Ναι, για πολλούς μπορεί το περιστατικό της προηγούμενης Παρασκευής στην εκπομπή της Κατερίνας Καινούργιου να είναι απλώς μια μικρή, ρατσιστική υποσημείωση στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης.
Όμως αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για να μην ασχοληθούμε μαζί του και να μην αναδείξουμε το θέμα και κυρίως την άνεση με την οποία η ομάδα της συγκεκριμένης εκπομπής (και όχι μόνο) προβαίνει σε φαινομενικά αθώα σχόλια και «σκετσάκια», τα οποία όμως εκδηλώνουν απροκάλυπτα ρατσιστικά και σεξιστικά στερεότυπα.
Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, η ίδια εκπομπή είχε προκαλέσει παγκόσμιες αντιδράσεις (ναι, σωστά διαβάσετε) μετά τα υποτιμητικά σχόλια μέλους της ομάδας σχετικά με την αρρενωπότητα ενός Κορεάτη τραγουδιστή.
Πριν από λίγες μέρες, ήρθε το περιστατικό με το «blackface», που οδήγησε στην καταγγελία στο ΕΣΡ (Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης). Επικοινωνήσαμε με το μέλος του οργανισμού Generation 2.0 RED για να μας εξηγήσει λίγα πράγματα παραπάνω σχετικά με το θέμα.
— Μπορείτε να μας περιγράψετε με δυο λόγια το περιστατικό;
Στην εκπομπή «Ευτυχείτε» της Κατερίνας Καινούργιου, η οποία προβάλλεται στο κανάλι Open Beyond, και συγκεκριμένα στη στήλη «Διλήμματα», την Παρασκευή 25/1/19 εμφανίστηκε λευκή ηθοποιός βαμμένη με μαύρη μπογιά για να υποδυθεί γυναίκα αφρικανικής καταγωγής. Απόσπασμα του σκετς προβλήθηκε στην εκπομπή του Νίκου Μουτσινά «Για την παρέα» στο ίδιο κανάλι.
Και στις δύο εκπομπές οι παρουσιαστές, καθώς και οι συνεργάτες τους, φάνηκαν να διασκεδάζουν με το γεγονός.
— Τι σας ενόχλησε περισσότερο;
Το να βάφει κανείς το πρόσωπό του για να υποδυθεί ένα άτομο με πιο σκούρο χρώμα δέρματος δεν είναι μια αθώα κίνηση. Ονομάζεται «blackface» και εγγράφεται στο πλαίσιο μιας άκρως προσβλητικής παράδοσης φυλετικών στερεοτύπων, η οποία έπαιξε και συνεχίζει ακόμα και σήμερα να παίζει σημαντικό ρόλο στη διάδοση ρατσιστικών αντιλήψεων και συμπεριφορών απέναντι σε ανθρώπους της μαύρης φυλής παγκοσμίως.
Σαν να μην αρκούσε αυτό, όμως, προκειμένου να υποδυθεί τη γυναίκα αφρικανικής καταγωγής, η συγκεκριμένη ηθοποιός φόρεσε ένα εφαρμοστό λεοπάρ ρούχο, υιοθετώντας το στερεότυπο της υπερσεξουαλικής μαύρης γυναίκας της ζούγκλας.
Το επίμαχο σκετς από την εκπομπή της Κατερίνας Καινουργίου
— Γιατί πρέπει να ενοχλούνται όλοι με το blackface;
Το blackface ξεκίνησε ως μια αμερικανική μορφή ψυχαγωγίας εις βάρος των μαύρων την εποχή της σκλαβιάς. Παρότι το blackface στα ελληνικά δεδομένα δεν έχει ενοχοποιηθεί όπως θα 'πρεπε και συνεχίζει να χρησιμοποιείται, δεν παύει να είναι άκρως προσβλητικό και ρατσιστικό, ενώ δεν αποτελεί, και ούτε πρόκειται ποτέ, αποδεκτό τρόπο απεικόνισης ενός μαύρου ατόμου.
Το να μην έχει κάποιος εικόνα της αμερικανικής ιστορίας ή, συγκεκριμένα, της ιστορίας του blackface δεν αποτελεί δικαιολογία.
Οποιοσδήποτε μπορεί να καταλάβει, και χωρίς το συγκεκριμένο πλαίσιο, ότι η συγκεκριμένη πρακτική είναι εξευτελιστική. Όποιοι επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν το blackface είναι συνεργοί σε μια εξαιρετικά ρατσιστική πράξη απανθρωποποίησης και στη διάδοση στερεοτύπων που ενισχύουν την ιδέα ότι οι μαύροι άνθρωποι είναι άξιοι γελοιοποίησης και χλευασμού.
Η σκέψη και μόνο ότι η συγκεκριμένη πρακτική συνδέεται άμεσα με τις καθημερινές πρακτικές μίσους και καταπίεσης μιας ολόκληρης φυλής θα έπρεπε να είναι αρκετή για να εμποδίσει τη χρήση της.
— Έχετε υπ' όψιν σας κι άλλα ανάλογα περιστατικά στην ελληνική τηλεόραση το τελευταίο διάστημα;
Το πιο πρόσφατο περιστατικό που έρχεται στον νου μου είναι από το «My style rocks!» (ΣΚΑΪ, 24/11/17), όπου μια παίκτρια υποδύθηκε την Grace Jones με blackface.
Ο Μάρκος Σεφερλής το 2014 εμφανίστηκε με blackface σε μια εκπομπή για να υποδεχτεί τον ZeRaw των VEGAS.
Πιο παλιά ακόμα, τον Ιούνιο του 2013, στο «Your face sounds familiar» του ΑΝΤ1 χρησιμοποιήθηκε blackface από τραγουδίστρια προκειμένου να υποδυθεί τον Stevie Wonder.
— Ποια είναι η διαδικασία από δω και πέρα όσον αφορά την καταγγελία; Τι αναμένετε;
Η καταγγελία υποβλήθηκε στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης από την ένωση Generation 2.0 for Rights, Equality & Diversity και το Πολιτιστικό Κέντρο Αφρικανικής Τέχνης και Πολιτισμών ANASA.
Αναμένουμε την επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων, καθώς και μια δημόσια απάντηση από τους αρμόδιους.
Αν και περιστατικά blackface στη δημόσια τηλεόραση δεν είναι καινούργια στην Ελλάδα, δεν έχει υπάρξει δημόσια συζήτηση σχετικά. Επομένως, η ανταπόκριση του ΕΣΡ σε αυτό το θέμα θα είναι πολύ σημαντική και για τα ίδια τα άτομα αφρικανικής καταγωγής, τα οποία προσβάλλονται, αλλά και για την κοινωνία γενικότερα.