Γιατί η Ούρσουλα Λε Γκεν υπήρξε πραγματικά σπουδαία συγγραφέας

Απεβίωσε χτες σε ηλικία 88 ετών μια από τις μεγαλύτερες Αμερικανίδες συγγραφείς και , ταυτόχρονα, η κορυφαία γυναίκα συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας. Κάτοχος πολλών λογοτεχνικών βραβείων και πηγή έμπνευσης αρκετών νεότερων λογοτεχνών, έγραψε επίσης δημοσιογραφικά κείμενα, μελέτες, ποίηση και παιδικά βιβλία, στην ε.φ. ήταν όμως που πραγματικά μεγαλούργησε χρησιμοποιώντας την περισσότερο σαν όχημα να ερμηνεύσει παραβολικά την κοινωνική πραγματικότητα, τις αντιθέσεις, τις διαβαθμίσεις της και την αλληλεπίδρασή της με τις τεχνολογικές και υπαρξιακές προκλήσεις του είδους μας – η ίδια άλλωστε παρέμεινε πνεύμα ελεύθερο και ενεργή πολίτης μέχρι το τέλος. Ιδού γιατί ξεχώρισε:

• Διότι καθιερώθηκε σε έναν κατ' εξοχήν ανδροκρατούμενο χώρο όπως η λογοτεχνία ε.φ., δίνοντας κιόλας συχνά πρωταγωνιστικό ρόλο σε γυναικείους ή ακόμα και απροσδιόριστου φύλου χαρακτήρες. Διότι και οι άνδρες πρωταγωνιστές της, συχνά έγχρωμοι, ξεφεύγουν από την πεπατημένη του macho διαγαλαξιακού ήρωα που επιβάλλεται είτε με τη δύναμη είτε με τον φόβο - στα έργα της η έμφαση δίνεται στις αξίες του διαλόγου, της αλληλοκατανόησης, της συγκατάβασης, της θυσίας, της συγχώρεσης.

Αντίθετη στην αγοραία εμπορευματοποίηση του βιβλίου, δεν δίσταζε να καταλογίσει ακόμα και στους δικούς της εκδότες «πλεονεξία και αμάθεια» εξαιτίας των υπερβολικών χρεώσεων που έκαναν σε δημόσιες βιβλιοθήκες όσο αφορά στην απόκτηση e-books.

• Διότι έβαλε την πολιτική της αμφισβήτησης, την αντικουλτούρα, την οικολογία, την πολυπολιτισμικότητα, τον φεμινισμό, τον σεξισμό, την πανσεξουαλικότητα, τις έμφυλες ταυτότητες ακόμα στο επίκεντρο της προβληματικής της ήδη από τη δεκαετία του '60. Έντονες ήταν οι επιρροές της από τον Κροπότκιν, τον Καρλ Γιουνγκ, όπως επίσης από τις ανατολικές φιλοσοφίες, ιδιαίτερα τον ταοϊσμό και τον βουδισμό. Παρότι δηλωμένη άθεη, ο ορθός λόγος στα βιβλία της συνυπάρχει με την πνευματικότητα και την ενσυναίσθηση, ακριβώς όπως η ορμητικότητα της αλλαγής και της ανατροπής με την τέχνη της αλληλεγγύης, της συνύπαρξης και της συμβίωσης.
 

• Διότι βιβλία όπως «Ο Αναρχικός των Δύο Κόσμων», «Το Αριστερό Χέρι του Σκοταδιού», «Η Λέξη για τον Κόσμο είναι Δάσος» και το «Έπος της Γεωθάλασσας», αγαπημένα αναγνώσματα και του υποφαινόμενου, συγκαταλέγονται στα μεγαλύτερα αριστουργήματα της ε.φ. διαχρονικά. Ο ήρωας του τελευταίου, ένας νεαρός μαθητευόμενος μάγος, θεωρήθηκε μάλιστα ότι ενέπνευσε στην Τζ. Κ. Ρόουλινγκ τον Χάρι Πότερ.

• Είχε πρόσφατα ειρωνευτεί τον παραλληλισμό των «εναλλακτικών συμβάντων» που έκανε η υπεύθυνη του γραφείου Τύπου του Τραμπ με την επιστημονική φαντασία επιχειρώντας να δώσει υπόσταση σε ψεύδη του Λευκού Οίκου, λέγοντας ότι στην ε.φ. «κάποια συμβάντα είναι εντελώς απίθανα, κάποια αληθοφανή, όλα όμως είναι επινοημένα... η φαντασία είναι αθώα κι αβλαβής σαν τον Αη-Βασίλη, το συνειδητό ψέμα όχι».

• Κόρη γνωστού ανθρωπολόγου-εθνολόγου, του Άλφρεντ Λούις Κρούμπερ, είχε επίσης σπουδάσει ανθρωπολογία ενώ σύζυγός της ήταν ο ιστορικός Σαρλ Λε Γκεν. Υπήρξε ενταγμένη στην ελευθεριακή Αριστερά από τα νιάτα της, με ενεργό συμμετοχή στο φεμινιστικό και το αντιπολεμικό κίνημα, διατηρώντας όμως πάντοτε μια κριτική στάση απέναντι στα πράγματα – στον «Αναρχικό των Δύο Κόσμων», μια αλληγορική και ταυτόχρονα ρεαλιστική σύγκριση ανάμεσα σε μια καπιταλιστική-ανδροκρατούμενη-τεχνοκρατική και μια αταξική-κοινοτιστική-αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία απομυθοποιεί κάθε απολυτότητα, παραμένοντας ταυτόχρονα πιστή στο κοινωνικό της όραμα. Θεωρούσε, επίσης, ότι πρέπει ο αναρχική ιδεολογία να αποπεριθωριοποιηθεί διαχεόμενη στη mainstream κουλτούρα και ριζοσπαστικοποιώντας την από τα μέσα.

• Παρέμενε πολιτικά και κοινωνικά δραστήρια και σε προχωρημένη ηλικία – πέρσι κατήγγειλε στα ΜΜΕ ένοπλους πολιτοφύλακες του Όρεγκον που είχαν στρατοπεδεύσει αυθαίρετα σε ένα καταφύγιο άγριας ζωής σαν «παλαβούς
ακροδεξιούς καταληψίες».

• Αντίθετη στην αγοραία εμπορευματοποίηση του βιβλίου, δεν δίσταζε να καταλογίσει ακόμα και στους δικούς της εκδότες «πλεονεξία και αμάθεια» εξαιτίας των υπερβολικών χρεώσεων που έκαναν σε δημόσιες βιβλιοθήκες όσο αφορά στην απόκτηση e-books. Θεωρούσε, επίσης, ότι επιχειρήσεις όπως η Amazon ευτέλισαν εντελώς τον κλάδο.

Κάποια πράγματα που συγκρατώ από όσα είπε:

• Η φαντασία όταν λειτουργεί στον υπερθετικό μπορεί να μας απελευθερώσει από την εγωϊστική ομφαλοσκόπηση και να μας κάνει να αντιληφθούμε – με ανακούφιση ή τρόμο – ότι ο κόσμος δεν ανήκει μόνο σε μας, για την ακρίβεια δεν μας ανήκει καθόλου.

• Δεν θα κατανοήσουμε την αδικία που ζούμε αν δεν φανταστούμε τη δικαιοσύνη, ούτε να είμαστε ελεύθεροι αν δεν μπορούμε να φανταστούμε την ελευθερία. Δεν μπορούμε να απαιτούμε να κατακτήσει τη δικαιοσύνη και την ελευθερία κάποιος που στερήθηκε την ευκαιρία να τις φανταστεί ως εφικτές.

• Οι περισσότεροι άνθρωποι στα περισσότερα μέρη του κόσμου στις περισσότερες ιστορικές περιόδους κατέχουν κατώτερες κοινωνικές θέσεις και εκλαμβάνουν αυτή την τάξη πραγμάτων ως αιώνια, φυσική και αναγκαία.

• Όσο αντιπαρατίθεσαι σε κάτι, τόσο το συντηρείς.

• Εμείς οι γυναίκες είμαστε ηφαίστεια γιατί όταν προσφέρουμε την εμπειρία μας ως αλήθεια, ως παναθρώπινη αλήθεια, τότε όλοι οι γεωγραφικοί χάρτες αλλάζουν. Νέα βουνά ανακαλύπτονται.

• Το μόνο πράγμα που καθιστά δυνατή τη ζωή είναι η διαρκής της, αφόρητη αβεβαιότητα.

• Η ωριμότητα είναι άνθιση, όχι παρακμή. Ένας ενήλικας δεν είναι ένα νεκρό παιδί αλλά ένα παιδί που επιβίωσε.

• Δεν αναζητώ καμια απόλυτη αλήθεια γιατί δεν νομίζω ότι υπάρχει. Προτιμώ μια πιο παιγνιώδη προσέγγιση στα πράγματα. Μου αρέσει να πειραματίζομαι με ιδέες, όμως δεν είμαι καθόλου επιρρεπής στον προσηλυτισμό.

• Μια φράση από το «Αριστερό Χέρι του Σκότους» που μου έχει εντυπωθεί: «Οι φοβερότερες απαντήσεις είναι αυτές που δεν χρειάζονται καν τις ερωτήσεις».