1. ΜΟΝΟΘΕΪΣΜΟΣ / ΣΤΑΛΙΝΙΣΜΟΣ. Δεν ανακαλύπτουν την Αμερική. Απλώς εκφράζονται. Βγάζουν απωθημένα. Με χιούμορ. Και με τρεχαλητά σε παρελθόντα κρίματα. Ο Νίκος Μπελογιάννης και η Αγγελική Κώττη, έχοντας περάσει από το Ένα είν’ το Κουκουέ / Δύο Κάππα κι ένα Ε, επιχειρούν ορθά, ορθότατα, να δείξουν ότι ο Σταλινισμός είναι η Τέταρτη Μονοθεϊστική Θρησκεία, και ως τραγωδία και ως φάρσα. Με μια (λίγο σαραβαλιασμένη, ας τη φανταστούμε) χρονομηχανή ταξιδεύουν και μας ξεναγούν στη ρωμαϊκή εποχή αλλά και στην Ιταλία της δεκαετίας του 1970 (με τα λογοκριτικά ευτράπελα του Βατικανού στο Φεστιβάλ του Σαν Ρέμο - μαθαίνουμε, παρεμπιπτόντως, ότι ο έως λιποθυμίας κούκλος Τζιάνι Μοράντι ήταν ο επίσημος τραγουδιστής του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος), κατόπιν στην ΕΣΣΔ αλλά και στον πρώιμο μεσαίωνα, κι έπειτα στην Ελλάδα όπου διώκεται ο ήρως Μιχάλης Κατσαρός, όχι και τόσο ανεξήγητα, από τους σταλινικούς παράφρονες για το συνταρακτικό του ποίημα «Διαθήκη». Αλλά και ο Στρατής Τσίρκας για την αριστουργηματική Λέσχη. Να γελάς και να κλαις. Όχι μονάχα για τα θύματα του σταλινισμού, αλλά και για το πώς δελεάστηκαν από το εν λόγω θρήσκευμα μυαλά λαμπερά και πυραυλοκίνητα, όπως αυτά του Ζαν Πολ Σαρτρ και, ακόμα πιο κρίμα, του Γκέοργκ Λούκατς. Πανέξυπνα κείμενα από τους Μπελογιάννη και Κώττη, που συνθέτουν μια μίνι ιστορία του σταλινισμού, μια όντως pocket ανάλυση του πλέον διαστρεβλωτικού μορφώματος που ταλάνισε την ανθρωπότητα για επτά δεκαετίες (χρονικό διάστημα μεγαλύτερο οιασδήποτε άλλης δικτατορίας). Η ανάγνωση του βιβλίου Σταλινισμός. Η Τέταρτη Μονοθεϊστική Θρησκεία (εκδ. Άγρα) συμπληρώνει ευχάριστα τα όσα ήδη ξέρουμε για τον σταλινισμό από ογκώδεις διεισδυτικότατες μελέτες του Κώστα Παπαϊωάννου και του Κορνήλιου Καστοριάδη, κι έρχεται σήμερα να μας υπενθυμίσει τα περί προσώπου του τέρατος που έλεγε κι ο αείμνηστος Μάνος Χατζιδάκις στα Σχόλια του Τρίτου.
2. ΦΥΣΙΣ ΚΡΥΠΤΕΣΘΑΙ ΦΙΛΕΙ. Ο Τόμας Πύντσον (τα εβδομηκοστά πέμπτα γενέθλια του οποίου εορτάσαμε δεόντως στο θαλπερό βιβλιοπωλείο-κομψοτέχνημα Free Thinking Zone την Τρίτη 8 Μαΐου) εξαφανίζεται, εκών άκων. Είναι πασίγνωστο πόσο αποφεύγει τα ΜΜΕ και ξέρουμε τρεις όλες κι όλες φωτογραφίες του. Ναι, του αρέσει το κρύπτεσθαι, όπως αρέσει και στη φύση. Του αρέσει τόσο ώστε να συμβαίνει και όταν δεν το επιλέγει. Διαβάζω το τρομερά ενδιαφέρον μελέτημα της Pascale Casanova Η παγκόσμια πολιτεία των γραμμάτων (έξοχα μεταφρασμένο από την Έφη Γιαννοπούλου, εκδ. Πατάκης), τρέχω, όπως το συνηθίζω έως εμμονής, στο Ευρετήριο των ονομάτων στη σελίδα 446 και τσιμπάω μια αναφορά στον Πύντσον, ότι κάτι θα βρω γι’ αυτόν στη σελίδα 210. Τσακίζομαι να πάω στη σ. 210, η οποία, όμως, διαπιστώνω πως δεν, μα δεν, υπάρχει! Για την ακρίβεια, είναι λευκή (ω Μαλαρμέ, ω Μάλεβιτς!), καθώς στη σ. 209, που είναι δεξιά, τελειώνει το Κεφάλαιο Τέταρτο, και η σ. 210, που είναι αριστερά, είναι κενή/άσπρη/λευκή, ώστε το Κεφάλαιο Πέμπτο ν’ αρχίσει, ως είθισται, από τη δεξιά σελίδα, τη σ. 211. Μυστήριο. Ωραίο μυστήριο. Άλλη μια εξαφάνιση του Πύντσον. Ωστόσο, όπως συνέχισα το διάβασμα, ανακάλυψα την επόμενη μέρα τον Πύντσον στη σ. 216 (προφανώς είχε γίνει τυπογραφικό λάθος στο Ευρετήριο και το 216 είχε μετατραπεί σε 210). Ναι, εκεί, στη σ. 216, βρίσκουμε τον Συγγραφέα των Συγγραφέων, με μια καλή παρέα: Ουίλλιαμ Βόλλμαν, Ουίλλιαμ Γκάντις, Ντον ΝτεΛίλλο, Ρόμπερτ Κούβερ…
3. ΓΚΑΣΣΕΤ & ΜΑΛΕΒΙΤΣΗΣ: Ο Χοσέ Ορτέγα υ Γκασσέτ (1883-1955)συλλαμβάνει και συνθέτει το κρίσιμο πόνημα Η εξέγερση των μαζών. Ο Χρήστος Μαλεβίτσης (1927-1997), τον οποίο, ευτυχώς και χάρη στις άοκνες προσπάθειες των εκδόσεων Αρμός γνωρίζουμε εκ νέου, μεταφράζει αριστοτεχνικά. Και σχολιάζει. Και γράφει το δοκίμιο «Ορτέγα υ Γκασέτ: Ο φιλόσοφος του ζωτικού λόγου». Γάργαρος λόγος αμφοτέρων. Επίκαιρος ξανά και ξανά. Ίσον, κλασικός. Διαβάζουμε ήδη στη σ. 46: «Η μάζα συντρίβει κάτωθέ της κάθε τι που υπερέχει, που είναι ατομικό, χαρισματικό κι εκλεκτό. Ο καθένας που δεν είναι σαν τον καθένα, που δεν σκέφτεται σαν τον καθένα, κινδυνεύει να αφανισθεί. Και βεβαίως είναι σαφές πως αυτός ο “καθένας” δεν είναι ο καθένας. Ο “καθένας” ήταν κανονικά η σύνθετη ενότητα της μάζας και των διαφοροποιημένων, ετερόδοξων εκλεκτών μειοψηφιών. Στις ημέρες μας ο “καθένας” είναι μόνον η μάζα. Ιδού το φοβερό γεγονός της εποχής μας, που το περιγράψαμε χωρίς να αποκρύψωμεν κατά το ελάχιστο τη βαναυσότητα των χαρακτηριστικών του».