Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, κάθε δραστηριότητα εκτός Σαλαμίνας συνοδευόταν από μια σειρά υπολογισμών: ποιο ferry boat θα πάρουμε, με ποιο θα γυρίσουμε, τι ώρα θα ζητήσουμε λογαριασμό από τον σερβιτόρο, ώστε να είμαστε εγκαίρως στο Πέραμα και να μη δούμε την πόρτα να σηκώνεται την ώρα που βγάζουμε εισιτήρια. Σημασία είχε και ο άνεμος –αν σκοπεύαμε να πάμε κατευθείαν στον Πειραιά ο νοτιάς ήταν πρόβλημα, όσο για τον βοριά, κάποιες φορές κατάφερνε να αποκλείσει το νησί για μερικές ώρες. Μετά από τόσα χρόνια πήγαινε-έλα, οριακά χαμένων ferry, αγχωμένων αγώνων δρόμου και πολλών «καταθέσεων» στα ταμεία της κοινοπραξίας, η είδηση της υποθαλάσσιας ζεύξης της Σαλαμίνας με το Πέραμα μοιάζει λυτρωτική –είναι όμως;
Οι κάτοικοι της Σαλαμίνας την Κυριακή 20 Μαρτίου καλούμαστε να ψηφίσουμε σε ένα δημοψήφισμα που αφορά το μέλλον του τόπου μας: Ναι ή Όχι στη ζεύξη; Κάθε λογικός άνθρωπος για να απαντήσει σε κάτι τόσο κρίσιμο το πρώτο που κάνει είναι να μελετήσει τα δεδομένα και στη συνέχεια να αποφασίσει. Το αστείο στην περίπτωσή μας είναι ότι δεν υπάρχουν δεδομένα! Καταρχήν δεν υπάρχει το σχέδιο του έργου. Κανείς δε γνωρίζει από πού θα περάσουν οι δρόμοι, πόσες λωρίδες θα έχει η υποθαλάσσια ζεύξη, από πού θα είναι οι προσβάσεις. Εδώ υπάρχει μία ακόμη λεπτομέρεια: Το έργο αναφέρεται ως τμήμα συνολικού έργου 17.5 χιλιομέτρων, ενώ «περιλαμβάνεται στην Οριστική Μελέτη του υποτμήματος Φανερωμένη-Παλούκια της αρτηρίας Μέγαρα-Πάχη-Σαλαμίνα». Τα Μέγαρα, αλήθεια, πώς προκύπτουν; Συνδέονται άραγε με το γεγονός ότι κάποιοι από τους χάρτες που κυκλοφορούν δείχνουν την διπλή ζεύξη του νησιού, καθιστώντας το, έτσι, τμήμα της Εθνικής Οδού Αθηνών - Κορίνθου;
Τι νόημα έχει λοιπόν το Δημοψήφισμα της Κυριακής; Τι να ψηφίσει όποιος αγαπά το νησί και θέλει να το δει να αναπτύσσεται αλλά όχι να καταστρέφεται;
Η διπλή ζεύξη είναι παλιά και πονεμένη ιστορία. Η ιδέα να συντομευθεί ο χρόνος που χρειάζονται τα εμπορεύματα για να φτάσουν από το λιμάνι του Πειραιά στην Πελοπόννησο, εδώ και χρόνια έχει ανοίξει την όρεξη σε πολλούς. Αυτήν τη στιγμή το Ρυθμιστικό της Αθήνας μιλά για μονή ζεύξη και ισχύει για άλλα 5 χρόνια. Μετά; Τι θα συμβεί στο νησί αν ενωθεί με δεύτερη ζεύξη και η Εθνική Οδός το διασχίσει, με αποτέλεσμα την τεράστια -περαιτέρω- περιβαλλοντική του επιβάρυνση; Μπορεί κανείς να διασφαλίσει ότι κάτι τέτοιο δε θα συμβεί; Οι «λεπτομέρειες» της προκήρυξης δεν είναι καθόλου καθησυχαστικές. Γενικότερα, η «Προκήρυξη Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος», για την οποία την Τρίτη 15 Μαρτίου, μετά από 4 χρόνια, η ΜΕΤΚΑ, η ΤΕΡΝΑ και ο ΆΚΤΩΡ κατέθεσαν προσφορές, δε δεσμεύει σε τίποτα τους ενδιαφερόμενους και χαρακτηρίζεται από δημιουργική ασάφεια. Όχι μόνο δεν περιλαμβάνει μελέτη κατασκευής και σκοπιμότητας αλλά ούτε και μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, την οποία μάλιστα θα αναλάβει να συντάξει ο ανάδοχος του έργου! Καθώς η Ζεύξη έχει δημοπρατηθεί με τη μέθοδο του ανταγωνιστικού διαλόγου, θα χρειαστούν δυο-τρία χρόνια μέχρι να ξεκαθαριστεί το φυσικό αντικείμενο του έργου και να αναδειχθούν ανάδοχοι που θα δεσμευθούν σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.
Πάνω σε ποια πρόταση καλούνται λοιπόν να ψηφίσουν την Κυριακή οι Σαλαμίνιοι και με ποια κριτήρια, αφού ακόμα δεν είναι γνωστές οι προδιαγραφές και οι επιπτώσεις του έργου; Τις τελευταίες ημέρες στο νησί επικρατεί αναβρασμός και οι κάτοικοι αλληλοκατηγορούνται. Οι μεν θέλουν να μη γίνει η γέφυρα φοβούμενοι την περιβαλλοντική καταστροφή του νησιού, οι δε περιμένουν να ανασάνουν από την ταλαιπωρία και το μεγάλο κόστος των μετακινήσεων με ferry boat. Θα είναι όμως η σήραγγα οικονομικότερη; Καμία αναφορά και καμία δέσμευση για το κόστος διέλευσής της δεν υπάρχει στην προκήρυξη. Η εμπειρία της γέφυρας του Ρίου-Αντιρρίου, ωστόσο, δεν αφήνει πολλές ελπίδες, μια και το έργο πρόκειται να πραγματοποιηθεί με Σύμβαση Παραχώρησης τουλάχιστον για 25 χρόνια, δηλαδή από ιδιώτες που προσβλέπουν σε κέρδη. Το πορθμείο Περάματος-Σαλαμίνας δεν είναι καθόλου «ταπεινό». Το 2008 ήταν το δεύτερο σε κίνηση πανευρωπαϊκά μετά από το Ντόβερ-Καλαί μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας και η ζεύξη του θεωρείται ως ένα από τα πιο εμπορικά έργα. Τι είναι αυτό που εγγυάται ότι η διέλευσή του δε θα είναι τσουχτερή, αφού οι ανάδοχοι δε δεσμεύονται ως προς αυτό;
Σε όλα αυτά τα ερωτήματα δεν έχουν δοθεί απαντήσεις. Οι κάτοικοι καλούμαστε να αποφασίσουμε «εδώ και τώρα» για το μέλλον του νησιού, χωρίς να έχει προηγηθεί κανένας διάλογος με τους φορείς, χωρίς να έχουμε ενημερωθεί από κανέναν υπεύθυνο, χωρίς να έχει μπει κανένας στον κόπο να ακούσει τις ανησυχίες και τις ανάγκες μας. Το λεκανοπέδιο ασφυκτιά και εξαπλώνεται συνεχώς, καλύπτοντας με τσιμέντο κάθε ελεύθερη επιφάνεια και η Σαλαμίνα μοιάζει να είναι πια πολύ κοντά για να γλυτώσει ό,τι δεν έχει ήδη καταστραφεί από την άναρχη δόμηση των τελευταίων δεκαετιών. Για άλλη μια φορά αντιμετωπίζουμε στην Ελλάδα σοβαρά ζητήματα με όρους ποδοσφαίρου –Ολυμπιακός ή Παναθηναϊκός, Σύριζα ή Νέα Δημοκρατία, Ναι ή Όχι. Η Δημοτική Αρχή δε βοηθά την κατάσταση με την απόφαση για Δημοψήφισμα -για το οποίο μάλιστα δεν παίρνει θέση- ενώ το μόνο που φαίνεται ότι θα πετύχουμε είναι να διχαστούμε για άλλη μια φορά, χωρίς μάλιστα το αποτέλεσμα να είναι δεσμευτικό.
Ένας φίλος αρχιτέκτονας πριν λίγες μέρες μου έλεγε ότι ένα νησί που είναι τόσο κοντά στην στεριά νομοτελειακά θα έρθει η στιγμή που θα συνδεθεί με αυτήν. Μοιάζει λογικό. Αυτό που δεν είναι λογικό είναι να συνδεθεί χωρίς καμία απολύτως ασφαλιστική δικλείδα ένα νησί με τον πρώτο χρεοκοπημένο Δήμο στην Ελλάδα, κατεστραμμένους δρόμους, προβληματική εξυπηρέτηση όλων των αναγκών των δημοτών του, με τη συντριπτική πλειοψηφία των οικισμών να βρίσκονται εκτός Σχεδίου Πόλεως, με ανύπαρκτο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο και με άλυτο το περίφημο δασικό πρόβλημα, για το οποίο ακόμα ερίζουν οι πάσης φύσεως εμπλεκόμενοι. Όταν όπου κοιτάξει κανείς γύρω του βλέπει βιομηχανικές ζώνες -Ελευσίνα, Ασπρόπυργος, Ρεβυθούσα, Cosco, Ψυτάλλεια, Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη- πρέπει να είμαστε αφελείς για να πιστεύουμε ότι η Ζεύξη δε λειτουργήσει ως «γέφυρα» και γι΄αυτές. Μέχρι σήμερα κανείς δεν έχει προνοήσει να διαφυλάξει το νησί από ενδεχόμενη άλωση, δημιουργώντας τις συνθήκες που δε θα την επιτρέψουν.
Τι νόημα έχει λοιπόν το Δημοψήφισμα της Κυριακής; Τι να ψηφίσει όποιος αγαπά το νησί και θέλει να το δει να αναπτύσσεται αλλά όχι να καταστρέφεται; Αυτός που απηύδισε με τα ferry boat αλλά δε θέλει να δει τη Σαλαμίνα να χάνει κάθε φυσική ομορφιά που μετά βίας καταφέρνει να διατηρεί; Χωράνε οι αγωνίες, οι ελπίδες και οι ανάγκες χιλιάδων ανθρώπων σε ένα Ναι ή Όχι στο άγνωστο; Γιατί ακριβώς αυτό μας ζητάνε να πούμε.