Είναι ομολογουμένως περίεργο να έχεις απέναντί σου κάποιον που ισχυρίζεται ότι ξέρει όσο ελάχιστοι άνθρωποι στον κόσμο να «διαβάζει» το πρόσωπό σου, ερμηνεύοντας κάθε χαρακτηριστικό ή λεπτομέρεια. Δηλαδή να μπορεί να εξαγάγει σχετικά γρήγορα, αν και όχι εύκολα, συμπεράσματα για την προσωπικότητά σου, τα δυνατά και αδύνατα στοιχεία του χαρακτήρα σου. Σε «βλέπει» αλλιώς, όχι όπως οι οικείοι σου.
Συναντηθήκαμε με τον 44χρονο Ελληνοαμερικανό φυσιογνωμιστή και καλλιτέχνη Evan Fotis Γεωργουλάκη στο «στρατηγείο» του στα νότια προάστια. Στον χώρο του υπάρχουν μεγάλες οθόνες με διαγράμματα προσώπων, προτομές αλλά και πολλά κάδρα με σκιτσογραφίες του, αφού όλα ξεκίνησαν από κει.
Γεννήθηκε στην Ελλάδα και φοίτησε σε ελληνικό σχολείο. Ξεκίνησε κάνοντας πολιτικά σκίτσα. Μου λέει ότι τα κληρονόμησε όλα από τον πατέρα του που ήταν σκιτσογράφος, γλύπτης και ζωγράφος με καριέρα στο εξωτερικό.
«Κάθε σημείο του προσώπου δείχνει κάτι. Το σχήμα του προσώπου μιλά για την ιδιοσυγκρασία. Μετά έρχονται τα επιμέρους χαρακτηριστικά, τα οποία όμως πάντα εντάσσονται στη γενικότητα. Δεν γίνεται να εστιάσει κάποιος σε ένα χαρακτηριστικό, εξαιρώντας άλλο. Η μελέτη γίνεται συνδυαστικά. Πολλοί από εμάς, εξάλλου, έχουμε αντικρουόμενα χαρακτηριστικά»
«Ξεκίνησα στα 14 μου, σχεδιάζοντας καρικατούρες κυρίως στην εφημερίδα “Ακρόπολη”, κάτω από τη στήλη του Σακελλάριου» θυμάται.
Τι ακριβώς είναι όμως η φυσιογνωμική; Πρόκειται για ένα «πάντρεμα» ψυχολογίας και γεωμετρίας; Και πώς μπήκε στη ζωή του;
Όπως μου εξηγεί, είναι μια μέθοδος με συγκεκριμένους κανόνες που άπτονται της ανατομίας και της ανθρωπολογίας, ενώ στη μελέτη λαμβάνονται υπ' όψιν και ψυχολογικοί παράγοντες.
«Οι ρίζες της κρατούν από τον Εμπεδοκλή, τον Ιπποκράτη και τον Αριστοτέλη. Ο τελευταίος μάλιστα συνέδεε τα πρόσωπα των ζώων με αυτά των ανθρώπων. Αφορά μια συσχέτιση ανάμεσα στα παθολογικά και στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά. Η δομή και η κατασκευή ενός προσώπου έχουν σχέση με τη λειτουργία που αυτό επιτελεί. Τα παθολογικά χαρακτηριστικά έχουν αναπτυχθεί ανθρωπολογικά».
Μου φέρνει ως παράδειγμα τους Άραβες, των οποίων τα μάτια είναι τοποθετημένα πιο βαθιά στο πρόσωπο, ούτως ώστε να προστατεύονται από την άμμο, κάτι που σημαίνει ότι προσαρμόζονταν στο περιβάλλον. «Ακολούθως αναπτύσσονταν και τα ψυχολογικά στοιχεία και οι προδιαθέσεις» προσθέτει.
Τι βλέπει, όμως, κανείς στο ανθρώπινο πρόσωπο; «Δύο πράγματα: τα στατικά και τα δυναμικά χαρακτηριστικά. Τα στατικά είναι αυτά που έχουμε κληρονομήσει και τα δυναμικά είναι τα εν εξελίξει. Από τις μικροεκφράσεις ενός προσώπου μπορείς να εντοπίσεις συγκεκριμένα πράγματα.
Από το στόμα και τα μάτια που μεταλλάσονται συνεχώς διακρίνεται το συναισθηματικό και εγκεφαλικό «εδώ και τώρα» του ατόμου. Μπορείς ουσιαστικά να καταλάβεις πού βρίσκεται ο απέναντί σου. Μετά, από τη δομή και τα επιπλέον χαρακτηριστικά του προσώπου βλέπεις τις βαθύτερες τάσεις και προδιαθέσεις».
Όμως, όλα έχουν προβλεφθεί απ' τη φύση: «Οι άνθρωποι είμαστε κατασκευασμένοι εγκεφαλικά ώστε να εντοπίζουμε αυτά τα στοιχεία. Γι' αυτό και πολλές φορές λέμε ότι κάποιος φαίνεται να πείθει μεν με όσα λέει, αλλά δεν είναι πιστευτός. Κι αυτό γιατί οι μικροεκφράσεις του δίνουν άλλο σήμα από αυτό που δίνει ο ίδιος λεκτικά. Η γλώσσα του σώματός του, δηλαδή, λέει τελικά άλλα πράγματα. Εμείς βέβαια, στο τέλος, πιστεύουμε το non-verbal, που είναι ισχυρότερο».
Πάντως, η φυσιογνωμία μπήκε στη ζωή του αρχικά ως εργαλείο, ούτως ώστε να εισχωρεί βαθύτερα στην προσωπικότητα του εκάστοτε ατόμου για να την καταλαβαίνει και να την αποτυπώνει στο χαρτί. «Ήθελα να γίνω καλύτερος στα πορτρέτα, τις καρικατούρες, τις προτομές. Στο σχέδιο, για να μπορείς να αποτυπώσεις κάτι, πρέπει να ξέρεις τι θέλεις να πεις. Στις προσωπικότητες έχει μεγάλη σημασία να δώσεις τον καθρέφτη του ψυχισμού και όχι να πηγαίνεις γραμμή-γραμμή. Πρέπει πρώτα καταλάβεις τι θέλεις να πεις».
Στην επαγγελματική του διαδρομή έχει συνεργασίες με διεθνή μέσα ενημέρωσης όπως το CNN, το BBCWS και εφημερίδες όπως οι «Times» του Λονδίνου, η «Daily Express» και η «Daily Record». Εκεί έχει κατά καιρούς αναλύσει τα πορτρέτα πολιτικών ηγετών και προσώπων της επικαιρότητας.
Και στην Ελλάδα έχει συνεργαστεί με πολλά ΜΜΕ, κάνοντας πορτρέτα και φυσιογνωμικές αναλύσεις για πάνω από 500 πρόσωπα πολιτικών και κοινωνικών πρωταγωνιστών. Η Βουλή των Ελλήνων, μεταξύ άλλων, έχει οργανώσει εκθέσεις με έργα του Εvan.
Τον ρωτώ αν, λειτουργώντας ως σκιτσογράφος, μπαίνει στη διαδικασία να αναλύσει πρώτα το πρόσωπο που θα ετοιμάσει ή αποδίδει επί τόπου τα χαρακτηριστικά που τον εμπνέουν. «Το συμβάν που φέρνει την προσωπικότητα στο προσκήνιο είναι ο πρώτος “κινητήριος μοχλός”, αλλά φυσικά παίζουν ρόλο και τα στοιχεία της προσωπικότητας του ατόμου. Εκεί είναι που παίρνω στοιχεία από τη φυσιογνωμική για να βοηθηθώ».
Πώς όμως αποκωδικοποιούνται τα χαρακτηριστικά του προσώπου; Η διαδικασία χωρίζεται σε τρεις ζώνες:
Ανώτερη (από το πάνω μέρος του μετώπου έως τα φρύδια): Δείχνει την εγκεφαλική ικανότητά μας, πώς αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα, αν, για παράδειγμα, αποφασίζουμε γρήγορα για κάτι, αλλά και το αν είμαστε πρακτικοί ή θεωρητικοί.
Μεσαία (μάτια - μύτη): Το σημείο όπου βρίσκονται όλοι οι αισθητήριοι δέκτες μας, το σημείο επικοινωνίας μας με τον υπόλοιπο κόσμο, δηλαδή το συναισθηματικό.
Κατώτερη (βάση μύτης έως το πηγούνι): Αντιστοιχεί στην πιο οργανική μας ιδιοσυστασία, στην κράση μας. Από εκεί αποκωδικοποιούνται τα ενεργειακά αποθέματα του ατόμου, για παράδειγμα το αν κουράζεται εύκολα.
Άραγε, υπάρχουν εύκολα και δύσκολα πρόσωπα; Τι επηρεάζει τη μελέτη τους; Μου επισημαίνει ότι τα νεότερα πρόσωπα δεν έχουν μεγάλη διαφοροποίηση κι έτσι δεν είναι εύκολο να γίνουν κατανοητές οι υφέρπουσες τάσεις.
«Επίσης, οι διαφορές στα δύο φύλα είναι κατανοητές όταν εμφανιστούν η τεστοστερόνη και τα οιστρογόνα, οπότε αρχίζει και ξεδιαλύνει το τοπίο και στο πρόσωπο. Αντίστοιχα, σε περιόδους όπως η δεκαετία του 1920 πολλά πρόσωπα έμοιαζαν, οπότε εκεί πρέπει να είναι πιο ενδελεχής η μελέτη». Όσον αφορά τις διαφορές ανάγνωσης μεταξύ των φύλων, ένα έντονο σαγόνι σε μια γυναίκα, π.χ., λέει κάτι διαφορετικό, δεδομένου ότι αυτό συναντάται κυρίως σε άνδρες.
Επιπλέον, τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου «έχουν γράψει» πια, φτάνοντας στα 40, στα 50. «Θυμηθείτε το “Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι”. Το πρόσωπο φτάνει σε ένα επίπεδο που μαρτυρά το τι είσαι».
Είναι όμως συγκεκριμένα τα σημεία-κλειδιά στο πρόσωπο που δίνουν τις πληροφορίες για την προσωπικότητα; «Κάθε σημείο του προσώπου δείχνει κάτι. Το σχήμα του προσώπου μιλά για την ιδιοσυγκρασία. Μετά έρχονται τα επιμέρους χαρακτηριστικά, τα οποία όμως πάντα εντάσσονται στη γενικότητα. Δεν γίνεται να εστιάσει κάποιος σε ένα χαρακτηριστικό, εξαιρώντας ένα άλλο. Η μελέτη γίνεται συνδυαστικά. Πολλοί από εμάς, εξάλλου, έχουμε αντικρουόμενα χαρακτηριστικά».
Μου φέρνει ως παράδειγμα κάποιον που έχει έντονη μύτη, κάτι που σημαίνει δυναμισμό, και αδύναμο σαγόνι, που δείχνει ένα πιο passive άτομο. Κακώς «σκανάρονται» χωριστά τα δύο παραπάνω.
«Ωστόσο, δύο χαρακτηριστικά δυναμικά που όλοι μπορούμε να καταλάβουμε είναι το στόμα και τα μάτια. Το στόμα είναι η προσωπικότητα των συναισθημάτων, το σημείο σύγκρουσης μεταξύ εγκεφαλικού και ζωικού και ο καμβάς που ανά πάσα στιγμή γράφει το πώς αισθανόμαστε, κάτι που είναι δυσκολότερο να ελεγχθεί.
Αντίστοιχα, τα μάτια σου μιλούν για το τι συμβαίνει στον εγκέφαλο, τι σκέφτεσαι. Το πού είναι στραμμένα δείχνουν το αν, για παράδειγμα, θυμάται κάτι κάποιος ή αν δημιουργεί μια εντύπωση. Όλα μαζί λένε πιο πολλά. Καθένα μόνο του μπερδεύει».
Συνδέεται όμως το σκανάρισμα του προσώπου με αυτό που λέμε «γλώσσα του σώματος»; Είναι το ένα συμπληρωματικό του άλλου; «Η γλώσσα του σώματος ταιριάζει πιο πολύ στις μικροεκφράσεις του προσώπου και σου δείχνει τι συμβαίνει υποσυνείδητα εκείνη την ώρα, συναισθηματικά, για παράδειγμα το αν είναι κάποιος κυριαρχικός ή όχι».
Θυμήθηκα το «duckface», μία από τις γκριμάτσες στο Instagram που συνηθίζεται στις selfies των εφήβων κυρίως. Τον ρωτώ αν θεωρεί ότι αυτό μαρτυρά κάτι για την προσωπικότητα ή/και τη διάθεση του ατόμου. «Ξεκίνησε από κάπου (άγνωστο πού) η προτροπή ότι έτσι θα γράφουν τα ζυγωματικά καλύτερα, θα είναι πιο θελκτικά, και ακολουθήθηκε. Πρόκειται για μόδα, ένα φωτογραφικό τρικ που έδωσε κάποιο αποτέλεσμα, αλλά μετά απλώς επαναλαμβανόταν. Να πούμε επί τη ευκαιρία ότι οι εκφράσεις που κάνουμε επηρεάζουν πάντα το πώς αισθανόμαστε και πώς σκεφτόμαστε. Μια κίνηση του προσώπου ή του σώματός μου μπορεί σε νευρολογικό επίπεδο να επηρεάσει και το πώς σκέφτομαι».
Φέρνει ως παράδειγμα το πραγματικό χαμόγελο και το γέλιο. Μετά από μελέτες σε ψυχιατρικές κλινικές βρέθηκε ότι άτομα που στέκονταν μπροστά στον καθρέφτη χαμογελώντας ήταν σε καλύτερη κατάσταση μετά από ένα χρονικό διάστημα, χωρίς φαρμακευτική αγωγή. «Είναι ένας εύκολος τρόπος να επηρεάσουμε το κεντρικό νευρικό μας σύστημα και τελικά τη διάθεσή μας. Εξού και, αντίστοιχα, το χασμουρητό είναι “κολλητικό”».
Μου επιβεβαιώνει ότι, προεκλογικά, δίνονται συμβουλές σε υποψηφίους ώστε να προσέξουν τις εκφράσεις τους ή να κάνουν συγκεκριμένα μειδιάματα για να κερδίσουν τις εντυπώσεις. «Όπως οι ηθοποιοί, έτσι και οι πολιτικοί καθοδηγούνται, όχι όμως ως ηθοποιοί».
Του ζητώ να μου ξεχωρίσει έναν ηγέτη (έχει σκιαγραφήσει πρόσωπα όπως ο Κλίντον, η Μέρκελ, ο Γκορ, ο Τραμπ και άλλοι) η αρχική ανάγνωση του προσώπου του οποίου επαληθεύτηκε πλήρως από τη μετέπειτα πορεία ή τα πεπραγμένα του. Θυμάται αμέσως τον πρώην Πρόεδρο των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον.
«Η ιστορία της ανάλυσής του έχει χιουμοριστική διάσταση. Μου την είχε παραγγείλει ο ίδιος (και κατόπιν υπογράψει) πριν από τις εκλογές του 2000 και το σκάνδαλο Λεβίνσκι. Τη σήμανε μάλιστα ως “faithfull”. Είχα τότε αναφέρει ότι είχε έντονο το σεξουαλικό ένστικτο λόγω της τεστοστερόνης και ότι του αρέσει να φλερτάρει. Μετά από έναν χρόνο βγήκε στη φόρα το σκάνδαλο Λεβίνσκι».
Ποια στοιχεία προκύπτουν από τη μελέτη της προσωπικότητας του Αλέξη Τσίπρα; «Ο πρωθυπουργός έχει δυνατά και αντικρουόμενα χαρακτηριστικά προσώπου. Συνδυάζει στοιχεία που δείχνουν εγκεφαλική ωριμότητα και μαζί παρορμητισμό. Χαρακτηρίζεται από εξωστρεφή χαρακτηριστικά, άρα εξάγεται η έφεση στην επικοινωνία, μια κοινωνική άνεση γενικότερα. Το μέτωπό του έχει αρκετό πλάτος, κάτι που σημαίνει ότι έχει πρακτική σκέψη. Από τα υπερόφρυα τόξα του, το κάτω μέρος του κούτελου δηλαδή, συμπεραίνεται ότι είναι ένας άνθρωπος που αποφασίζει γρήγορα. Πρόκειται για ένα άτομο που έχει ανάγκη την κοινωνική συναναστροφή».
Τι μπορεί να αλλάξει, αφότου ένα πρόσωπο δεχτεί πλαστική επέμβαση; Είναι η ανάγνωσή του το ίδιο εύκολη και το συμπέρασμα το ίδιο ασφαλές; Εξηγεί ότι μια μεγάλη μύτη μπορεί να διορθωθεί, η βάση της όμως παραμένει ίδια, φαίνεται η αρχική. «Η προσωπικότητα φυσικά δεν αλλάζει, παρά μόνο η διάθεση. Η έκφραση που το άτομο θέλει να βγει προς τους άλλους θα βγει και ακολούθως θα υπάρξει η αντίδραση από τους γύρω. Όταν έρθει η στιγμή να παρθεί μια σημαντική απόφαση, το άτομο αυτό, η προσωπικότητά του, είναι η ίδια, η αρχική. Επηρεάζεται λοιπόν η αποκωδικοποίηση, αλλά όχι σε βάθος».
Δεδομένου του μεγάλου προβλήματος με την ωμή βία στα σχολεία των ΗΠΑ λόγω της οπλοκατοχής, αναρωτιέμαι αν εφαρμόζεται η μεθόδος αυτή στην εκπαίδευση. Δεν θα μπορούσαν να σκιαγραφηθούν προσωπικότητες με βίαιες τάσεις, ώστε να αποφεύγονται εγκλήματα;
Θυμάται ότι είναι κάτι που είχε εφαρμοστεί παλιότερα, και μάλιστα σε υπερβολικό βαθμό. «Στη βικτοριανή εποχή είχαν φτάσει στο σημείο να πηγαίνουν στα δικαστήρια κάποιον βάσει προσώπου, κρίνοντας αν είναι αθώος ή ένοχος από τα χαρακτηριστικά του. Θυμίζω το βασικό, ότι μιλάμε για ενδείξεις. Μπορεί για κάποιον να είναι τέτοιες που να δείχνουν π.χ. ένα βίαιο πρόσωπο και τελικά η αλήθεια να απέχει πολύ απ' αυτό».
Μια περίπτωση που ανασύρει από τη μνήμη του είναι ένα άτυπο τεστ στο οποίο υπέβαλαν τον ίδιο. «Μου έστειλαν δύο πρόσωπα για τα οποία δεν ήξερα τίποτα. Για τον έναν έβγαλα το συμπέρασμα ότι ήταν καλλιτεχνική προσωπικότητα, αλλά ότι είχε ακατάσχετη επιθετικότητα, και για τον άλλον δεν προέκυψε κάτι δυναμικό. Τελικά ο πρώτος ήταν ιδιοκτήτης γκαλερί που κάποτε είχε διαπράξει έναν φόνο και ο άλλος ένας επιχειρηματίας. Γι' αυτό υπογραμμίζω ότι υπάρχουν πάντα ενδείξεις και τάσεις που προκύπτουν από ένα ψυχολογικό προφίλ, αλλά δεν μπορούμε να προδικάσουμε κάτι με απόλυτη σιγουριά».
Ο ίδιος, πέραν του χώρου της πολιτικής, συνεργάζεται με το διπλωματικό σώμα και εταιρείες στην Αμερική, ενώ κινείται πλέον μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ. Η γνώση του χρησιμοποιείται στον τομέα ανθρώπινου δυναμικού (HR) και στην οπτική επικοινωνία (βελτίωση εικόνας - image building).
Τον ρωτώ αν νιώθει επιστήμονας, καλλιτέχνης ή και τα δύο. Απαντά άμεσα ότι η αφετηρία ήταν καλλιτεχνική και ακολούθησε η φυσιογνωμική ως δεξιότητα για τη δουλειά του, τη σκιτσογραφία.
«Ενώ ήμουν στο εξωτερικό, αποφάσισα να το εξελίξω ακόμα περισσότερο. Μπήκα στο κομμάτι της πολιτικής ανάλυσης σε ΜΜΕ και συνέχισα με “διπλή καριέρα”. Εκεί εντάχθηκα στο ευρύτερο κομμάτι της επικοινωνίας, ασχολούμενος με το image building, εστιάζοντας όμως στην ψυχοσύνθεση βάσει της φυσιογνωμικής και γνωρίζοντας τι μηνύματα περνάει το πρόσωπο».
Φτάνοντας προς το τέλος της κουβέντας μας, τον ρωτώ αν, όταν αφήνει τα μολύβια, τις προτομές, τους χάρακες και τις οθόνες, η ιδιότητά του τον βοηθά στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Ή μήπως τον επηρεάζει αρνητικά στο να αφεθεί και να γνωρίσει απλούστερα τον απέναντί του; Υποστηρίζει ότι καθένας βλέπει την προσωπικότητα μέσα από ένα δικό του φίλτρο.
«Στην περίπτωση τη δική μου είναι ένα επιπλέον εργαλείο, αφού έχω καλλιεργήσει τη συγκεκριμένη δεξιότητα. Όμως όχι, είναι μάταιο να μελετώ σε βάθος κάθε πρόσωπο που συναντώ στην καθημερινότητά μου, είναι κουραστικό και ανώφελο. Κάποια στιγμή κάνεις και το πολυπόθητο “switch off”. Ναι μεν μπορώ να καταλάβω κάποια πράγματα, όμως όλα εξαρτώνται και από την ψυχοσύνθεσή μου. Εξάλλου, όλοι μας αποφασίζουμε συνήθως γρήγορα αν κάποιον τον συμπαθούμε ή όχι».
Πριν τον αποχαιρετήσω, του ζητώ να μου πει επιγραμματικά έστω δυο-τρία στοιχεία της προσωπικότητας που «διάβασε» στο πρόσωπό μου, ενώ συζητούσαμε. «Καλή μνήμη, μεγάλη φαντασία, καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων» είναι το τρίπτυχό μου με μια πρώτη ανάγνωση.
Εγώ, πάντως, μετά από αυτήν την τόσο ενδιαφέρουσα και σε βάθος κουβέντα για τη φυσιογνωμική, αν και δεν έχω τις δεξιότητές του, σκιαγράφησα με τη σειρά μου έναν άνθρωπο οξυδερκή, παθιασμένο με αυτό που κάνει και ειλικρινή. Το τελευταίο, μάλιστα, τείνει να γίνει πολυτέλεια.
Info:
True Face
https://www.facebook.com/evan.trueface/
Evan Fotis Georgoulakis Art