ΤΟΝ ΕΡΧΟΜΕΝΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ, το περιοδικό Моnocle φιλοξενεί στην Αθήνα ένα πολύ ενδιαφέρον συνέδριο με θέμα την ποιότητα της ζωής μας, ένα θέμα, την εξέλιξη του οποίου το έγκριτο περιοδικό παρακολουθεί με δικές του ετήσιες έρευνες. Στο συνέδριο θα συμμετάσχουν επιστήμονες, άνθρωποι των επιχειρήσεων, της τεχνολογίας, του πολιτισμού, της έρευνας, του αστικού σχεδιασμού, συγκοινωνιολόγοι, εκπαιδευτικοί περιβαλλοντολόγοι, κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, γιατροί, βιολόγοι, αρχιτέκτονες, marketeers και θεωρητικοί του μέλλοντος (futurists), δηλαδή άνθρωποι που προβλέπουν, προετοιμάζουν και σχεδιάζουν το μέλλον μας.
Ακούγεται λίγο τρομακτικό; Η αλήθεια είναι πώς είναι λίγο, αφού όλες αυτές οι κατηγορίες επιστημών, τεχνών και επαγγελμάτων έχουν πλέον στη διάθεσή τους όλο και πιο ακριβείς τρόπους να κοιτάξουν βαθιά μέσα στη λειτουργία του εγκεφάλου και του σώματός μας για να κατανοήσουν τις στάσεις, τις επιθυμίες και τις συμπεριφορές μας. Για παράδειγμα, διάβαζα κάπου, ότι μία έρευνα του Πανεπιστημίου Ben Gurion, έδειξε ότι υπάρχει μία τάση οι δικαστές να βγάζουν αυστηρότερες αποφάσεις πριν από το μεσημεριανό γεύμα, όταν ήταν πιο πεινασμένοι ή μία άλλη από δύο Έλληνες ερευνητές που μπορεί να προβλέψει με σχετική ασφάλεια με βάση ένα συγκεκριμένο αλγόριθμο, μελλοντικές δικαστικές αποφάσεις!
Τα κοινωνικά δίκτυα και οι ψηφιακές συλλογικότητες μπορούν να μας βοηθήσουν να γίνουμε «πολίτες του κόσμου» και να αντιμετωπίζουμε με το ίδιο πάθος τον θάνατο από αστυνομική, ρατσιστική βία ενός ανθρώπου στην Αμερική, μέχρι τη δολοφονία ενός κοριτσιού στο Ιράν επειδή ήταν ομοφυλόφιλη και την λειψυδρία στην Αφρική.
Αλλά είναι για το καλό μας; Θα οδηγήσουν αυτές οι απίθανες αλλαγές τη ζωή μας προς το καλύτερο ή θα οδηγήσουν σε άλλες μορφές δουλείας, σκληρής δουλειάς και καταπίεσης; Αν αξιολογήσουμε λίγο την περίοδο της πανδημίας και της τηλεργασίας θα δούμε ότι η ευελιξία και το προνόμιο του να δουλεύει κανείς από το σπίτι έχει το κόστος της ασταμάτητης και απλήρωτης, πολλές φορές εργασίας, εντάσεις και νεύρα μέσα στην οικογένεια και δημιουργία άλλης φύσεως ψυχοσωματικών προβλημάτων που μπορεί να μην είναι τα προβλήματα που είχαν πχ οι ανθρακωρύχοι του προηγούμενου αιώνα από τη βαριά βιομηχανική εργασία, αλλά είναι εξίσου σημαντικά.
Από την άλλη πλευρά, και αφού αλλάζει η φύση της εργασίας αλλά και οι συνήθειές μας, θέλουμε να έχουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο, να μην εργαζόμαστε τόσο σκληρά, να συμμετέχουμε ενεργά σε κοινότητες, να απολαμβάνουμε τη ζωή μας περισσότερο και ας βγάζουμε λιγότερα χρήματα, δημιουργούμε εμείς οι ίδιοι σήμερα τις τάσεις που θα δούμε σε εφαρμογή αύριο. Ένα καλό παράδειγμα είναι η Uber, μια επιχείρηση η οποία εισήγαγε τη λογική του «είμαι εγώ το αφεντικό του εαυτού μου και δουλεύω όσο θέλω, για να βγάλω όσο θέλω», γεγονός που επιτρέπει ακόμη και σε ανειδίκευτους ανθρώπους να έχουν το βιώσιμο μέλλον που οι ίδιοι επιλέγουν. Η ελευθερία είναι η νέα πρωταρχική μας αξία. Από την άλλη, έχει σημασία να διαχειριστούμε την ελευθερία μας σωστά και δίκαια. Στην πρόσφατη ταινία του Κεν Λόουτς «Δυστυχώς απουσιάζατε» ο πρωταγωνιστής διαθέτει το δικό του βαν με το οποίο εξυπηρετεί μία εταιρεία κούριερ, θεωρητικά σε χρόνο που επιλέγει ο ίδιος, αλλά καταλήγει να δουλεύει περισσότερο εξοντωτικά ακόμη και από πριν που ήταν απλός υπάλληλος, με αποτελέσματα τραγικά για τον ίδιο και την οικογένειά του.
Ο Jason Silva που παρουσιάζει την εκπομπή του καναλιού του National Geographic «Brain Games» λέει χαρακτηριστικά ότι από την επανάσταση оn demand θα γίνει όλος ο κόσμος on demand, όπου θα δούμε αναβαθμίσεις βιολογικού λογισμικού, εξατομικευμένη ιατρική, την τεχνητή νοημοσύνη να μεταμορφώνει όλο και περισσότερο την υγειονομική περίθαλψη και την προσωπική μας ευημερία, ενώ ο όλο και προηγμένος αυτοματισμός θα συνεχίσει να κάνει την καθημερινή μας ζωή απείρως πιο πλούσια. Τα αυτοκινούμενα αυτοκίνητα θα είναι πανταχού παρόντα, η ίδια η μεταφορά θα είναι αυτόματη, καθαρή και φθηνή. Άνθρωποι και ρομπότ συγχωνεύονται, ψηφιακά και φυσικά και ρομπο-χειρουργοί θα χειρουργούν εξ αποστάσεως ασθενείς, ενώ τα RoboDocs θα γεννούν μωρά και θα μπορούν να μας κουράρουν από το κινητό μας τηλέφωνο. Θα προχωρήσουμε σε μία εποχή στον οποίο η πρόσβαση θα υπερισχύει της ιδιοκτησίας και έτσι θα μπορούμε να έχουμε όλον τον κόσμο στα χέρια μας.
Ο Δρ. Michio Kaku, συγγραφέας του βιβλίου «The Future of the Mind» προβλέπει ότι στα επόμενα 10 χρόνια, θα δούμε τη σταδιακή μετάβαση από το διαδίκτυο σε ένα δίκτυο εγκεφάλου, στο οποίο οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι αναμνήσεις μπορεί να μεταδίδονται άμεσα σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι επιστήμονες μπορούν τώρα να συνδέσουν τον εγκέφαλο με έναν υπολογιστή και να αρχίσουν να αποκωδικοποιούν μερικές από τις αναμνήσεις και τις σκέψεις μας. Αυτό μπορεί τελικά να φέρει επανάσταση στην επικοινωνία και ακόμη και στην ψυχαγωγία. Οι ταινίες του μέλλοντος θα μπορούν να μεταφέρουν συναισθήματα όχι μόνο εικόνες στην οθόνη. Οι έφηβοι θα κολλήσουν τρελά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορώντας πια να στέλνουν αναμνήσεις και αισθήματα από από τον σχολικό χορό, το πάρτι τους, το πρώτο τους ραντεβού. Οι ιστορικοί και οι συγγραφείς θα μπορούν να καταγράφουν γεγονότα όχι μόνο ψηφιακά, αλλά και συναισθηματικά επίσης. Ίσως ακόμη και οι εντάσεις μεταξύ των ανθρώπων να μειωθούν, καθώς οι άνθρωποι θα αρχίζουν να αισθάνονται και να βιώνουν τον πόνο των άλλων.
Τα κοινωνικά δίκτυα και οι ψηφιακές συλλογικότητες μπορούν να μας βοηθήσουν να γίνουμε «πολίτες του κόσμου» και να αντιμετωπίζουμε με το ίδιο πάθος τον θάνατο από αστυνομική, ρατσιστική βία ενός ανθρώπου στην Αμερική, μέχρι τη δολοφονία ενός κοριτσιού στο Ιράν επειδή ήταν ομοφυλόφιλη και την λειψυδρία στην Αφρική.
Πράγματι, η μελλοντική μας πραγματικότητα και οι δυνατότητες που έχουμε προκαλούν δέος. Για να μπορέσουμε όμως να διαμορφώσουμε τη ζωή μας περίπου όπως τη θέλουμε χρειάζεται να καταλαβαίνουμε τους μηχανισμούς που λειτουργούμε, τον τρόπο που εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον, τον τρόπο που συνεργαζόμαστε, τον τρόπο που μαθαίνουμε, αλλά και πολεμάμε και μισούμε, ώστε να μπορέσουμε εμείς οι πολίτες να διαμορφώνουμε τις πολιτικές που θέλουμε και να μπορούμε να έχουμε ένα καλύτερο μέλλον. «Γιατί, λέγεται υποκριτικά ότι το ζήτημα είναι το κράτος, ενώ στην πραγματικότητα είμαστε όλοι εμείς, θα έπρεπε να είμαστε όλο εμείς, έτσι δεν είναι; Αφού ζούμε μαζί, πρέπει να προσέχουμε ο ένας τον άλλον, όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες…».
Food for thought, μια και διανύουμε περίοδο αναστοχασμού και ενδοσκόπησης…
*«Διάλογος για την τέχνη και την πολιτική» Κεν Λόουτς-Εντουάρ Λουί, επίμτερο Θανάσης Καμπαγιάννης, εκδόσεις Αντίποδες (Ιούνιος 2021)