Καθηλωμένοι στα περίχωρα της Ειδομένης, χιλιάδες μετανάστες περιμένουν το διακινητή τους, να τους περάσει στο Ελδοράδο της Ευρώπης. Χωρίς χαρτιά οι περισσότεροι ούτε τα χρειώδη για να ζήσουν, για ένα 20ήμερο, πρέπει να επιβιώσουν στην ύπαιθρο, σε θερμοκρασίες που πέφτουν τη νύχτα ακόμα και στους 2 βαθμούς Κελσίου. Ο Dimitrios Chantzaras έζησε δεκαπέντε μέρες μαζί τους και τους ακολούθησε στην οδοιπορία τους προς τα Σκόπια.
Ένα συγκλονιστικό φωτορεπορτάζ του LIFO.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ & ΚΕΙΜΕΝΟ: DIMITRIOS CHANTZARAS
Η Ελλάδα θεωρείται η κύρια πύλη μετανάστευσης προς την Ευρώπη. Μετανάστες που θέλουν να μπουν χωρίς χαρτιά στις ευρωπαϊκές χώρες κάνουν ακόμα και τον γύρο της Mεσογείου, καθώς οι είσοδοι από την Ισπανία και την Ιταλία έχουν ουσιαστικά σφραγιστεί. Ο πιο εύκολος τρόπος είναι μέσω της Ελλάδας. Σύμφωνα με τη Frontex, τους πρώτους 9 μήνες του 2011 πέρασαν τα ελληνικά σύνορα 112.844 μετανάστες έναντι 76.697 την αντίστοιχη περίοδο του 2010. Τις επόμενες χρονιές εκτιμάται πως ο αριθμός αυτός αυξήθηκε λόγω των εμφύλιων πολέμων στη Συρία, τη Λιβύη και το Ιράκ, αλλά και λόγω των πολιτικών εξελίξεων στην Τυνησία, στην Αίγυπτο και στην Αλγερία – ο ακριβής αριθμός, ωστόσο, παραμένει άγνωστος. Το 2010, η Ευρωπαϊκή Ένωση υπολόγιζε ότι το 90% των ανθρώπων που εισέρχονται παράνομα στην Ευρώπη συλλαμβάνεται στα ελληνικά σύνορα – ανάμεσά τους βρίσκονται και πολλοί ασυνόδευτοι ανήλικοι.
Αριστερά: Αφγανοί μετανάστες κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό της Ειδομένης, Νομός Κιλκίς, βράζουν καλαμπόκια για μεσημεριανό καθώς περιμένουν να φύγουν παράνομα από την Ελλάδα. Δεξιά: Μετανάστης από την Συρία επιδεικνύει την δίμηνη άδεια παραμονής που όμως δεν ισχύει για τους Νομούς Κιλκίς, Πάτρας και Ηγουμενίτσας.
Όσοι φτάνουν σιδηροδρομικώς στο σταθμό της Ειδομένης, πρέπει να έχουν την ετοιμότητα να ξεφύγουν από την αστυνομία που συνήθως τους περιμένει.
Όσοι έχουν αιτηθεί άσυλο τους χορηγείται άδεια παραμονής στη χώρα, η οποία ανανεώνεται κάθε δύο μήνες. Η άδεια παραμονής δεν ισχύει για τους νομούς Κιλκίς, Θεσπρωτίας και Πάτρας. Αυτοί οι νομοί είναι και οι πύλες εξόδου από την Ελλάδα. Η άδεια παραμονής δεν ισχύει για άλλες χώρες της Ευρώπης και επιπλέον δεν τους χορηγείται κάποιο ταξιδιωτικό έγγραφο. Έτσι, παραμένουν φυλακισμένοι στην Ελλάδα, μη μπορώντας να φύγουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Σύμφωνα με τον κανονισμό «Δουβλίνο ΙΙ», ο μετανάστης δικαιούται να ζητήσει άσυλο στην ευρωπαϊκή χώρα στην οποία θα εισέλθει την πρώτη φορά. Μετανάστες οι οποίοι εισέρχονται στην Ελλάδα και κατόπιν μεταβαίνουν σε άλλη χώρα για να αιτηθούν άσυλο θα πρέπει, σύμφωνα με τον κανονισμό «Δουβλίνο ΙΙ», να επιστρέφονται στην Ελλάδα. Συνεπώς, όσοι καταφέρνουν να φύγουν από τη χώρα παράνομα και αιτούνται άσυλο σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα, επιστρέφουν χωρίς τη θέλησή τους πίσω στην Ελλάδα.
Μετανάστες στα σύνορα Ελλάδας - Π.Γ.Δ.Μ. περιμένουν να βγουν παράνομα απο την Ελλάδα και να φύγουν για την κεντρική Ευρώπη.
Μετανάστες στα σύνορα Ελλάδας - Π.Γ.Δ.Μ. κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό της Ειδομένης, Νομός Κιλκίς, περιμένουν να βγουν από την χώρα παράνομα. Βράζουν τσάι σε αυτοσχέδια κατσαρόλα και μαζεύουν ξύλα για να ανάψουν φωτιά και να ζεσταθούν καθώς τον Δεκέμβρη οι θερμοκρασίες το βράδυ δεν ξεπερνούν τους 2 με 3 βαθμούς Κελσίου
Νεαρό κορίτσι από το Αφγανιστάν πάνω από την φωτιά προσπαθεί να στεγνώσει το παπούτσι της που γέμισε νερά απο τη βροχή. "Τα ανήλικα παιδιά περίμεναν να έρθουν τα Χριστούγεννα, γιατί ελπίζουν πως θα έχει λιγότερο αστυνομία, και θα μπορέσουν να φύγουν πιο εύκολα. Δεν είχαν πολλά χρήματα ούτε είχαν επικοινωνήσει με τους δικούς τους για περισσότερο από 2 μήνες. Είναι όλα από την ίδια περιοχή του Αφγανιστάν και φυγαδεύτηκαν όταν οι Ταλιμπάν μπήκαν στην περιοχή και άρχισαν το παιδομάζωμα. Όλα είχαν την ίδια ιστορία, προσπαθούν να φύγουν από τον πόλεμο. Κοιμόντουσαν μέσα στο κρύο, χωρίς σκηνές και κουβέρτες. Αλλά δεν έβγαλα φωτογραφία, δεν ήθελα."
Όλοι σχεδόν οι μετανάστες που θέλουν να βγουν από την Ελλάδα έχουν μια δίμηνη άδεια παραμονής, αλλά αυτή δεν ισχύει για τον Νομό Κιλκίς. Έτσι, αν τους συλλάβουν οι αστυνομικοί, τους αναγκάζουν να επιστρέψουν στη Θεσσαλονίκη. Η επιστροφή γίνεται είτε με το τρένο, όταν ο αριθμός των μεταναστών είναι πολύ μεγάλος, είτε με τα ΚΤΕΛ ή με ταξί, όταν ο αριθμός των μεταναστών είναι μικρός. Σπάνια γίνεται και με οχήματα της Αστυνομίας. H Αστυνομία τούς αναγκάζει να φύγουν με όποιο τρόπο αποφασίσει εκείνη και ποτέ δεν τους επιτρέπεται να φύγουν με τα πόδια. Κατά τη σύλληψη, η Αστυνομία κρατάει τις άδειες παραμονής των μεταναστών και τους τις επιστρέφει αφού επιβιβαστούν στο όχημα επιστροφής.
Ανήλικοι μετανάστες από το Αφγανιστάν στα σύνορα Ελλάδας - Π.Γ.Δ.Μ. κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό της Ειδομένης, Νομός Κιλκίς, περιμένουν να βγουν από την χώρα παράνομα. Φωτο: Dimitrios Chantzaras
Τις γιορτές των Χριστουγέννων μειώνεται η αστυνομική δύναμη της Π.Γ.Δ.Μ. και έτσι αρκετοί καταφέρνουν να πάνε μόνοι τους οδοιπορικώς μέχρι την Σερβία.
Για να αποφύγουν τη σύλληψη, όταν φτάνουν σιδηροδρομικώς στον σταθμό της Ειδομένης, τη στιγμή που σταματάει το τρένο, ανοίγουν την πόρτα από την αντίθετη πλευρά της πλατφόρμας αποβίβασης και προσπαθούν να ξεφύγουν από τους αστυνομικούς που τους περιμένουν εκεί. Άλλοι πηγαίνουν με λεωφορείο στην κωμόπολη Πολύκαστρο και διασχίζουν με τα πόδια τα 12 χιλιόμετρα που απομένουν μέχρι την Ειδομένη. Τέλος, αρκετοί πηγαίνουν από τη Θεσσαλονίκη μέχρι την Ειδομένη με τα πόδια.
Όταν φτάνουν στην Ειδομένη, περιμένουν την ευκαιρία για να φύγουν από την Ελλάδα. Οι περισσότεροι έχουν πληρώσει διακινητές και περιμένουν να έρθουν να τους πάρουν και να διασχίσουν όλη την ΠΓΔ Μακεδονίας μέχρι τη Σερβία. Η τιμή γι' αυτό το τμήμα ανέρχεται στα 750 έως 1.000 ευρώ ανά άτομο και η πληρωμή γίνεται προκαταβολικά στην Αθήνα. Η αναμονή στην Ειδομένη μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 10 μέρες.
Μετανάστες έπαιρναν τηλέφωνο στην Αθήνα και διαμαρτυρόντουσαν για τις ατέλειωτες μέρες που περίμεναν στον παγετό και τη βροχή. Υπάρχουν πράγματα που οι φωτογραφίες δεν αποτυπώνουν -τις ανυπόφορα κρύες βραδιές ή τις πληγές στα πόδια τους μετά από μέρες περπάτημα. Παρόλο όμως που τραβούσαν αυτό που τραβούσαν, μιλούσαν με τα καλύτερα λόγια για την Ελλάδα και δεν έχαναν το κουράγιο και την ελπίδα τους. Τις Κυριακές πήγαινε ανθρωπιστική βοήθεια με φαγητό και γιατρούς. Οι χωριανοί καταλαβαίνουν την ταλαιπωρία τους, αλλά δεν μπορούν να κάνουν και πολλά. Είναι και πολύ μικρό χωριό.
Mε τους διακινητές δεν είχα ποτέ καμία επαφή. Όποτε με έβλεπαν, δεν πλησίαζαν μέχρι να φύγω. Όσοι επιχειρούν να περάσουν τα σύνορα μόνοι τους συλλαμβάνονται σχεδόν πάντα. Είναι αδύνατον να διανύσεις ακόμη και δέκα χιλιόμετρα χωρίς να σε συλλάβει η Αστυνομία, αν δεν υπάρχει διακινητής. Οι αστυνομικοί της ΠΓΔΜ, όταν τους συλλαμβάνουν, τους αναγκάζουν να γυρίσουν πίσω στην Ελλάδα. Η επόμενη προσπάθεια για να φύγουν από τη χώρα είναι να πληρώσουν έναν διακινητή. Για να γίνει αυτό, πρέπει να πάνε Αθήνα. Έτσι, για να εξοικονομήσουν χρήματα, είτε επιστρέφουν με τα πόδια είτε πηδάνε σε εμπορικά τρένα.
Τον Δεκέμβρη η θερμοκρασία το βράδυ είναι χαμηλή, δεν ξεπερνά τους 2-3 βαθμούς. Οι μετανάστες αναγκάζονται να ανάψουν φωτιά, αλλά τα ξύλα είναι βρεγμένα και πολλές φορές δεν ανάβουν. Για να βρουν ξύλα πρέπει να περπατήσουν πολύ και στην Ελλάδα και στην ΠΓΔΜ. Πολλές φορές καίνε ρούχα και πλαστικά που έχουν αφήσει άλλοι πίσω τους, φεύγοντας. Κάποιοι έχουν αντίσκηνα και άλλοι μένουν σε εγκαταλειμμένα κτίρια. Κατά τη διάρκεια της μέρας για να ζεσταθούν πηγαίνουν στο κυλικείο του σταθμού, όπου έχει θέρμανση, μπορούν να πιούν ζεστά ροφήματα, να φορτίσουν τα κινητά τους και να έχουν πρόσβαση στο ίντερνέτ, αλλά το ρίσκο να τους συλλάβει η Αστυνομία και να τους στείλει πίσω στη Θεσσαλονίκη είναι πολύ μεγάλο.
Από πάνω αριστερά: 1. Μετανάστες από το Αφγανιστάν, μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια να φτάσουν μόνοι τους στην κεντρική Ευρώπη επιστρέφουν στην Θεσσαλονίκη, 2. Ένας Αφγανός μετανάστης δίνει στον Αστυνομικό τα χαρτιά του, που για να τα προστατεύσει από τη βροχή τα φυλάει μέσα σε μια άδεια συσκευασία καπνού, 3. Τα χέρια ενός Αφγανού μετανάστη, 4. Ένας Αφγανός μετανάστης επιδεικνύει το χαρτί αποφυλάκισής του από το κέντρο κράτησης μεταναστών και διαμαρτύρεται για την συμπεριφορά της Ελληνικής πολιτείας απέναντι του καθώς μετά από 18μηνη κράτηση δεν έχει καταφέρει ακόμα να αιτηθεί άσυλο.
Νεαροί Πακιστανοί μετανάστες στα Ελληνικά σύνορα ψάχνουν να βρουν ένα μέρος να κοιμηθούν.
Οι έφοδοι από την Αστυνομία και των δύο κρατών είναι καθημερινό φαινόμενο, αλλά ποτέ δεν γίνονται συγχρονισμένα. Όταν κάνει έφοδο η Ελληνική Αστυνομία, οι μετανάστες μπαίνουν στα εδάφη της ΠΓΔΜ, όπου η Ελληνική Αστυνομία δεν έχει καμία δικαιοδοσία, και, αντίστοιχα, όταν κάνει έφοδο η Αστυνομία της ΠΓΔΜ, μπαίνουν στα ελληνικά εδάφη. Όταν δεν υπάρχει παρουσία Αστυνομίας, οι μετανάστες μένουν στην ουδέτερη ζώνη.
Τρείς μετανάστες από το Αφγανιστάν ξυρίζονται και πλένουν τα ρούχα τους σε μια μικρή λίμνη στα Ελληνικά σύνορα κοντά στο σταθμό της Ειδομένης, Νομός Κιλκίς. Φωτο: Dimitrios Chantzaras
Μικρή φωτογραφία δεξιά: Ένας Πακιστανός μετανάστης προσπαθεί να φύγει από την Ελλάδα παράνομα. Έζησε 7 χρόνια στην Αθήνα δουλεύοντας σε μια καντίνα. Πριν δύο μήνες, η καντίνα έκλεισε και έμεινε άνεργος μη μπορώντας να βρει κάπου αλλού δουλειά. Ελπίζει να καταφέρει να πάει στην Γερμανία.
Έχεις μάθει τι απέγιναν όλοι αυτοί οι άνθρωποι που φωτογράφισες και έζησες μαζί τους 15 μέρες;
«Για μερικούς έχω μάθει, ναι. Ανταλλάξαμε facebook. Ξέρω πως μια ομάδα τριών νεαρών έφτασε στη Γερμανία, στο Αμβούργο. Δεν ξέρω ακόμα πολλά, αλλά κανονίσαμε να πάω να τους βρω τον άλλο μήνα. Τότε θα ξέρω. Αυτό που θα μου μείνει αξέχαστο, και ένα από τα μεγαλύτερα μαθήματα, είναι πως, παρόλη την τραγικότητα της κατάστασής τους, ποτέ δεν ήταν μίζεροι, είχαν πάντα τρομερή αξιοπρέπεια και θάρρος. Δεν θέλω όμως να επεκταθώ στις προσωπικές τους ιστορίες. Οι λόγοι που φεύγουν από την πατρίδα τους είναι άλλη ιστορία. Με αυτές τις εικόνες θέλω απλώς να δείξω στον κόσμο τι γίνεται εκεί πάνω».
Ο φωτογράφος
Πατημασιές μεταναστών στην Ελληνική πλευρά των συνόρων.