H 20ή Μαρτίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Σπουργιτιού, του πουλιού που συναντάς πιο συχνά παντού, σε όλη την Ευρώπη και σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο. Διοργανώνεται με πρωτοβουλία δύο περιβαλλοντικών οργανώσεων, της Nature Forever Society της Ινδίας και της γαλλικής Eco-Sys Action Foundation, με στόχο να προειδοποιήσει τη διεθνή κοινότητα για τους συρρικνούμενους πληθυσμούς των πουλιών που ζουν στις πόλεις – ένα από τα οποία είναι το σπουργίτι. Η μεγάλη μείωση του πληθυσμού των πουλιών οφείλεται στην καταστροφή του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν, στην έλλειψη εντόμων, που αποτελούν τη βασική τροφή τους, ακόμη και στην εκπομπή μικροκυμάτων από τις κεραίες της κινητής τηλεφωνίας. Στην Αθήνα –και στην Ελλάδα γενικά– δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι ο αριθμός των σπουργιτιών μειώνεται, αυτά όμως είναι μερικά εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του πουλιού που καθημερινά προσπερνάς, χωρίς να του δίνεις καμιά σημασία, και πιθανόν δεν γνωρίζεις:
◆ Στην Ελλάδα έχουμε τέσσερα διαφορετικά είδη σπουργιτιών που αναπαράγονται.
α) τον Σπιτοσπουργίτη (Passer domesticus): Το πιο κοινό απ' όλα βρίσκεται σε όλη την Ελλάδα, και σχεδόν αποκλειστικά δίπλα στον άνθρωπο: σε πόλεις, χωριά, οικισμούς και ανθρώπινες εγκαταστάσεις. Είναι ένα από τα πιο ανθρωπόφιλα είδη πουλιών και βρίσκεται οπουδήποτε υπάρχει ανθρώπινη παρουσία, ακόμα και σε μεμονωμένες αγροικίες, φωλιάζοντας κάτω από στέγες αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη ανθρώπινη κατασκευή. Το αρσενικό έχει γκρίζο κεφάλι και μαύρο πηγούνι, ενώ το θηλυκό είναι καφετί, χωρίς κανένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό.
β) τον Δεντροσπουργίτη (Passer montanus): Εξαπλώνεται σε όλη την ηπειρωτική χώρα και σε ορισμένα νησιά. Προτιμάει τις αγροτικές περιοχές, αλλά τον βρίσκουμε και σε αρκετές πόλεις και χωριά. Στην Αθήνα, η εξάπλωσή του είναι περιορισμένη (Πάρκο Τρίτση και ίσως ορισμένα βόρεια προάστια).
γ) τον Χωραφοσπουργίτη (Passer hispaniolensis): Ο μόνος σπουργίτης που μεταναστεύει τακτικά. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του φωλιάζει το καλοκαίρι στην Ελλάδα και ξεχειμωνιάζει στην Αφρική (κάποια, όμως, παραμένουν στην Ελλάδα και τον χειμώνα). Φωλιάζει σε χωριά και μικρές πόλεις, σε δέντρα αλλά και σε φωλιές πελαργών.
δ) τον Πετροσπουργίτη (Petronia petronia): Όπως υποδηλώνει το όνομά του, προτιμάει τις βραχώδεις περιοχές (γκρεμοί, λατομεία κ.λπ.). Ο λιγότερο «κολλημένος» με τον άνθρωπο, και το είδος με τη μικρότερη εξάπλωση.
◆Λέγεται ότι η σχέση που ανέπτυξε με τον άνθρωπο ξεκίνησε από τη Νεολιθική Εποχή.
◆Με τη βοήθεια του ανθρώπου εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο (εκτός από την Ανταρκτική).
◆Σε ορισμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης (ιδιαίτερα στη Μεγάλη Βρετανία) ο πληθυσμός του παρουσίασε μεγάλη πτώση που έφτασε και το 70% μέσα σε λιγότερο από 40 χρόνια. Στο Λονδίνο, η μείωση έφτασε και το 90%...
◆Φωλιάζει σε αποικίες και η φωλιά του μπορεί να βρίσκεται κάτω από κεραμίδια, σε τρύπες κτιρίων, σε παλιές φωλιές χελιδονιών και άλλων πουλιών, ακόμα και στα πιο απίθανα σημεία (φανάρια κυκλοφορίας, στύλοι φωτισμού, κλιματιστικά κ.λπ.).
◆Το ζευγάρι παραμένει μαζί για όλη του τη ζωή, αν και το «κέρατο» δεν είναι σπάνιο. Αρκετά συχνά, το θηλυκό «πηγαίνει» και με άλλα αρσενικά, γι' αυτό και το 15% των νεοσσών είναι «εξώγαμα»...
◆Τα ενήλικα πουλιά προτιμούν τροφή φυτικής προέλευσης, αλλά χρειάζονται και τα έντομα για να αναθρέψουν τους νεοσσούς (ίσως και εκεί είναι το πρόβλημα σε ορισμένες πόλεις, η έλλειψη των εντόμων).
◆Γενικά, δεν φεύγει μακριά από το μέρος απ' το οποίο φωλιάζει. Μόνο στα τέλη του καλοκαιριού φεύγει μαζικά για να πάει να φάει σπόρους μετά το θέρισμα.
◆Η διάρκεια ζωής ενός Σπιτοσπουργίτη (αν καταφέρει να βγάλει τον πρώτο χρόνο, αφού μόνο το 20-25% των νεαρών επιζεί) μπορεί να φτάσει τα 20 χρόνια. Το απόλυτο ρεκόρ το κατέχει ένα πουλί σε αιχμαλωσία, που έφτασε τα 23 χρόνια.
◆Στην Αθήνα, οι πληθυσμοί του Σπιτοσπουργίτη είναι ακόμα σε καλό αριθμό, αν και απουσιάζει ή είναι σπάνιος εκεί όπου δεν υπάρχουν καθόλου ανοιχτοί χώροι με βλάστηση (σε αντίθεση με το περιστέρι, που δεν χαμπαριάζει από τέτοια).
◆Το μόνο οικοσύστημα στο οποίο δεν μπορείς να βρεις Σπιτοσπουρίτη είναι το πυκνό δάσος και η τούνδρα. Επιβιώνει, όμως, και γύρω από τον άνθρωπο. Συχνά τα σπιτοσπουργίτια ζουν ακόμα και σε εσωτερικούς χώρους, κυρίως σε εργοστάσια, αποθήκες και ζωολογικούς κήπους. Έχει καταγραφεί αναπαραγωγή σε ένα ανθρακωρυχείο 640 μ. κάτω από το έδαφος και η σίτισή του στην κορυφή ουρανοξυστών!
◆Είναι πολύ έξυπνο πουλί, εξημερώνεται και είναι πολύ φιλικό με τον άνθρωπο –αν το υιοθετήσει από μικρό–, αλλά σπάνια ασχολείται μαζί του γιατί δεν έχει καμία ιδιότητα που να το κάνει ελκυστικό: δεν είναι ούτε ιδιαίτερα όμορφο ούτε «καλός τραγουδιστής».
◆Τα αρσενικά είναι μεγαλύτερα κατά τη διάρκεια του χειμώνα και τα θηλυκά μεγαλύτερα κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής.
◆Τρέφεται μόνο στο έδαφος.
Ευχαριστούμε τον κ. Λευτέρη Σταύρακα, μελετητή των ελληνικών πουλιών, για τις πληροφορίες.