#SupportArtWorkers: Πέντε εργαζόμενοι στις Τέχνες μιλούν για το παρόν και το μέλλον του κλάδου τους

Εκατοντάδες εργαζόμενοι στις Τέχνες συμμετείχαν σήμερα στη μαζική συγκέντρωση των σωματείων τους στην πλατεία Συντάγματος, στην οποία ανταποκρίθηκε και η πρωτοβουλία #SupportArtWorkers που αναπτύχθηκε μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, τις προηγούμενες ημέρες, και γνώρισε μεγάλη στήριξη στα social media και το Διαδίκτυο, αριθμώντας χιλιάδες συμμετοχές.

Η πρωτοβουλία των εργαζομένων στις Τέχνες ζητά στήριξη του χώρου του Πολιτισμού, που πλήττεται ανεπανόρθωτα από την πανδημία του κορωνοϊού, το lockdown και τα μέτρα περιορισμού των μαζικών συναθροίσεων που θα εξακολουθήσουν να βρίσκονται σε ισχύ το επόμενο διάστημα, με άμεσες και μακροπρόθεσμες λύσεις που θα καλύπτουν το σύνολο των εργαζομένων.

Η συγκέντρωση συνέπεσε με τη σημερινή ανακοίνωση της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, για τα έκτακτα μέτρα που θα ληφθούν για τη στήριξη του κλάδου. Η κ. Μενδώνη έκανε λόγο στη σημερινή παρουσίαση για «πρωτόγνωρες συνθήκες» που ανέδειξαν δομικά προβλήματα στον Πολιτισμό και πιο συγκεκριμένα στο κεφάλαιο της εργασίας, με υψηλό ποσοστό αδήλωτης εργασίας και «αχαρτογράφητο τοπίο», καθώς και στα δικαιώματα των καλλιτεχνών, αφού εντάθηκαν τα φαινόμενα διαδικτυακής πειρατείας εν μέσω της πανδημίας. 

Να μη φοβηθούμε επειδή ο χώρος είναι μικρός, να μη βολευτούμε με τους φίλους και την κλίκα μας. Να μη δουλεύουμε τζάμπα για να υπάρχουμε. Να μη δουλεύουμε με αστεία ποσά για να κάνουμε κάτι. Να μη ζητάμε από συναδέλφους καλλιτέχνες άλλων ειδικοτήτων να δουλέψουν με ψίχουλα για να βγει η παράστασή μας. Να πληρώνουμε τους βοηθούς μας και να προσπαθούμε να τους κατοχυρώνουμε εργασιακά, να τους εντάσσουμε στους προϋπολογισμούς των παραστάσεων.

«Ο στόχος μας είναι διπλός: να κρατηθεί ο πολιτισμός ενεργός, να στηριχθούν δημιουργοί και καλλιτέχνες με επιδότηση της εργασίας και όχι της ανεργίας – δεν θέλουμε ένα απολιτιστικό καλοκαίρι», ανέφερε μεταξύ άλλων η υπουργός, ανακοινώνοντας αναλυτικά τα μέτρα στήριξης.

Πέντε εργαζόμενοι σε διαφορετικούς κλάδους των Τεχνών, που συμμετείχαν ενεργά στην πρωτοβουλία #SupportArtWorkers –η οποία σήμερα προέβη και σε ακόμα μία πρωτότυπη δράση, καλώντας εργαζομένους και κοινό να φωτογραφηθούν μπροστά στους αγαπημένους τους χώρους Τέχνης και να ανεβάσουν τις εικόνες στα social media, με το δημοφιλές hashtag–, περιγράφουν στη LiFO πώς επηρεάστηκαν σε επαγγελματικό επίπεδο από την πανδημία και το «πάγωμα» της καλλιτεχνικής δραστηριότητας, εξηγούν τι πρέπει να διεκδικηθεί μακροπρόθεσμα από την καλλιτεχνική κοινότητα και τι ελπίζουν να μάθουν, ως σώμα εργαζομένων, από αυτήν τη δοκιμασία.

Αντιγόνη Γύρα

Χορογράφος, Καλλιτεχνική Διευθύντρια «Κινητήρα»

Ανήκω σε αυτούς που έχουν επηρεαστεί πάρα πολύ απ' αυτή την ιστορία. Δεν το έχω δει καθόλου ως ευκαιρία για αναστοχασμό, μόνο εγκλωβισμό αισθάνομαι. Μετά το διάγγελμα του πρωθυπουργού ήμουν σαν το ψάρι έξω από το νερό του. Συνειδητοποίησα ότι ο θυμός με ενεργοποιεί και αυτήν τη στιγμή νιώθω απόλυτα ενεργοποιημένη για την αδικία και την έλλειψη σεβασμού που έχω αισθανθεί ως καλλιτέχνις. Νιώθω λίγο σαν να έχει περάσει από πάνω μου όλη η προηγούμενη δεκαετία, με πολλή καταπίεση και πολλή προσπάθεια και πάνω που πήγαμε να ανασάνουμε, έγινε αυτό που είχε πει μια φίλη: «Είναι σαν τη MONOPOLY, που ενώ νομίζεις ότι έφτασες, επιστρέφεις ξαφνικά στην αρχή». Επαγγελματικά, είμαστε δυο άνεργοι σε μια 5μελή οικογένεια, τυχεροί που πήραμε το επίδομα, γιατί είχαμε σχέσεις μισθοδοσίας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι επαναπαυόμαστε. Έχω κουραστεί να μαθαίνω μέσα από τις δυσκολίες, είμαι 50 χρόνων, έχω ανάγκη από αξίωση και σεβασμό.

Είμαι απ' αυτούς που πιστεύουν στα κινήματα. Έχουμε προσωπική ευθύνη για το πού έχουν οδηγηθεί τα πράγματα, γιατί έχουμε την τάση και να ικανοποιούμαστε με τα ψιχουλάκια. Παρόλ' αυτά, πιστεύω ότι οι μαζικοί αγώνες πάντοτε φέρνουν αποτέλεσμα και καλώς ή κακώς τα πράγματα αλλάζουν βήμα-βήμα. Νιώθω μεγάλη ευγνωμοσύνη για το #SupportArtWorkers. Θέλω να ελπίζω ότι δεν θα παραιτηθούμε εύκολα, ότι θα είναι μια αρχή για να μπορέσουμε να διεκδικήσουμε ευνοϊκότερες συνθήκες εργασίας, να πούμε όχι στο μαύρο χρήμα. Δεν τρέφω φρούδες ελπίδες ότι θα αλλάξουν τα πράγματα από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά η ιστορία μας αποδεικνύει ότι μέσα από τις σκοτεινές περιόδους, από τους μεσαίωνες, αναδεικνύεται η αντίσταση και –με απώλειες πάντα– έρχεται η αναγέννηση. Το πιο δύσκολο απ' όλα είναι να συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε.

Αυτή η κρίση πλήττει το σώμα, άρα πλήττει τον χορό πρώτα απ' όλα, γιατί ο χορός είναι η τέχνη του σώματος, της σωματικής εγγύτητας. Κι αυτό είναι επώδυνο κι έχει αγωνία. Δεν ξέρω πότε θα μπορέσουμε να ξαναχορέψουμε χωρίς φόβο, ορμώντας ο ένας πάνω στο σώμα του άλλου, μοιραζόμενοι τον ιδρώτα και τα σάλια μας, ακόμα και το αίμα μας μερικές φορές. Δεν ξέρω πώς θα μεταλλαχθεί η τέχνη του χορού και πώς θα επηρεάσει την αισθητική και τη βαθιά της σχέση με το σώμα. Απ' την πλευρά της κυβέρνησης, υπάρχει τεράστια καθυστέρηση να μας δοθούν κατευθυντήριες.

Κάποιοι συνάδελφοι έχουν αρχίσει ήδη τα διαδικτυακά μαθήματα. Εγώ έχω προσπαθήσει, αλλά μου φαίνεται εξαιρετικά περιοριστικό. Είναι φύσει αδύνατο να αντικατασταθεί ένα δια ζώσης μάθημα ή μια παράσταση χορού από την ψηφιακή τους εκδοχή. Εκ των πραγμάτων, όσοι συνάδελφοι είχαν μέχρι σήμερα ασχοληθεί με την video τέχνη θα ενεργοποιηθούν ακόμα περισσότερο. Τους χρειαζόμαστε στο πλευρό μας, να μας δώσουν ιδέες, γιατί πρέπει πάση θυσία να συνεχίζουμε να χορεύουμε. Ανυπομονώ, όμως, για τη στιγμή που θα πιαστούμε χέρι-χέρι και θα χορέψουμε στο πανηγύρι του χωριού μας.

Εβίτα Τσοκάντα

Ανεξάρτητη Επιμελήτρια εκθέσεων - Ιστορικός Τέχνης

Ο φυσικός εκθεσιακός χώρος, στον οποίο πραγματοποιείται όχι μόνο η παρουσίαση της εικαστικής δημιουργίας, αλλά και η συνεύρεση και ο διάλογος των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών των εικαστικών τεχνών με το κοινό, είναι αναπόσπαστο και αναγκαίο κομμάτι της δημόσιας σφαίρας. Οι απόπειρες προσομοίωσης αυτού του χώρου διαδικτυακά, αν και καλοδεχούμενες ως προσωρινό υποκατάστατο, επιβεβαίωσαν περισσότερο από ποτέ την ανάγκη για την έκθεση του εικαστικού έργου σε χώρους συνεύρεσης ανθρώπων, ανταλλαγής απόψεων και ζύμωσης ιδεών.

Με το κλείσιμο των χώρων τέχνης, η εκθεσιακή δραστηριότητα, η τρέχουσα και η προγραμματισμένη για το διάστημα των επόμενων μηνών, διέκοψε βίαια βασικό κομμάτι της αλυσίδας παραγωγής της εικαστικής τέχνης. Ο βραχυπρόθεσμος και μακροπρόθεσμος προγραμματισμός εργασίας, εξαρτημένης και μη, εντός κι εκτός των συνόρων των εικαστικών καλλιτεχνών, επιμελητών εκθέσεων, κειμενογράφων, υπεύθυνων διαχείρισης και προβολής, εκπαιδευτών, τεχνικών, βοηθών παραγωγής και μιας σειράς επαγγελματικών ιδιοτήτων χωρίς τις οποίες η εικαστική τέχνη δεν μπορεί να παραχθεί, να εκτεθεί και άρα να επιτελέσει το σκοπό της, βρίσκεται σε επ' αόριστον εκκρεμότητα. Τα αποτελέσματα του lockdown στις εργασιακές συνθήκες των εικαστικών τεχνών έχουν προστεθεί στη χρόνια επισφάλεια του εικαστικού πεδίου.

Ως επαγγελματίας των εικαστικών τεχνών, το κεντρικό ζητούμενό μου δεν είναι μια γρήγορη λύση σε ένα προσωρινό πρόβλημα, αλλά το άνοιγμα της συζήτησης με τους αρμόδιους για τη γνωστοποίηση των θεμελιωδών προβλημάτων του χώρου και την από κοινού βελτίωση των συνθηκών εργασίας ενός τομέα που την τελευταία δεκαετία έχει συνεχίσει να αναπτύσσεται πέρα από κάθε οικονομική λογική και να παράγει ένα εξαγώγιμο προϊόν που παραμένει μη αναγνωρισμένο και άρα ανεκμετάλλευτο. Το μοναδικό εργαλείο ανάδειξης της εικαστικής δημιουργίας, το εκθεσιακό μέσο στον φυσικό χώρο, δεν προστατεύεται μέσω ευκαιριακών επιδοτήσεων-ενέσεων με τη λογική του πρότζεκτ της μίας φοράς αλλά με τη σταθερή, μεθοδική και μακροχρόνια στήριξη-επένδυση των χώρων και των εργαζομένων που το υπηρετούν.

Αντριάνα Ανδρέοβιτς

Ηθοποιός

Με ανατριχιάζει ο όρος «πάγωμα» και πόσο μάλλον «πολιτιστικό πάγωμα». Με ανατριχιάζει η ευκολία που έχουμε ως κοινωνία να το κάνουμε να μοιάζει απρόσωπο, να το αναπαράγουμε ως μια απλή συνέπεια της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης χωρίς «πραγματικό» αντίκτυπο. Ο πολιτισμός, όμως, δεν είναι μία αφηρημένη έννοια, δεν είναι μία λειτουργία αόρατη που μας βοηθά να αντέχουμε την καθημερινότητα. Μας διαμορφώνει και μας οπλίζει απέναντι στη δυστυχία, μας κάνει να γελάμε με τα παθήματά μας.

Ο πολιτισμός είναι πρώτα οι άνθρωποί του. Αλλά αυτή είναι μία διατύπωση που αρνείται εμμονικά το κράτος και η κυβέρνηση. Ζούμε σ' ένα κράτος που αγνοεί τι σημαίνει να εργάζεται κανείς στο θέαμα-ακρόαμα και αυτό είναι επιλογή. Εμείς δεν επιδιώκουμε καμία κανονικότητα έτσι όπως ορίζεται, ποτέ δεν ήμασταν προστατευμένοι, ποτέ δεν εργαστήκαμε με ανθρώπινους όρους. Ακροβατούσαμε ανάμεσα στη μισθωτή εργασία και το freelancing, με αμοιβές που πιθανά εγγυούνταν την επιβίωση, κυνηγώντας τις εξαιρέσεις. Κάθε 2-3 μήνες βρισκόμαστε άνεργοι ξανά και ξανά και κάθε φορά ξαναβουτάμε σε μία νέα συνθήκη εργασίας. Τώρα ακροβατούμε ανάμεσα στην ανυπαρξία και τη φτώχεια. Έτσι αναγκαστήκαμε να βρεθούμε στην πρώτη γραμμή, μετά τις αλλεπάλληλες εξαγγελίες για την επιστροφή σε μια κανονικότητα που δεν μας εμπεριέχει. Γιατί από την πρώτη στιγμή κανένα μέτρο δεν μας συμπεριέλαβε, γιατί παραμένουμε αόρατοι, γιατί ζούμε σε ένα διαρκές παρόν χωρίς μέλλον και κάθε μέρα που περνάει καθιστά την επιβίωσή μας όλο και πιο δύσκολη.

Μέσα στην καραντίνα προσπαθήσαμε σύσσωμοι να παρέχουμε δωρεάν το υλικό μας ο καθένας για να δημιουργήσουμε μία αλληλέγγυα συνθήκη για όλους. Όπως πάντα, έτσι και σε αυτή την συνθήκη, σταθήκαμε στο πλευρό ολόκληρης της κοινωνίας που έδινε αυτήν την πρωτόγνωρη μάχη. Ελπίζουμε να σταθεί κι αυτή δίπλα μας τώρα που ζητάμε το αυτονόητο. Η δουλειά μας είναι οι μαζικές συναθροίσεις, είναι η πολύ κοντινή επαφή, είναι το σώμα μας και η παρουσία μας. Είμαστε εργαζόμενοι και απαιτούμε όλοι οι εργαζόμενοι, όλοι οι πολίτες, να ανήκουμε σε μία πολιτεία που φροντίζει να μην εξαφανιστούμε εξαιτίας της κρίσης.

Ο πολιτισμός ποτέ δεν ήταν ακίνδυνος, ποτέ δεν ήταν συμβατικός, πάντοτε όφειλε να προκαλεί τον νου και την ψυχή. Η τέχνη ήταν πάντα ο βατήρας. Δεν θέλω να πιστέψω ότι μας αρνούνται το δικαίωμα για ζωή με αξιοπρέπεια, ότι κάποιοι μας βλέπουν ως εχθρό. Θέλω να πιστεύω ότι εφόσον βρισκόμαστε σε καθεστώς αναγκαστικής παύσης εργασίας για απολύτως άγνωστο χρονικό διάστημα, θα βρεθεί μία λύση για όλους μας.

Αυτή η κρίση πλήττει το σώμα, άρα πλήττει τον χορό πρώτα απ' όλα, γιατί ο χορός είναι η τέχνη του σώματος, της σωματικής εγγύτητας. Κι αυτό είναι επώδυνο κι έχει αγωνία. Δεν ξέρω πότε θα μπορέσουμε να ξαναχορέψουμε χωρίς φόβο, ορμώντας ο ένας πάνω στο σώμα του άλλου, μοιραζόμενοι τον ιδρώτα και τα σάλια μας, ακόμα και το αίμα μας μερικές φορές. Δεν ξέρω πώς θα μεταλλαχθεί η τέχνη του χορού και πώς θα επηρεάσει την αισθητική και τη βαθιά της σχέση με το σώμα. 

Στεύη Κουτσοθανάση

Φωτίστρια

Ο κλάδος των σχεδιαστών φωτισμού περνά ακριβώς την ίδια κρίση, όπως όλα τα επαγγέλματα που σχετίζονται με τον πολιτισμό. Το lockdown μάς βρίσκει επαγγελματικά μετέωρους και παντελώς εκτεθειμένους εργασιακά: όσοι επρόκειτο να είμαστε σε κάποια παραγωγή που ματαιώθηκε λόγω του lockdown δεν μπορούμε να το αποδείξουμε προκειμένου να είμαστε καλυμμένοι από το κράτος.

Το αίτημα αυτή τη στιγμή είναι ένα: να επιδοτήσει το κράτος όλους εμάς που εργαζόμαστε στον πολιτισμό. Η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε αυτήν τη στιγμή και η δυσκολία χαρτογράφησης των καλλιτεχνών είναι απόρροια του τρόπου που λειτουργεί αυτός ο χώρος. Οι συμφωνίες είναι πάντοτε προφορικές, δεν υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας, το σύνηθες είναι, στην καλύτερη περίπτωση, να γίνεται ημερήσια πρόσληψη/απόλυση με αποτέλεσμα να είμαστε πάντοτε ανασφάλιστοι, να εργαζόμαστε για μια παραγωγή γύρω στον ένα μήνα και να φαίνεται πως εργαζόμαστε μια ημέρα.

Όσοι είμαστε νέοι ελεύθεροι επαγγελματίες δεν έχουμε απολύτως καμία κρατική στήριξη προκειμένου να έχουμε τη δυνατότητα να εργαζόμαστε νόμιμα. Το αποτέλεσμα είναι κάθε ιδιώτης ή κάθε εταιρεία με την οποία συνεργαζόμαστε να επωφελείται των ημερήσιων προσλήψεων, του ενός ενσήμου, των τιμολογίων σούπερ μάρκετ που δικαιολογούν τις πληρωμές μας. Μια ειδική μνεία για τους βοηθούς όλων των καλλιτεχνών του θεάτρου που συχνά δεν φαίνονται πουθενά, ούτε καν στα προγράμματα, οι πληρωμές τους είναι πάντοτε μαύρα και πάντοτε της πείνας.

Όταν τελειώσουν όλα αυτά και όταν ανοίξουν ξανά οι χώροι του πολιτισμού θα ήθελα να νιώσω πως, με τους συνεργάτες μας, όλοι μαζί διεκδικούμε από τον κάθε ιδιώτη, από την κάθε εταιρεία και από το κράτος, αυτό που δικαιούμαστε για την εργασία που προσφέρουμε. Να μη φοβηθούμε επειδή ο χώρος είναι μικρός, να μη βολευτούμε με τους φίλους και την κλίκα μας. Να μη δουλεύουμε τζάμπα για να υπάρχουμε. Να μη δουλεύουμε με αστεία ποσά για να κάνουμε κάτι. Να μη ζητάμε από συναδέλφους καλλιτέχνες άλλων ειδικοτήτων να δουλέψουν με ψίχουλα για να βγει η παράστασή μας. Να πληρώνουμε τους βοηθούς μας και να προσπαθούμε να τους κατοχυρώνουμε εργασιακά, να τους εντάσσουμε στους προϋπολογισμούς των παραστάσεων.

Να απαιτούμε από το κράτος αλλά και από τον Εαυτό.

Ιώκο Ιωάννης Κοτίδης

Ηθοποιός, εικαστικός

Στην εποχή του Covid-19, όπως οι περισσότεροι κλάδοι εργασίας έτσι και ο καλλιτεχνικός κλάδος εν γένει βρίσκεται στον αέρα και παραμένει επιδεικτικά ανυποστήρικτος από το ΥΠΠΟ. Οι ανύπαρκτες, μέχρι πρότινος, καθώς και οι επίσημες, μέχρι τώρα, δηλώσεις του ΥΠΠΟ αφήνουν στον αέρα την πλειοψηφία των εργαζομένων στις Τέχνες, επιβεβαιώνουν το παραπάνω και φανερώνουν την απαξίωση του πολιτισμού.

Στο μέλλον πρέπει εξυγιανθεί ο τρόπος αντιμετώπισης των εργαζομένων στις Τέχνες και η αντιμετώπιση της δουλειάς τους από πλευράς του κράτους. Για να λυθούν τα παραπάνω, εκτός από τα αιτήματα δικαιωμάτων άμεσης ανάγκης μα και τα σε βάθος χρόνου, είναι ευθύνη του κράτους να αναιρέσει μια για πάντα την παγιωμένη διαστρέβλωση ότι η Τέχνη είναι χόμπι και πολυτέλεια μιας μικρής μερίδας «παραφρόνων».

Η Τέχνη είναι αρχέγονη ανάγκη ζωτικής, οντολογικής και υπαρξιακής σημασίας για τον πομπό και τον δέκτη της, όπως μας έχει διδάξει η ιστορία. Αν δεν ακούν εμάς ας ακούσουν τον Σάμιουελ Μπέκετ που λέει:

Όνειρο
Δίχως τέλος
Ούτε ανάπαυλα
Για τίποτα.