ΣΕ ΚΑΠΟΙΟ ΣΗΜΕΙΟ στον Αιματοβαμμένο Μεσημβρινό του Κόρμακ ΜακΚάρθι, ο δικαστής Χόλντεν, κοιτάζοντας γύρω του το σκοτεινό δάσος, αρχίζει να φιλοσοφεί για το τι σημαίνει για τον άνθρωπο το να γίνει επικυρίαρχος της γης. Λέει: «Μόνο η φύση μπορεί να υποδουλώσει τον άνθρωπο, και μόνο όταν η ύπαρξη και της τελευταίας μικροσκοπικής οντότητας εξιχνιαστεί και παρουσιαστεί ολόγυμνη μπροστά του, μόνο τότε θα μπορεί να γίνει επικυρίαρχος της γης».
Ο συνομιλητής του θα αντιτείνει πως κανείς δεν μπορεί να μάθει τα πάντα στη γη, όμως ο Χόλντεν έχει έτοιμη την αποστομωτική απάντηση: «Όποιος πιστεύει ότι τα μυστικά του κόσμου θα μείνουν αιώνια κρυμμένα, ζει μέσα στο μυστήριο και τον φόβο. Η δεισιδαιμονία θα τον κρατά πίσω». Με άλλα λόγια, καθετί που υπάρχει δίχως τη γνώση και τη συγκατάθεσή μου, είναι ήττα. Θα φτάσει έτσι να πει ότι «η ελευθερία των πουλιών είναι προσβολή για μένα. Θα προτιμούσα να τα έχω όλα μέσα σε ζωολογικό κήπο».
Το κακό δεν τεμπελιάζει, ούτε πτοείται. Δεν αφήνει τον κόσμο στην ησυχία του.
Ύστερα θα συνοψίσει το επιχείρημά του με καθαρό τρόπο:
Εγώ έχω δικαιώματα σε αυτό το έδαφος. Όμως παντού εδώ πάνω υπάρχουν αυτόνομοι θύλακες ζωής. Αυτόνομοι. Για να γίνει λοιπόν δικό μου, τίποτα δεν επιτρέπεται να συμβαίνει επάνω του παρά μόνο με τη δική μου έγκριση.
Σε αυτό το έπος της σκληρότητας μια ομάδα-συμμορία ετερόκλητων τύπων, στα χρόνια πριν από τον Αμερικανικό Εμφύλιο, μετακινείται στη βραχώδη γη των συνόρων με το Μεξικό, σφαγιάζοντας αγρίως Ινδιάνους, ντόπιους, φτωχούς Μεξικανούς και όσους/-ες εν τέλει θα χρησιμεύσουν για το τριχωτό της κεφαλής τους, το σκαλπ. Ο δικαστής παρουσιάζεται ως ο διανοούμενος της ομάδας, ο φιλοσοφικός της εγκέφαλος. Είπα όμως να τον επικαλεστώ σε αυτό το κείμενο επειδή η φυσιογνωμία του –που ο ΜακΚάρθι την ανασύρει από τις ιστορικές του έρευνες για μια συγκεκριμένη περίοδο της αμερικανικής ιστορίας– φαίνεται πως έχει ακόμα λόγο στη δική μας εποχή. Αν και πολλά από τα λόγια και τις πράξεις του δικαστή προξενούν αποτροπιασμό και θα φαίνονταν τελείως ανάρμοστα στο τρυφερό αυτί του εικοστού πρώτου αιώνα, εντοπίζει κανείς και μια άλλη πλευρά. Αυτή είναι νομιμοποιημένη. Ο δικαστής Χόλντεν είναι οπαδός της ταχείας, σαρωτικής προόδου. Έχει ένα πλάνο απόλυτης γνώσης. Ο επιστημονισμός του είναι το πιο ενδιαφέρον του στοιχείο και όχι απλώς η ωμή βία, στην οποία άλλωστε διαπρέπουν και οι άλλοι της ομάδας. Αν και συμβαίνουν πάντα θηριωδίες στον κόσμο μας, το πνεύμα του δικαστή Χόλντεν δεν κατευθύνεται τόσο στις πολεμικές συγκρούσεις και στο αίμα που χύνεται στις μάχες. Δικαστής είναι κάποιος που κρίνει τον κόσμο (Judge). Στο μυθιστόρημα του ΜακΚάρθι έχει την όψη ενός θεόρατου, άτριχου ανθρώπου. Είναι ένας αδηφάγος εγκυκλοπαιδιστής, έτοιμος να συμμετάσχει στα χειρότερα εγκλήματα. Θυμίζει κάτι από τον καπετάνιο Άχαμπ στον Μόμπι Ντικ ή τον άλλον διεστραμμένο δικαστή στο Σαλό του Πιερ Πάολο Παζολίνι.
Το ουσιαστικό όμως θέμα εδώ είναι η ενεργητικότητα του κακού. Το κακό δεν τεμπελιάζει, ούτε πτοείται. Δεν αφήνει τον κόσμο στην ησυχία του. Στην ουσία ο δικαστής αναπαριστά το σφρίγος του κακού όταν συνδυάζεται με το κέρδος, αλλά δεν στέκεται μόνο στο κυνήγι του κέρδους. Ο κόσμος του δικαστή Χόλντεν έχει περιέργεια για την εξόρυξη όλων των μυστικών του κόσμου, ανεξάρτητα από το αν αυτά αποφέρουν πλούτο ή όχι.
Τι θα ήταν ένας ολικός ζωολογικός κήπος σήμερα σαν αυτόν που φανταζόταν αυτός ο σκοτεινός ήρωας του ΜακΚάρθι; Μια χαρά θα μπορούσε να είναι μια τεράστια αποθήκη δεδομένων, ένα στοκ από Big Data. Ένας πανίσχυρος αλγόριθμος.
Στο μυθιστόρημα και στη λογοτεχνία γενικότερα το κακό είναι υποχρεωτικά ένα πρόσωπο με πάθη, ένας σμιλεμένος χαρακτήρας, μια χρωματισμένη ιδιοσυγκρασία. Αν θέλουμε, ωστόσο, να πάμε πέρα από τη μυθοπλασία, να κοιτάξουμε τα δικά μας σκοτεινά δάση, δεν είναι ανάγκη να ψάξουμε πρόσωπα. Ο σημερινός κριτής των πάντων είναι ο ανταγωνισμός για την επικυριαρχία από φορείς και δυνάμεις που αγνοούν ή περιφρονούν τα όρια. Το κακό είναι εν τέλει αυτή η απροσμέτρητη βούληση που δεν δίνει την παραμικρή σημασία στα εύθραυστα θεμέλια του κοινού μας κόσμου.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.