Μένω δύο δρόμους πάνω από εκεί που συνέβησαν τα γεγονότα της Παρασκευής. Δέκα βήματα από το Carillon και το Petit Cambodge. 129 θύματα. Και θλίψη, πόνος, πανικός. Και απογοήτευση. Απογοήτευση απο αυτά που ακούω στο ραδιόφωνο, διαβάζω στις εφημερίδες, ακούω τριγύρω. Οι σκέψεις μου είναι ακόμα διάσπαρτες. Αλλά είναι επιτακτικό να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πως διαμορφώνεται αυτή τη στιγμή ο λόγος στα μίντια, των οποίων η δύναμη ειναι δεδομένη στις σημερινές κοινωνίες.
Παρατηρώ λοιπόν δύο πλαίσια που διαμορφωνει ο δημοσιογραφικός λόγος στη Γαλλία από την Παρασκευή. Και είναι πλαίσια τα οποία παρουσιάζουν μια ιστορική συνοχή αν λάβουμε υπόψη τα γεγονότα του Charlie Hebdo το Γενάρη.
Αυτό το πολιτισμικό αφήγημα έχει τη δική του λειτουργία μέσα στην κατασκευή του δημοσιογραφικού και πολιτικού λόγου τις τελευταίες μέρες. Επιτρέπει στους δημοσιογράφους να κατασκευάζουν την απειλή ως εξωτερικη, ερχόμενη απο ενα βάρβαρο Άλλο, απενοχοποιώντας με τον πιο προκλητικό τρόπο κάθε ευθύνη της γαλλικής κυβέρνησης ή των διωκτικών αρχών στην τραγωδία της Παρασκευής.
Πρώτον, υπάρχει μια διαρκής αναφορά στο θέμα της εξωτερικής ασφάλειας ως απαραίτητης προυπόθεσης για την εσωτερική ασφάλεια. Βασισμένοι σε αυτό το επιχείρημα τα μίντια παραχωρούν το λόγο σε θεσμικούς και στρατιωτικούς παράγοντες που εξηγούν την εκ νέου στρατιωτική επιχείρηση της Γαλλίας κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία. Από χθες υπάρχει επίσης μια διαρκής αναφορά στη συμμαχία μεταξύ Ρωσιας και Γαλλιας και στις μελλοντικές κοινές τους στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Δεύτερον, -και πολύ ενδιαφέρον κατά τη γνώμη μου-, αναπαράγεται ένα, όχι νέο, πολιτιστικό αφήγημα. Αυτό μπορεί να περιγραφεί ως μια ρητορική επιχειρηματολογία σύμφωνα με την οποία οι τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους επιτέθηκαν τους νέους στα μπαρ και τις συναυλίες του Παρισιού επειδή είναι "ειδωλολάτρες της ανωμαλίας", δηλαδή επειδή πίνουν, διασκεδάζουν, κάνουν σεξ, καπνίζουν. Από το Σάββατο αναρίθμητες εκπομπές στα δημοφιλέστερα δημόσια ραδιόφωνα της χώρας (France Inter, France Info) κανουν "ελεγείες στη διαστροφη", αναπαράγωντας και έτσι επιτελώντας τελικά μια πραγματικότητα τα όρια της οποίας δύσκολα επαληθεύονται. (Σε εισαγωγικά οι όροι που χρησιμοποιήθηκαν από τους δημοσιογράφους)
Ονομάζω αυτή τη ρητορική πολιτισμικό αφήγημα γιατί εδραιώνει μια παλιά ιδέα ότι υπάρχουν δυο εντελώς διαφορετικοί πολιτισμοί (ο ένας ευρωπαικός και προοδευτικός, ο άλλος αραβομουσουλμανικός και σκοταδιστής), που μάχονται ο ένας τον άλλο, ή καλύτερα ο δεύτερος απειλεί διαρκώς τον πρώτο. Αυτό το πολιτισμικό αφήγημα έχει τη δική του λειτουργία μέσα στην κατασκευή του δημοσιογραφικού και πολιτικού λόγου τις τελευταίες μέρες. Επιτρέπει στους δημοσιογράφους να κατασκευάζουν την απειλή ως εξωτερικη, ερχόμενη απο ενα βάρβαρο Άλλο, απενοχοποιώντας με τον πιο προκλητικό τρόπο κάθε ευθύνη της γαλλικής κυβέρνησης ή των διωκτικών αρχών στην τραγωδία της Παρασκευής. Και δεύτερον διαιωνίζει ένα λόγο, που υπάρχει ήδη από την εποχή της αποικιοκρατίας, ότι δηλαδή η ελευθερία και η προοδευτικότητα αποτελούν μοναδικό προνόμιο της γαλλικής δημοκρατίας.
___________
O Κωνσταντίνος Ελευθεριάδης λέκτορας Κοινωνιολογίας, Ιδρυμα Πολιτικών Επιστημών Παρισιού
Konstantinos.eleftheriadis@sciencespo.fr