Το 2018 ήδη ξεκίνησε με έναν κακό οιωνό: οι δείκτες στο ρολόι της Αποκάλυψης που συμβολίζει πόσο επικείμενη είναι η καταστροφή του πλανήτη μετακινήθηκαν κατά 30 δευτερόλεπτα πιο μπροστά.
Αν συνυπολογίσουμε την έκταση της κλιματολογικής αλλαγής και τις ήδη αισθητές επιπτώσεις της, σε συνδυασμό με τις κοντόφθαλμες ενεργειακές επιλογές ηγετών σπουδαίων κρατών όπως οι ΗΠΑ, το μέλλον της ανθρωπότητας και του πλανήτη διαγράφεται σαφώς δυστοπικό.
Η προοπτική αυτή δικαιώνει απολύτως τα δημιουργήματα επιστημονικής φαντασίας που συνήθως περιγράφουν το μέλλον μας ως δυστοπικό και τις συνθήκες διαβίωσης των απογόνων μας εξαιρετικά ζοφερές.
Το solarpunk, ένα είδος επιστημονικής φαντασίας που τολμά να ονειρευτεί ένα αειφόρο μέλλον φαίνεται να είναι η απάντηση σε αυτή τη σκοτεινή προφητεία.
Στο βιβλίο Do Androids Dream of Electric Sheep? του Φίλιπ Κ. Ντικ (στο οποίο βασίστηκε η κινηματογραφική ταινία Blade Runner), την ταινία Mad Max του Τζορτζ Μίλερ, το πρόσφατο Hunger Games και πλείστα άλλα έργα, οι άνθρωποι μετά βίας επιβιώνουν σε έναν κόσμο ρημαγμένο από την ενεργειακή απληστία και απερισκεψία, προσπαθώντας απεγνωσμένα να αποκτήσουν πρόσβαση σε καθαρό αέρα, πόσιμο νερό, θρεπτικά και υγιεινά τρόφιμα, και δυστυχώς η εξάρτηση μας από τα ορυκτά καύσιμα φαίνεται να δικαιώνει αυτές τις προβλέψεις.
Ο συγγραφέας Adam Flynn δημοσίευσε το 2014 ένα σύντομο κείμενο με τίτλο «Solarpunk: Notes Toward a Manifesto» όπου δηλώνει: «Είμαστε solarpunks γιατί οι άλλες εναλλακτικές είναι είτε η άρνηση είτε η απελπισία».
Ποια είναι όμως η πρόταση αυτού του νεόκοπου είδους; Τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά των κόσμων που περιγράφονται στα βιβλία, κόμικ ή ταινίες του είδους είναι η επινοητικότητα, η σημασία της κοινότητας και η επικράτηση τεχνολογιών που βασίζονται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Η αισθητική του φέρει εμφανείς επιρροές από την περίοδο της Art Nouveau με ολίγη από αφρικανική τέχνη και παράδοση και ασιατικά σκίτσα. Συνδυάζει το ωραίο με το πρακτικό, το καλοσχεδιασμένο ανθρωπογενές περιβάλλον με πλούσια και άγρια βλάστηση, το φωτεινό και πολύχρωμο με τη σταθερότητα της γης και τη χοϊκότητα του εδάφους.
Οι κοινωνίες που οραματίζονται οι εκπρόσωποι του solarpunk είναι ελεύθερες, δίκαιες, με μια ελαφρά κλίση προς την κοινωνική αναρχία. Τα φύλα είναι ίσα, οι σεξουαλικές προτιμήσεις δεν κρίνονται και οι φυλές (ή ακόμα και τα είδη) δεν διακρίνονται σε ανώτερες και κατώτερες.
Ένα φαεινότερο μέλλον που θα προέλθει αν επιτύχει η ανατροπή της καθεστηκυίας τάξης που ορθώνει εμπόδια για την υλοποίησή του: αυτός είναι ο σκοπός αλλά και το κλειδί της ετυμολογίας του κινήματος solarpunk που συνδυάζει την πανκ ηθική με μια περιβαλλοντολογικά φιλική επιστήμη και μηχανική με «έμβλημα» τα πάνελ ηλιακής ενέργειας.
Για πολλούς όμως αποτελεί και έναυσμα για ακτιβισμό. Η φαντασιακή σκιαγράφηση ενός ιδανικού επιθυμητού μέλλοντος αποτελεί τον οδικό χάρτη ώστε να υλοποιήσουμε ως κοινωνία τις πολιτιστικές αλλαγές που είναι απαραίτητες για να πετύχουμε επιτέλους την πλήρη μετάβασή μας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα.
Σε όσους βιαστούν να απορρίψουν το ενδεχόμενο αυτό ως «επιστημονική φαντασία» να θυμίσουμε πως ακριβώς σε αυτό σκοπεύουν κι ευαγγελίζονται οι στόχοι υπερεθνικών συμβάσεων και συμφωνιών όπως το Πρωτόκολλο του Κιότο ή οι Στόχοι 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όσο οι περισσότεροι περιοριζόμαστε στο να αναρωτιόμαστε κατά πόσο οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να αντικαταστήσουν το πετρέλαιο και τον άνθρακα, οι solarpunks θέτουν το ερώτημα τι είδους κόσμος θα προκύψει όταν επιτέλους ολοκληρωθεί αυτή η μετάβαση. Τα έργα τους προσφέρουν ενδιαφέρουσες και το κυριότερο, ελπιδοφόρες απαντήσεις.
Στους κόσμους που περιγράφουν οι ήρωες δεν είναι εκείνοι που θησαυρίζουν αλλά οι επιστήμονες. Οι κάτοικοί τους δεν είναι απομονωμένα και άβουλα πλάσματα αλλά προσωπικότητες με ιδιαιτερότητες και χαρακτηριστικά που τους κάνουν να ξεχωρίζουν και συμμετέχουν προσφέροντας στις κοινότητες τους. Οι καινοτόμες προτάσεις τους εκτός από αειφόρες είναι και όμορφες: ποιος δεν θα ήθελε ο φωτισμός μας να προέρχεται από μια φωσφορίζουσα άλγη;
Για όλους εκείνους που νιώθουν πως η Ημέρα της Κρίσης θα έρθει πολύ πριν από τη συνταξιοδότησή τους οι ιδέες του solarpunk κινήματος μπορούν να αποτελέσουν όχι μόνο μια φαντασιακή ανακούφιση αλλά και μία προτροπή να αναλάβουν δράση ώστε πιθανά στο σχετικά εγγύς μέλλον να σταματήσει και να αναστραφεί η καταστροφή του πλανήτη.