Οι κοινωνίες μας στηρίζονται στον μαζικό, δημοκρατικό ηδονισμό. Αυτό σημαίνει ότι αποδέχονται ασμένως τις απολαύσεις που μπορούν να διαχυθούν σε πλατύτερα στρώματα και κυκλοφορούν, άνισα μεν, αλλά κυκλοφορούν. Όταν όμως η περίσταση δεν το επιτρέπει, προκαλούν μεγάλη ενόχληση οι ηδονιστικές εξαιρέσεις που μπορεί να επιτύχουν κάποιοι λίγοι.
Αυτό που μας θυμώνει κυρίως, είναι το ότι ακόμα και αν τηρήθηκαν νόμιμες διαδικασίες βλέπουμε να περιφρονείται ο άτυπος κανόνας του συλλογικού αυτοπεριορισμού. Όταν για τη συντριπτική πλειονότητα ορισμένοι τρόποι ζωής είναι απροσπέλαστοι, η αγανάκτηση με όσους προβάλλουν τα τρόπαιά τους μπορεί να είναι δύο διαφορετικά πράγματα: μπορεί να είναι όντως ένας άγονος και ψυχοφθόρος φθόνος αλλά και μια απαίτηση ευπρέπειας και πραγματικής κοσμιότητας.
Ξέρουμε προφανώς ότι δεν είμαστε ίσοι σε χρήματα, ευκαιρίες, υλικές δυνατότητες, την ίδια στιγμή όμως αισθανόμαστε ότι σε περιόδους σαν αυτή που περνάμε, ο κατ' εξαίρεση και ακριβοπληρωμένος «ηδονισμός» είναι περιφρόνηση προς το συλλογικό βίωμα της χώρας.
Θέλω να πω ότι δεν φθονούν όλοι τον Κωστόπουλο ή τον Χάρη Σιανίδη όταν στέκονται στο θέμα αυτών των ημερών με αιχμηρή και κριτική διάθεση. Και ούτε είναι ελληνικό φαινόμενο μονάχα. Είναι το βασικό αίσθημα που διαπνέει τους «δημοκρατικούς αιώνες» όπως τους ονόμαζε ο Τοκβίλ: ξέρουμε προφανώς ότι δεν είμαστε ίσοι σε χρήματα, ευκαιρίες, υλικές δυνατότητες, την ίδια στιγμή όμως αισθανόμαστε ότι σε περιόδους σαν αυτή που περνάμε, ο κατ' εξαίρεση και ακριβοπληρωμένος «ηδονισμός» είναι περιφρόνηση προς το συλλογικό βίωμα της χώρας.
Κανένας προφανώς δεν μπορεί να επιβάλλει κοινωνικά συναισθήματα στους άλλους, ούτε καν μια πλειοψηφία. Θα ήταν για πολλούς λόγους επικίνδυνο και αυταρχικό. Μπορούμε όμως να διεκτραγωδούμε ελεύθερα την ανικανότητα κάποιων να βιώσουν αλλιώς τις μέρες αυτές, να βγουν λιγάκι από το business as usual των Νammos και της μυκονιάτικης/ ντουμπαϊκής φαντασίας που τους συντήρησε για χρόνια στον αφρό.
Μπορούμε, με άλλα λόγια, να δούμε πως υπάρχει και μια εκδοχή ηθικής αποτυχίας που συνίσταται στο να έχει κανείς καθηλωθεί στα υλικά της ευζωίας άλλων περιόδων και με αυτά να αναπαράγει τις φθαρμένες κόπιες των μεγαλείων του. Και εκτός αν κάποιος είναι νεαρός και αφελής, η στάση αυτή μοιάζει περισσότερο με επιτομή της παρακμής.