Κόντρα στη λογική που θέλει τα βιβλία των περασμένων χρόνων να αποσύρονται ή να μένουν για πάντα στο σκοτάδι, ευτυχώς οι εκδότες επαναφέρουν την παλιά τακτική των ανατυπώσεων. Επανεκδίδοντας έργα που έγραψαν Ιστορία, όπως η Ζωή εν Τάφω, ή που αγαπήθηκαν πολύ, όπως ο Γυάλινος Κώδων, θυμίζουν γιατί η λογοτεχνία δεν είναι υπόθεση του ενός βιβλίου, αλλά διαχρονική, αιώνια, ατιθάσευτη και αδιαπραγμάτευτη. Τα καλά βιβλία, άλλωστε, είναι αυτά που αποκτούν μεγαλύτερη ισχύ με τα χρόνια, αναδεικνύοντας αλήθειες που θα γίνονται περισσότερο έντονες όσο θα καταλαγιάζουν μέσα μας σαν πολύτιμος θησαυρός.
Νίκη Αναστασέα
Ιστορία ενός δικού μας ανθρώπου
Εκδόσεις Καστανιώτη
Στο πρόσωπό του καθρεφτίζεται μια ολόκληρη παρέα ή, τουλάχιστον, συνοψίζονται οι αντιδράσεις και τα όριά τους, τα όνειρά τους που βγήκαν όλα πλάνες και οι προσδοκίες τους: μιλάμε για την επιβλητική φιγούρα του ζωγράφου Αλέξη Ραζή που συγκλόνισε μια ολόκληρη ομήγυρη και όλους όσοι πίστευαν ότι από το δημιουργικό χέρι του ταλαντούχου αυτού νέου άνδρα θα βρουν την απελευθέρωση ή την υποταγή. Η πολυπρισματική αφήγηση, στην οποία καταγράφονται οι διαφορετικές οπτικές των ηρώων, όχι μόνο συνθέτει με ακρίβεια το προσωπικό και συλλογικό παζλ του κόσμου που περιέβαλλε τον πάσχοντα Ραζή αλλά προτείνει και έναν διαφορετικό, πολυφωνικό τρόπο μυθιστορηματικής συνθήκης. Αυτή περιλαμβάνει από προσωπικές καταθέσεις έως στοιχεία από τους πίνακες που φιλοτέχνησε ο Ραζής, καθώς και αποσπάσματα από τη βιογραφία του που γράφει ένας φοιτητής της Σχολής Καλών Τεχνών, ο Κωστής Σκαρλάτος. Εξαιρετικά παραστατικές οι λεπτομέρειες των πινάκων, οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν περάσει στο σκοτάδι μαζί με τον πρωταγωνιστή τους, αλλά και εκρηκτική η σκιαγράφηση των χαρακτήρων, οι οποίοι είναι πάσχοντες και ατελείς, ευφάνταστοι, πονεμένοι και σκοτεινοί, όπως ο κεντρικός ήρωας. Άλλωστε, η κάθε ψυχική και προσωπική κατάθεση δεν είναι τίποτε άλλο από μια αναπαράσταση ενός κόσμου με μετωνυμικές και πολιτικές προεκτάσεις που γίνεται το αντι-μανιφέστο μιας ολόκληρης γενιάς σε κατάπτωση: της γεννημένης τη δεκαετία του '50 παρέας νέων, εκπροσώπων ουσιαστικά της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Εδώ έγκειται η λαλούσα υποδήλωση του ποιητή και η αυθορμησία των ονείρων και των οραμάτων που κατέληξαν οδυνηρές αλήθειες ενός άτεγκτου παρόντος. Πρόκειται για την επανανάγνωση και την άρτια επεξεργασία ενός αγαπημένου βιβλίου που είχε κυκλοφορήσει πριν από μια δεκαετία με τον τίτλο Επικράνθη, διά χειρός Αλέξη Ραζή και που σήμερα αποκτά μια δαιμονικά επικαιρική δύναμη, θυμίζοντάς μας γιατί η Αναστασέα είναι από τις συγγραφείς της πρώτης γραμμής.
Σύλβια Πλαθ
Ο Γυάλινος Κώδων
(μτφρ. Ελένη Ηλιοπούλου)
Εκδόσεις Μελάνι
«Ήταν ένα περίεργο, αποπνικτικό καλοκαίρι, το καλοκαίρι που οι Ρόζενμπεργκ οδηγήθηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα κι εγώ ούτε που ήξερα τι γύρευα στη Νέα Υόρκη. Τα χάνω με τις εκτελέσεις». Η σπαρακτική εισαγωγή του σχεδόν αυτοβιογραφικού Γυάλινου Κώδωνα της Σύλβια Πλαθ, που επιτέλους ανατυπώνεται από τις εκδόσεις Μελάνι, μεταφέρει με ακρίβεια την ανατριχιαστική αναλογία του εξωτερικού με τον εσωτερικό κόσμο της ηρωίδας. Η νεαρή τότε ποιήτρια και συγγραφέας φαίνεται να βρίσκει το alter ego της μέσα από την Εστέρ, καθώς περιγράφει τη σταδιακή ανύψωση του γυάλινου κώδωνα σε μοναδικό εσωτερικό της παράθυρο στην πιο αλλόκοτη, θορυβώδη, επιφανειακή και ανελέητη ζωή της Νέας Υόρκης, όπου μεταβαίνει ύστερα από βραβείο που κερδίζει από περιοδικό μόδας. Και είναι εκεί όπου τα υποτιθέμενα όνειρα και ο όλβιος βίος αποσυντίθενται στα μάτια μιας γυναίκας η οποία δεν υπήρξε ποτέ έφηβη ή αθώα. Βιάστηκε να μεγαλώσει, χαρίζοντας στις συνομήλικές της τις χαρές από τα φλερτ και τα λούσα τα οποία δείχνει να περιφρονεί, επιδίωξε επίτηδες τις σεξουαλικές απολαύσεις για να γλιτώσει γρήγορα από τα γλυκερά σαλιαρίσματα και είδε τον κυνισμό να εγκαθίσταται στο σαλόνι της καρδιάς της. Το μόνο που της έμενε ως όπλο προστασίας ήταν η γραφή και αυτή όπλισε ως τον μοναδικό της κώδικα ανάμεσα στην καταιγιστική της φαντασία και στην ανελέητη πραγματικότητα. Οδυνηρά αληθινό, σπαρακτικό στις περιγραφές του, από ένα κορίτσι που τις λέξεις «κίβδηλος» και «επίπλαστος», όπως γράφει στο βιβλίο, τις άφησε για πάντα στο λεξικό. Τουλάχιστον, ήταν πάντα αληθινή.
Κλαούντιο Μάγκρις
Δούναβης
(μτφρ. Μπάμπης Λυκούδης)
Εκδόσεις Πόλις
Η καρδιά που χτυπάει και πάλλεται στα έγκατα του κεντροευρωπαϊκού κόσμου, με τον Δούναβη να διατρέχει τις αρτηρίες του, είναι αυτή της μυθιστορίας. Άνθρωποι βγαλμένοι από μυθιστορήματα, πρωταγωνιστές και συγγραφείς, πρόσωπα υπαρκτά και ονειρικά περιδιαβάζουν στις αριστοτεχνικές σελίδες που ξαναζωντανεύουν όλο το γίγνεσθαι της Κεντρικής Ευρώπης. Με άξονα τον ποταμό που ένωσε τόσους διαφορετικούς λαούς και εθνότητες (Σλάβους, Αυστριακούς, Ρουμάνους, Έλληνες, Γερμανούς, Τσιγγάνους, Εβραίους), ο Μάγκρις καταθέτει το πιο ολοκληρωμένο αφήγημα για έναν περίτεχνο κόσμο που ουσιαστικά είναι η πεμπτουσία της Ευρώπης. Αλλά δεν το κάνει ως απλός παρατηρητής του λογοτεχνικού κανόνα: τρυπώνει στα σπίτια και ανεβαίνει εκεί όπου ο Κάφκα άφησε την τελευταία του πνοή, παρακολουθεί τον υπερήλικα και πάσχοντα Λούκατς και μπαίνει στο εμβληματικό καφέ Τσεντράλ, απ' όπου και η ομώνυμη φωτογραφία του εξωφύλλου. Εδώ έγραψε κορυφαία έργα του ο Σνίτσλερ και εδώ σύχναζαν ο Μπρονστάιν και ο Τρότσκι, σε σημείο που να τους ειρωνευτούν, αφού όλοι είκαζαν πως καθισμένοι ολημερίς στο καφέ Τσεντράλ δεν θα ήταν ικανοί για τον επαναστατικό αγώνα. Γενικότερα, ο γεννημένος στην Τεργέστη Μάγκρις φαίνεται να ένιωθε από μικρός τον βόρειο αέρα της Κεντρικής Ευρώπης να φυσάει πάνω από την πόλη του, χαρίζοντάς του τον χαρακτήρα του μπον-βιβάν, ο οποίος ωστόσο γνώριζε τι σημαίνει κατάρα, θλίψη, πένθος και πόνος. Αυτή είναι, άλλωστε, η γοητευτική μαγεία του Δούναβη, ότι δεν αποτέλεσε μονάχα σημείο συνάντησης αλλά και πένθους μιας ολόκληρης ηπείρου που βιάστηκε να λαβώσει ανεξίτηλα, μέσα από πολέμους και διωγμούς, τον καλύτερο εαυτό της. Εδώ, μάλιστα, αναδεικνύεται η συγγραφική μαεστρία του Μάγκρις, ο οποίος ξέρει να συγχωνεύει το δράμα με το χιούμορ αλλά και την πραγματική ζωή με το όνειρο σε ένα μοναδικό αμάλγαμα που ακροβατεί ιδανικά ανάμεσα στα διαφορετικά είδη γραφής αλλά και στις διαφορετικές όψεις της Ευρώπης που αγαπήσαμε και της Ευρώπης που θα μας στοιχειώνει για πάντα.
Στρατής Μυριβήλης
Η ζωή εν τάφω (Α' και Β' έκδοση)
Εκδόσεις της Εστίας
Η ανατύπωση των δύο εκδόσεων της Ζωής εν Τάφω του Στρατή Μυριβήλη (Α' έκδοση, Μυτιλήνη, 1924, και Β' έκδοση, Αθήνα, 1930) σε έναν συγκεντρωτικό τόμο από τις εκδόσεις της Εστίας συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός. Η άκρως καλαίσθητη και επιμελημένη έκδοση όχι μόνο περιλαμβάνει τις δύο ιστορικές εκδόσεις ενός από τα διασημότερα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας –από τις συνολικά επτά γραφές και ανάλογες ανατυπώσεις που γνώρισε το έργο– αλλά συνοδεύεται και από δύο κατατοπιστικότατα επίμετρα, όπως και από τον πρόλογο, της Νίκης Λυκούργου. Επίσης χρήσιμο είναι το ευρετήριο προσώπων και ο συγκριτικός πίνακας με τα χειρόγραφα και τις δημοσιεύσεις που παρατίθενται στο τέλος του βιβλίου. Ενώ έχουν μεσολαβήσει τόσα χρόνια από την πρώτη γραφή, όταν ακόμα ο ίδιος ο Μυριβήλης βρισκόταν στα χαρακώματα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου στο Μοναστήρι της Σερβίας, το κείμενο διατηρεί ανεξίτηλη τη ζωντάνια και την ενάργεια της γλώσσας και των περιγραφών, αναδεικνύοντας μια ανεξήγητη δύναμη στο τώρα. Ενδεχομένως, το βαθύ αντιμιλιταριστικό του περιεχόμενο, η ακρίβεια με την οποία αναδεικνύεται η μοναξιά του πολεμιστή, η αναφορά στον έξω κόσμο και τον καθημερινό βίο, να εναρμονίζονται με τις βαθιές και εσωτερικές πανανθρώπινες ανάγκες, ανεξαρτήτως καιρού και περιστάσεων. Καταλαβαίνει, επίσης, κανείς γιατί η Ζωή εν Τάφω είναι το εμβληματικό κείμενο που θα διαβάζεται απ' όλες τις ηλικίες, όσα χρόνια και αν περάσουν, με μια σκληρή αλλά και τόσο απέριττη αλήθεια που κρύβουν περιγραφές όπως αυτή: «Κι αμέσως όλοι μας, χιλιάδες και μιλούνια, θα βρεθούμε στον πάτο της πιο μαύρης και κρύας θάλασσας, μεταμορφωμένοι σαν σφουγγάρια. Ένας απέραντος θαλασσινός κάμπος θα γεμίσει από φυτρωμένα "ηρωικά σφουγγάρια" που θα σαλεύουμε τα γλιστερά και σαλιάρικα μέλη μας κανονικά και πειθαρχικά, δεξιά-ζερβά, με την κίνηση των νερών.
Εν-δυο, εν-δυο, εν-χο! Εν-χο!».
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην έντυπη LIFO.