Την καταπληκτική ταινία του Χίτσκοκ Dial M for Murder (Καλέσατε ασφάλεια αμέσου δράσεως) μου έφερε στον νου η υπόθεση του Ζακ Κωστόπουλου. Ο πρωτότυπος τίτλος κρύβει μια περίεργη αμφισημία που έγινε ξανά επίκαιρη με τη συμπεριφορά της αστυνομίας στη Γλάδστωνος. Αφορμή για μερικές σκέψεις:
1.
Δύσκολο να φανταστούμε τι σημαίνει βάρδια σε ειδική αστυνομική μονάδα σε δύσκολη περιοχή. Τι σημαίνει επείγον σήμα, περιστατικό με τοξικοεξάρτηση, βία, χρήση όπλου, απειλή κατά της ζωής. Για τέτοιες μονάδες αυτό αποτελεί μια «οριακή κανονικότητα». Άρα, ας είμαστε προσεχτικοί όταν αναπαριστούμε νοητά μια τέτοια κατάσταση και εκ του ασφαλούς αποδίδουμε ευθύνες με βάση εικασίες, φωτογραφίες και πλάνα ενός βίντεο.
2.
Εάν μέναμε στο σημείο 1, θα ήμασταν φειδωλοί για τις ευθύνες της αστυνομίας. Θα λέγαμε: ας περιμένουμε τις έρευνες. Έλα όμως που δεν έμεινε η ίδια η αστυνομία στο 1.
Όπως καταγγέλλουν οι δικηγόροι της οικογένειας Κωστόπουλου, υλικό της δικογραφίας, ιδίως κρίσιμα ιατροδικαστικά ευρήματα, διαβιβάζεται επιλεκτικά σε δημοσιογράφους και με μεγάλη καθυστέρηση στον ανακριτή. Πρόκειται για παραβίαση της αρχής της δίκαιης δίκης. Στην καλύτερη περίπτωση, η ΕΛ.ΑΣ. δεν διευκολύνει τη διερεύνηση. Στη χειρότερη, ενώ αστυνομικοί βρίσκονται υπό πειθαρχική και ποινική διερεύνηση, επιχειρεί να επηρεάσει τις έρευνες και την κοινή γνώμη.
«Δεν προέκυψαν ευθύνες στελεχών»: έτσι συνήθως κλείνουν οι καταγγελίες για αυθαιρεσία που διαψεύδονται από τους εμπλεκόμενους ή συναδέλφους τους. Ισχυρός ο νόμος της σιωπής. Τεράστια και η ευθύνη της δικαστικής εξουσίας. Όταν σπανίως οι υποθέσεις φτάνουν στα δικαστήρια, πολλοί δικαστές αγκαλιάζουν τους θύτες. Θυμάστε την «υπόθεση ζαρντινιέρα»; Το θύμα αποζημιώθηκε με 450.000 ευρώ από το ελληνικό Δημόσιο, οι αστυνομικοί αθωώθηκαν. Θέατρο του παραλόγου.
3.
«Δεν προέκυψαν ευθύνες στελεχών»: έτσι συνήθως κλείνουν οι καταγγελίες για αυθαιρεσία που διαψεύδονται από τους εμπλεκόμενους ή συναδέλφους τους. Ισχυρός ο νόμος της σιωπής. Τεράστια και η ευθύνη της δικαστικής εξουσίας. Όταν σπανίως οι υποθέσεις φτάνουν στα δικαστήρια, πολλοί δικαστές αγκαλιάζουν τους θύτες.
Θυμάστε την «υπόθεση ζαρντινιέρα»; Το θύμα αποζημιώθηκε με 450.000 ευρώ από το ελληνικό Δημόσιο, οι αστυνομικοί αθωώθηκαν. Θέατρο του παραλόγου.
4.
Όταν ένας αστυνομικός κάνει κατάχρηση της εξουσίας του, οφείλουν οι συνάδελφοί του να τον συλλάβουν. Άλλο συναδελφική αλληλεγγύη, άλλο να καλύπτονται πλημμελήματα και κακουργήματα. Οι αστυνομικοί δεν εξαιρούνται από το αυτόφωρο. Η παράλειψη των συναδέλφων αποτελεί από μόνη της κακουργηματική κατάχρηση εξουσίας και παράβαση καθήκοντος.
5.
Τα αδικήματα αυτά είναι αυτεπαγγέλτως διωκόμενα. Οι εισαγγελικές αρχές θα έπρεπε αυτοβούλως να μελετούν το διαθέσιμο οπτικοακουστικό υλικό. Ο αστυνομικός που εκτρέπεται σε υπέρμετρη βία δεν είναι άγνωστος δράστης. Είναι διοικητικό όργανο σε εντεταλμένη υπηρεσία, εντός ιεραρχικής δομής. Ο επικεφαλής της διμοιρίας του έχει επίσης ευθύνες.
6.
Σε θύλακες εντός της ΕΛ.ΑΣ. ενδημεί υποκουλτούρα βίας. Κάποιες μονάδες έχουν επιδείξει συμπεριφορές που προσιδιάζουν σε λούμπεν χουλιγκάνικες συμμορίες. Τα τελευταία χρόνια τα συμπτώματα έχουν ελαττωθεί. Δεν τρέφουμε αυταπάτες. Μπορεί να πνέει λίγο διαφορετικός αέρας στην Κατεχάκη, αλλά είναι κυρίως η έλλειψη κοινωνικών αντιδράσεων που δίνει λιγότερες ευκαιρίες στην αστυνομική αυθαιρεσία.
7.
Οι συνδικαλιστές του κλάδου αποτελούν ένα ισχυρό πελατειακό δίκτυο, ένα πραγματικό παράκεντρο εξουσίας. Διεκδικούν συμμετοχή στη διοίκηση της αστυνομίας, λόγο σε προαγωγές και μεταθέσεις, ασυλία για τους συναδέλφους τους. Η φράση του εκπροσώπου τους «... αυτή είναι η πρακτική. Σε όποιον αρέσει...» αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο πώς αντιλαμβάνονται τον ρόλο τους.
8.
Αδιανόητη η αδυναμία (ή απροθυμία) της ηγεσίας να επιβάλει στους αστυνομικούς να φέρουν εμφανή διακριτικά της ταυτότητάς τους. Μια αυτονόητη εγγύηση για το κράτος δικαίου γίνεται αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Ακόμα χειρότερα, όχι μόνο δεν φέρουν διακριτικά αλλά πολλοί επιχειρούν με κουκούλες στα πρόσωπα.
9.
Υπάρχει επιχειρησιακό θέμα στην ΕΛ.ΑΣ. Η υπερβολική χρήση του βαρέως τμήματος του κατασταλτικού μηχανισμού ακυρώνει τον όποιο διαμεσολαβητικό-προληπτικό ρόλο της αστυνομίας. Η διαρκής παρουσία μονάδων με στρατιωτική όψη και λογική στο κέντρο της πόλης αναιρεί την αρχή «ειδικές μονάδες για ειδικές επιχειρήσεις» και υπονομεύει το συνολικό της έργο. Το ίδιο και η αυτοεξαίρεση από την άσκηση αστυνομικού έργου σε επιλεγμένες ζώνες ή περιοχές. Εκτός αυτού, το ποιοτικό χάσμα ανάμεσα σε πολλούς χαμηλόβαθμους αστυνομικούς και στα επιτελικά στελέχη είναι τεράστιο. Πρόκειται για δύο αστυνομίες.
9+1
Όσοι δεν αντιλαμβάνονται τις αλυσιδωτές επιπτώσεις που επιφέρουν στο κοινωνικό σώμα η μητροπολιτική βία, η παραβατικότητα, ο αντιεξουσιαστικός χουλιγκανισμός και ο βιασμός της ακαδημαϊκής ελευθερίας προσφέρουν κακές υπηρεσίες τόσο στην ασφάλεια όσο και στα δικαιώματα. Η απομάκρυνση από την κοινή λογική και τη στοιχειώδη πρόσληψη της βιωμένης πραγματικότητας τροφοδοτεί το αφήγημα της μηδενικής ανοχής.
Για να το πούμε απλά, η ατζέντα Μητσοτάκη για την ασφάλεια είναι και αφελής και επικίνδυνη. Χρειάζεται απάντηση ρεαλιστική, με βάση τα υπαρκτά θέματα ασφάλειας που πλήττουν τους πιο αδύναμους. Εν τέλει, τροφοδοτούν την ατζέντα Μητσοτάκη όσοι πολέμιοί της αρνούνται αυτή την πραγματικότητα.