώ, γιου του θρυλικού Ζακ-Υβ Κουστώ, και με έδρα την Πάρο, ανήκει σε εκείνες τις ομάδες που προσπαθούν να προστατεύσουν τις ελληνικές θάλασσες από την υπεραλίευση και τη μόλυνση. Η οργάνωσή τους λέγεται Cousteau Divers (www.cousteaudivers.org).
Από τον κ. Νικολαΐδη μαθαίνω για τους «γερμανούς», τα ευεργετικά χορτοφαγικά ψάρια που εμφανίστηκαν στις ελληνικές θάλασσες κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου, κολυμπώντας σιγά-σιγά από τη διώρυγα του Σουέζ, και αρχίζουν να αναπληρώνουν τα υπό διωγμό σαργοειδή στη διατροφή μας!
Ό,τι πρέπει για να προτιμάμε τα μικρότερα και πλούσια σε Ω-3 πελαγικά ψαράκια (γόπες, σαφρίδια, αντσούγιες, γαύροι, σαρδέλες, μαρίδες, φρίσσες) όχι μόνο γιατί είναι οικονομικότερα αλλά και γιατί δεν προφταίνουν να βιοσυσσωρεύσουν στο μικρό σώμα τους βαριά μέταλλα (π.χ. υδράργυρο), κάτι που συμβαίνει με τα μεγαλύτερα ψάρια.
Η μύτη μας είναι το ισχυρότερο όπλο για τον έλεγχο της φρεσκάδας των ψαριών – τα φρέσκα ψάρια δεν μυρίζουν ψαρίλα ή αμμωνία. Τα ψάρια που προέρχονται από τους ωκεανούς και καταψύχονται αμέσως στους -40 βαθμούς μπορούμε να τα εμπιστευθούμε περισσότερο από πολλά ντόπια ψάρια που έχουν αλιευθεί λίγες μέρες πριν κι έχουν απλώς συντηρηθεί σε πάγο. Η κατάσταση των ελληνικών θαλασσών, εκτός από τον Θερμαϊκό και τον Σαρωνικό Κόλπο, που με καλύτερη διαχείριση άρχισαν ήδη να αναβιώνουν, είναι σχετικά καλή, με καθαρά νερά και μεγάλη ποικιλία ψαριών, αλλά λιγότερη ποσότητα λόγω της υπεραλίευσης. Ο μεγαλύτερος στόλος επαγγελματικής παράκτιας αλιείας στη Μεσόγειο είναι της Καλύμνου και έπονται η Καβάλα, η Κάρυστος, η Νάουσα Πάρου κ.λπ...
Η άλλη πληροφορία αφορά τη βρετανική αλυσίδα τροφίμων Poundland (www.poundland.com) που άνοιξε το πρώτο κατάστημα το 1990 και πρόσφατα γιόρτασε το 450-στό τους κατάστημα, με κάθε προϊόν στα ράφια τους να πωλείται μόλις 1 λίρα. Τι πληρώνεις με μία λίρα: ενάμισι λίτρο κόλα, 1 κιλό μακαρόνια, 1 μεγάλο κουτί δημητριακά, 2 λίτρα γάλα, 10 αυγά, 750 ml ηλιέλαιο! Εδώ πας για να γεμίσεις το καλάθι, δεν υπάρχουν προβληματισμοί για το προϊόν. Η χαμηλή τιμή είναι κυρίαρχη. Και στα ψιλά, μια πρόσφατη έρευνα της Στατιστικής Υπηρεσίας, πάλι στην Αγγλία, που συνδέει το προσδόκιμο ζωής με την ευημερία των ανθρώπων. Μέχρι και είκοσι χρόνια επιπλέον ζουν οι πλουσιότεροι, και μάλιστα τα τελευταία χρόνια της ζωής τους τα περνούν πιο υγιείς από τους φτωχότερους συνανθρώπους τους. Ευνόητο είναι ότι φροντίζουν –μπορούν να φροντίζουν– περισσότερο τη διατροφή τους…
(Κάλλιο πλούσιος και υγιής, παρά φτωχός και ασθενής…)