Το ποτήρι το πλησίασε στην ανθεκτική της μύτη, αναζητώντας το άρωμα του κρασιού, και της ξέφυγε μια υπερβολική αντιδραση ευχαρίστησης, έκφραση εκτιμησης, αναγνώρισης της φιλοξενίας.
Είναι η πρώτη μας συνάντηση, θα ακολουθήσουν κι άλλες, με το πρόσχημα της μικρής συνέντευξης. Η Κατερίνα Ρουκ ξέρει περισσότερα απ' όσα σ' αφήνει να καταλάβεις. Ειναι το ίδιον των σοφών ανθρώπων: να μη σου κάνουν καμία επίδειξη γνώσεων, απλά σου λένε τα απολύτως αναγκαία.
«Δεν θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί αυτή η χάρη»
Το διαμέρισμά της, γεμάτο βιβλία, πίνακες που έπρεπε να ξεσκονίζονται, και παλιά φωτιστικά που έπρεπε να μπαίνουν στην πρίζα. Κάθεται στο γραφείο της, ακριβώς μπροστά της μια φωτογραφια του Ρόντνεϊ Ρουκ -του άντρα της- εκτελεί χρέη φυλακτού, αλλά και έμπνευσης υποπτεύομαι!
Μοναδικά προσηλωμένη στην τελειότητα των λέξεων, θέτει τα εξαίσια ελληνικά της στην υπηρεσία του Μπέκετ, της Σίλβια Πλαθ και όσων άλλων μετέφρασε αριστουργηματικά κατά καιρούς...
Στα 17 της θα γράψει το ποίημα για το οποίο ο Νίκος Καζαντζάκης -που είναι νονός της- θα στείλει ένα γράμμα στον Γουδέλη, τον διευθυντή της «Καινούργιας Εποχής», γράφοντάς του: «Παρακαλώ, δημοσιεύστε αυτό το ποίημα, το έχει γράψει μία κοπέλα που δεν έχει βγάλει ακόμα το γυμνάσιο. Είναι το ωραιότερο ποίημα που διάβασα ποτέ!».
Ήταν μια σπουδαία σύσταση για την καριέρα που ακολούθησε... Ναι, άνοιξαν οι πόρτες να δημοσιεύω, να βγάζω βιβλία... δεν είχα κανένα πρόβλημα. Μεγάλη είσοδος.
Λες κάπου «ό,τι μου λείπει με προστατεύει από εκείνο που θα χάσω». Η Τζένη Χόλτζερ -εικαστικός- έγραψε με νέον: «Protect me from what I want». Καλά! Είναι καταπληκτική σύμπτωση! Όταν βρίσκω τέτοιες συμπτώσεις συγχρόνων μου και μη, αισθάνομαι μία αγαλλίαση, γιατί είναι σαν να πίνουμε όλοι νερό από την ίδια πηγή.
Η Χόλτζερ έχει πει επίσης: «Everything that's interesting is new». Το νέο εσύ πώς το καταλαβαίνεις στην ποίηση; Άμα διαβάσεις έναν μεγάλο ποιητή, είτε παλιό είτε νεότερο -κι όταν αυτός φθάνει στα ύψη-, λες, «μα... αυτό! Αυτό πώς το πρόβλεψε, πως το κατάλαβε, πώς... Ένας μεγάλος ποιητής εκφράζει συγχρόνως -κι αυτή νομίζω είναι η δουλειά του ποιητή- το παλιό και το καινούργιο. Έτσι βγαίνει το κλασικό. Γιατί τι είναι το κλασικό; Η ζυγαριά και των δύο.
Η δουλειά σου έχει «διαβαστεί » σωστά; Α, δεν ξέρω, εγώ δεν είμαι αυταρχική... Όποιος θέλει καταλαβαίνει αυτό που θέλει... (Εγώ, βέβαια, εννοώ άλλο, αν το έργο της έχει εκτιμηθεί όσο του αξίζει, αλλά την αφήνω την ερώτηση γιατί η απάντηση βγαίνει από μόνη της: στην κορυφαία αυτή ποιήτρια έχει δοθεί μόνο ένα δεύτερο Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το 1984, για τους «Μνηστήρες»).
Μίλησέ μου για ποιητές που σου αρέσουν. Ο θεός μου ο μεγάλος ήταν, είναι και θα είναι ο Καβάφης. Ηταν σαν να μου υπαγόρευε τη φιλοσοφία της ζωής μου. «Κι αν πτωχική τη βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε . Ετσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες Ιθάκες τι σημαίνουν». Ναι, αυτό είναι το ευαγγέλιό μου! Από τους νεότερους, ο Καρούζος, τι ποιητής... Συνδυάζει το σουρεαλιστικό, το μεταφυσικό και βέβαια το καθημερινό! Μια άλλη απίθανη ποιήτρια είναι η Μαρία Σερβάκη. Ο Καρούζος τη λάτρευε! Τι μου θυμίζεις... τον Σαχτούρη... την παλιά παρέα στο Μπραζίλιαν, στου Λουμίδη...
Τη θέλεις πίσω τη νεότητά σου; Α, θα τα έδινα όλα... τη φήμη, το μπλα μπλα, αν μπορούσα να πάρω τη νεότητά μου πίσω. Δεν θα την έκανα τίποτε καλύτερο και τίποτα χειρότερο απο εκείνο που την έκανα, αλλά η αίσθηση της νεότητας... όχι μόνο σωματικά ή εμφανισιακα, αλλά σαν εσωτερική κατάσταση. Τι ωραίο πράγμα...
Για το μέλλον του πλανήτη; Για την προστασία του; Καλύτερα ζωντανοί παρά πλούσιοι... Τι έχεις να πεις; Εγώ δεν είμαι καταναλώτρια, δεν μ' ενδιαφέρει το χρήμα, αλλά και το νερό το σκέπτομαι πώς το χρησιμοποιώ.
Αν έγραφες όμως κάτι... Η ποίηση δεν γράφεται με οδηγίες.
Ωραία, κατά τα άλλα τι υπερασπίζεσαι; Υπερασπίζομαι το δικαίωμα να ζεις ελεύθερα, όχι κάτω από κοινωνικές επιταγές, κάτω από τη δικτατορία των δυνατών, των ισχυρών, των πλουσίων. Υπερασπίζομαι το δικαίωμα να ζεις με τους όρους που εσυ επέλεξες, που δεν έχουν απαραίτητα σχέση με χρήμα και ισχύ.
Οι ποιητές είναι προνομιούχοι; Όταν όλα σ'εγκαταλείπουν, τότε παίρνεις το μολύβι και το χαρτί και γράφεις και αισθάνεσαι κάτι ελαφρύτερο μέσα σου - απ' αυτή την αποψη είναι προνόμιο! Αλλά από την άποψη του πώς σε βλέπουν, αν σε ευνοούν, αν δεν σ' ευνοούν, αυτά δεν τα ξέρω...
«Πιάνεις τότε την πέννα
και νομίζεις πως γίνεσαι ένα
με την ωραιότητα και την αθανασία.
Όμως η ποίηση ποια σου ζητάει θυσία;
Τι θέλει για αντάλαγμα;
Μονάχα ένα πράγμα.
Απ' τη Γη που κατοικείς
τίποτα μην απαιτείς».
(Στροφή από το ποίημα της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ «Τι δίνει η ποίηση και τι παίρνει».)
Από την τελευταία σου ποιητική συλλογή «Στον ουρανό του τίποτα με ελάχιστα» έχει περάσει καιρός (με την ευκαιρία να σου πω πως ένας φίλος μου ίδρωσε για να τη βρει, μήπως αυτό σημαίνει πως χρειάζονται κι άλλες εκδόσεις;). Τι ετοιμάζεις τώρα; Ξαναλέω το περίφημο, του νονού μου Νίκου Καζαντζάκη: Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερη.
Αλλά όνειρα; Όνειρα τώρα... Όχι, σ' αυτήν τη φάση δεν κάνω σπουδαία όνειρα.
Δεν σκέφτεσαι να γράψεις κάτι ακόμα; Θα γράψω ένα δύο βιβλία το πολύ ακόμα, γιατί, ξέρεις, έχω έμμονες ιδέες να μην πέσω στο λάκκο που έχουν πέσει πολλοί συνάδελφοί μου, γνωστοί ποιητές, που εξακολουθούν να γράφουν, να δημοσιεύουν, ενώ έχει στερέψει το ντεπόζιτο· δεν έχει άλλο. Τελειώνει κάποτε το νερό. Για να γράψεις κάτι πρέπει να είσαι μέσα στη ζωή, να συζείς με το μέλλον, όχι να συζείς με το παρελθόν.
Η σοφία όμως δεν είναι μεγαλύτερη τότε; Η ποίηση είναι σαν την κυρία με το σκυλάκι. Το σκυλάκι είναι η ποίηση. Η κυρία η νιότη. Τις πιο πολλές φορές εξακολουθούμε και γράφουμε γιατί δεν μπορούμε να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς αυτό το μπαστούνι.
Η ποίηση γεννιέται από την απουσία; Πολλές φορές έχω πει κάτι ανάλογο μ' αυτό που λες, ότι δηλαδή η ρίζα ενός ποιήματος είναι μια πληγή, και το ποίημα η ουλή. Αν έχεις την ευλογία να μπορείς να γράφεις ποίηση, αυτό είναι το φάρμακο για την πληγή.
Υπάρχει ένας στόχος; Εκεί θέλω να φτάσω... Μήπως εκεί βρίσκεται η γέννηση του ποιήματος; Όχι, στόχος στην ποίηση δεν υπάρχει. Υπάρχει ερέθισμα, υπάρχει αυτό που λέγεται έμπνευση.