— Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με μια ιστορία εγκλήματος στο πρώτο σας μυθιστόρημα; Σας επηρέασε ενδεχομένως η πρόσφατη ειδησεογραφία στη χώρα μας, με την έκρηξη περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας και γυναικείας κακοποίησης που βλέπουν το φως της δημοσιότητας;
Οι σχέσεις που αναπτύσσουμε με τους οικείους μας, με τους ανθρώπους του οικογενειακού μας περιβάλλοντος αλλά και γενικότερα με ανθρώπους που ανήκουν στον κοινωνικό ή επαγγελματικό μας περίγυρο είναι σίγουρα καθοριστικές για τη ζωή μας.
Μέσα απ' αυτές διδασκόμαστε την αγάπη, την ανοχή, την προσφορά και τόσα άλλα. Μέσα απ' αυτές εξελισσόμαστε σε υγιή μέλη της κοινωνίας μας. Όταν αυτές οι σχέσεις διέπονται από εκδηλώσεις βίας κάθε είδους, όταν εκφράζουν απειλή αντί για φροντίδα και ασφάλεια, τότε η επίδρασή τους στον ανθρώπινο ψυχισμό γίνεται καταστροφική.
Η βία, η ηθελημένη πρόκληση κακού, αγριεύει τον άνθρωπο. Τον μετατρέπει σε τρομαγμένο αγρίμι που αργά ή γρήγορα θα βλάψει κι αυτός είτε τους άλλους ή τον εαυτό του. Πολύ φοβάμαι πως τα πρόσφατα περιστατικά που είδαν το φως το δημοσιότητας είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.
Υπάρχουν αναρίθμητα τέτοια περιστατικά πίσω από τις κλειστές πόρτες που δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας, γιατί συμπτωματικά και μόνο δεν έφτασαν να προκαλέσουν έναν βίαιο φυσικό θάνατο. Η τοξικότητά τους, όμως, είναι εκεί, προκαλεί καθημερινούς ψυχικούς θανάτους με θύματα τους πιο αδύναμους που συνήθως, αν και όχι πάντα, είναι γυναίκες και παιδιά.
Όλες αυτές οι σκέψεις έγιναν το έναυσμα για τη συγγραφή του Καθρέφτες και Είδωλα. Μέσα από το βιβλίο προσπάθησα να βρω τις απαντήσεις για το αν και το πώς ένας άνθρωπος που βιώνει τέτοιες καταστάσεις έχει την επιλογή να σώσει, τελικά, την ψυχή του.
Για μένα το βιβλίο, κάθε βιβλίο, είναι ένα ταξίδι εμπειρίας. Κοντά ή μακριά, σίγουρα κάπου θα σε πάει. Νομίζω πως είναι άτοπο να το κρίνουμε από τον αριθμό των επιβατών, είτε αυτοί είναι λίγοι είτε πολλοί.
— Πόσο δύσκολο είναι να αφηγηθείς μια τέτοια ιστορία χωρίς να μπεις στον πειρασμό της γλαφυρής αφήγησης; Έπαιξε ρόλο το ότι συνεχίζετε τις σπουδές σας στη Νομική, άρα γνωρίζετε αρκετά καλά το πλαίσιο του νόμου και της ορολογίας;
Η απόφαση να σπουδάσω Νομική δεν ήταν συνδεδεμένη ούτε με την επαγγελματική μου διαδρομή ούτε με τις προηγούμενες σπουδές μου. Είχε να κάνει καθαρά με την έλξη που μου ασκεί η ευρύτερη θεματική του νόμου και του δικαίου.
Η ενασχόλησή μου με τη διδακτέα ύλη δεν ακολουθεί τις πρακτικές ακαδημαϊκές ανάγκες, αλλά τα προσωπικά, κυρίως συγγραφικά μου ενδιαφέροντα. Έχω τόσα βιβλία ποινικού δικαίου στη βιβλιοθήκη μου που θα νόμιζε κανείς πως διαπρέπω ακαδημαϊκά!
Ομολογώ όμως πως δεν είμαι ιδιαίτερα επιμελής φοιτήτρια. Μελετώ αυτό που κάθε φορά με ενδιαφέρει και τραβάει την προσοχή μου. Σίγουρα, ωστόσο, οι σπουδές στη Νομική όχι μόνο βοήθησαν αλλά νομίζω πως έχουν και φανερή επιρροή στο ύφος και στο θέμα του βιβλίου. Πέραν αυτού, ένιωσα απ' την πρώτη σελίδα πως αυτή η ιστορία δεν θα μπορούσε να ειπωθεί με γλαφυρό ύφος.
Οι εμπειρίες της Στέλλας είναι τέτοιες που απαιτούν μια κάποια λεκτική οικονομία. Δεν μπορείς να αφηγηθείς γλαφυρά κάτι τόσο οδυνηρό όσο αυτά που βίωσε η Στέλλα. Τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Κι επειδή η ιστορία της Στέλλας βασίζεται σε πολλές αληθινές ιστορίες, η υπερβολική περιγραφή ένιωσα πως θα υποτιμούσε και θα υποβάθμιζε την αλήθεια της.
Η λογοτεχνία, η τέχνη γενικότερα, μπορεί να λειτουργεί αφυπνιστικά. Σίγουρα θα ήθελα και το Καθρέφτες και Είδωλα να λειτουργήσει ανάλογα.
Δεν ξέρω αν ο στόχος επιτεύχθηκε, αυτό μόνο οι αναγνώστριες θα μπορούσαν να το πουν. Μακάρι, έστω και μια γυναίκα που βιώνει κάτι τέτοιο, να βρει έναυσμα στις σελίδες του βιβλίου μου ή οποιουδήποτε βιβλίου για να διεκδικήσει μια καλύτερη ζωή. Αυτό και μόνο ως σκέψη με κάνει κυριολεκτικά να αγαλλιάζω.
Καμία σχέση που χτίστηκε πάνω στην κακοποίηση δεν αξίζει να συνεχίζεται. Οι άνθρωποι δεν είναι αναλώσιμοι, δεν είναι σάκοι του μποξ.
Οι ζωές, τα κορμιά, οι ψυχές των ανθρώπων, δεν μπορούν να γίνονται εργαλεία εκτόνωσης ή χώροι υποδοχής της οργής ή του μίσους των άλλων. Το θέμα είναι πως οι θύτες αυτού του είδους δεν κάνουν ποτέ πίσω, αν πρώτα δεν αντιδράσουν τα θύματα.
— Εργάζεστε παράλληλα ως διευθύντρια HR στην Costa Navarino, μία από τις μεγαλύτερες και γνωστότερες ξενοδοχειακές μονάδες της χώρας μας. Θεωρείτε ότι η εργασιακή σας καθημερινότητα στη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και οι προκλήσεις που έχετε να αντιμετωπίσετε στη δουλειά σας επηρεάζουν τη γραφή και το ύφος σας; Αν ναι, με ποιον τρόπο;
Η επαγγελματική μου πορεία σίγουρα έχει επιδράσει καθοριστικά τόσο στην προσωπικότητά μου όσο και στις πεποιθήσεις μου. Ακριβώς επειδή βασίζεται στην καθημερινή διάδραση με ανθρώπους, με έχει βοηθήσει να εμβαθύνω στα συναισθήματα, στις ανάγκες και στις επιθυμίες των άλλων.
Ο ρόλος μου έχει να κάνει κατά πολύ τόσο με την επιλογή των κατάλληλων ανθρώπων όσο και με τη μετέπειτα ανάπτυξη και ευζωία τους. Προϋποθέτει ένα γνήσιο ενδιαφέρον για τον οποιονδήποτε άλλο, καθώς και την επιθυμία όχι μόνο να καταλάβω αλλά και να φανώ χρήσιμη. Δεν γίνεται να κάνεις διαφορετικά αυτήν τη δουλειά.
Αν δεν νοιάζεσαι, αν δεν αγαπάς και αν δεν γνωρίζεις τους ανθρώπους, πολύ απλά δεν γίνεται να λειτουργήσεις σε έναν τέτοιο ρόλο. Και σίγουρα δεν θα γινόταν να λειτουργήσω στο περιβάλλον της Costa Navarino που ενισχύει και ενθαρρύνει την ανθρωποκεντρική προσέγγιση και με έχει βοηθήσει ακόμα περισσότερο να κατανοήσω και να θαυμάσω την ανθρώπινη φύση.
Νομίζω πως αυτός ο θαυμασμός, αυτή η εκ προοιμίου αγάπη για τους συνανθρώπους, είναι διάχυτη στο Καθρέφτες και Είδωλα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη Στέλλα και τις επιλογές της.
— Η γυναικεία λογοτεχνία είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα, αν και θεματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι εγχώριες προσεγγίσεις διαφέρουν αρκετά από τις διεθνείς τάσεις. Θεωρείτε ότι το δικό σας βιβλίο είναι ένα «γυναικείο βιβλίο» ή απλώς ένα βιβλίο με γυναίκα κεντρική ηρωίδα;
Είναι ένα βιβλίο με μια γυναίκα ως κεντρική ηρωίδα. Η Στέλλα θα μπορούσε να είναι άντρας. Η ιστορία της θα μπορούσε να είναι η ιστορία ενός άντρα. Δεν είμαι σίγουρη, επομένως, για το αν είναι ένα «γυναικείο βιβλίο».
Δεν είμαι σίγουρη ποια είναι τα «γυναικεία βιβλία». Το Καθρέφτες και Είδωλα δεν είναι μια καθαρά ερωτική ιστορία. Ίσα-ίσα που ο έρωτας βρίσκεται μάλλον σε δεύτερο πλάνο. Η μητρότητα, από την άλλη πλευρά, πρωταγωνιστεί. Ίσως, από αυτήν την άποψη, να είναι ένα «γυναικείο» το βιβλίο.
Ειλικρινά, όμως, δεν ξέρω αν απευθύνεται στις γυναίκες. Σίγουρα, πάντως, αναφέρεται σε αυτές, και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό. Η πηγή έμπνευσής μου ήταν κατά κύριο λόγο οι γυναίκες. Αληθινές γυναίκες, με αληθινές ιστορίες, αλλά ιδωμένες από μια ανθρώπινη και όχι αποκλειστικά γυναικεία οπτική γωνία.
Σε κάθε περίπτωση, θα με ενδιέφερε πάρα πολύ να μάθω τι πιστεύουν σχετικά οι άντρες αναγνώστες του βιβλίου.
— Γιατί πιστεύετε ότι αυτό το είδος γυναικείας λογοτεχνίας αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη στην Ελλάδα, παρά το πολυπληθές αναγνωστικό κοινό που το υποστηρίζει;
Δεν την έχω εισπράξει αυτή την επιφύλαξη. Όχι ακόμα τουλάχιστον! Αν υπάρχει, είναι ίσως επειδή, εσφαλμένα κατά τη γνώμη μου, η γυναικεία λογοτεχνία ταυτίζεται με τις εκατό αποχρώσεις του ροζ ή θεωρείται εύπεπτη και επιφανειακή.
Πέραν, όμως, του ότι δεν θεωρώ τον έρωτα και τις σχέσεις των δύο φύλων αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση, πιστεύω πως στην Ελλάδα έχουμε πολλούς, πραγματικά πολλούς αξιόλογους συγγραφείς, άντρες και γυναίκες, που με την πένα τους αγγίζουν ουσιαστικά την ψυχή του αναγνώστη.
Σε τελική ανάλυση, το αναγνωστικό κοινό είναι αυτό που θα κρίνει, έτσι δεν είναι; Για μένα το βιβλίο, κάθε βιβλίο, είναι ένα ταξίδι εμπειρίας. Κοντά ή μακριά, σίγουρα κάπου θα σε πάει. Νομίζω πως είναι άτοπο να το κρίνουμε από τον αριθμό των επιβατών, είτε αυτοί είναι λίγοι είτε πολλοί.
— Ποια βιβλία και ποιοι συγγραφείς σάς εμπνέουν για τις δικές σας συγγραφικές αναζητήσεις;
Είναι πάρα πολλοί! Υπερβολικά πολλοί, για να αναφερθούν στο πλαίσιο μια συνέντευξης. Διαβάζω ένα με δύο βιβλία την εβδομάδα τα τελευταία τριάντα χρόνια και, όπως προανέφερα, κάθε βιβλίο είναι μια ξεχωριστή εμπειρία.
Κάποιες εμπειρίες ίσως είναι πιο καθοριστικές από άλλες, αλλά, όπως και να 'χει, το σύνολο του ποιοι είμαστε χτίζεται και από τα μικρά και από τα μεγάλα.
— Πώς λειτουργεί στο γράψιμό σας η τωρινή φάση της ζωής σας και η εγκατάστασή σας στη Μεσσήνη;
Η αλήθεια είναι πως από τα 18 μου ζω στην επαρχία. Σε διαφορετικές επαρχίες, αλλά πάντα μακριά από το περιβάλλον της μεγαλούπολης. Λόγω πολλών επαγγελματικών υποχρεώσεων και προσωπικών ενδιαφερόντων, δεν θα έλεγα πως η ζωή μου κυλά σε χαλαρούς ρυθμούς, κάθε άλλο.
Ωστόσο, αυτό που μου εξασφαλίζει η ζωή στην περιφέρεια είναι η απουσία θορύβου. Το ότι το κελάηδημα των πουλιών, το τραγούδι των γρύλλων και ο ήχος της θάλασσας είναι πιο ηχηρά εδώ απ' ό,τι ο θόρυβος των τροχοφόρων στον δρόμο για μένα είναι ευλογία.
Ιδιαίτερα στη Μεσσηνία όπου ζω τα τελευταία δέκα χρόνια, η φύση, η Ιστορία, οι παραδόσεις, οι άνθρωποι, έχουν κερδίσει τόσο πολύ την καρδιά μου, που πλέον θεωρώ αυτόν τον τόπο πατρίδα μου.
Είναι ένας ευλογημένος τόπος, που και να μη θέλεις, μπαίνει στο αίμα σου, σε εμπνέει να δημιουργήσεις. Από την Κυπαρισσία μέχρι την Πύλο, από τα χιόνια του Ταϋγέτου μέχρι την παραλία της Καλαμάτας, από τα κάστρα της Μεθώνης και της Κορώνης μέχρι τις αμμουδιές της Μάνης, όλη αυτή η περιοχή είναι τόσο γεμάτη από εικόνες, αρώματα και μελωδίες που σε κάνει να νιώθεις κάθε μέρα σαν ταξιδευτής, έστω και αν μένεις μόνιμα εδώ.
Η Μεσσηνία με κάνει να θέλω να γράψω σε κάθε γωνιά της. Να στήνω μια καρέκλα κι ένα τραπεζάκι και να γράφω. Αυτό για μένα είναι ο ορισμός της καλής ζωής.
— Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στη μνήμη της μητέρας σας. Θέλετε να μας πείτε δυο λόγια για τη σχέση σας και για τον τρόπο που επηρέασε την προσωπικότητα και την εξέλιξή σας;
Η μητέρα μου ήταν μια γυναίκα πολύπαθη αλλά και απερίγραπτα δυνατή και δυναμική. Παρόλο που από τα παιδικά της χρόνια βίωσε δυσκολίες που γι' άλλους θα ήταν ίσως ανυπέρβλητες, εκείνη δεν έπαψε ποτέ να κοιτά μπροστά και να δημιουργεί.
Ήθελε να προοδεύσει, να χτίσει μια καλύτερη ζωή τόσο για την ίδια όσο και για τα παιδιά της. Και αγωνίστηκε σκληρά, σχεδόν υπεράνθρωπα για να το καταφέρει. Κόντρα σε όλες τις παραμέτρους που στατιστικά θα έπρεπε να την έχουν οδηγήσει στο κοινωνικό περιθώριο, κατάφερε να σταθεί όρθια, να προκόψει και να φτιάξει μια υγιή οικογένεια.
Κατάφερε να δώσει αγάπη, υποστήριξη και καθοδήγηση, που η ίδια ως παιδί δεν πήρε. Την θαυμάζω απεριόριστα γι' αυτό. Έγινε πολύ καλύτερη απ' όλα όσα είδε και γνώρισε.
Η μητέρα μου με έμαθε να μετατρέπω το «θέλω» σε «μπορώ». Μου κληροδότησε το πείσμα και την επιμονή της αλλά και την άρνησή της να επιτρέψει στη ζωή να την πάει όπου εκείνη ήθελε. Μου έμαθε να μην κοιτάω πίσω, να μην αναλώνομαι στο «γιατί σε μένα», αλλά να εστιάζω στο «πάμε παρακάτω».
Πάνω απ' όλα, ίσως επειδή εκείνη γνώρισε καλά τον πόνο, την εγκατάλειψη και την απελπισία, μου δίδαξε την αγάπη, τη φιλοξενία και τη συμπόνια. Με έμαθε να νοιάζομαι και να προσφέρω. Η παρουσία της υπήρξε τόσο έντονη, που με έναν περίεργο τρόπο δεν νιώθω την απώλειά της. Την νιώθω πάντα παρούσα.
— Έχετε ασχοληθεί παράλληλα με την ποίηση, τη συγγραφή θεατρικών μονόπρακτων και διηγημάτων. Τι να περιμένουμε από εσάς στο μέλλον; Ένα δεύτερο μυθιστόρημα ή κάτι από τα παραπάνω;
Το ότι οι Εκδόσεις Ψυχογιός με εμπιστεύτηκαν για την έκδοση του Καθρέφτες και Είδωλα μου δίνει έτσι κι αλλιώς κίνητρο και δύναμη να συνεχίσω. Δουλεύω ήδη πάνω σε ένα μυθιστόρημα που ελπίζω πως σύντομα θα ολοκληρωθεί.
Σε κάθε περίπτωση, θα συνεχίσω να γράφω και ελπίζω πως και με τη στήριξη του εκδοτικού μου σπιτιού θα συνεχίσω να μοιράζομαι το έργο μου με το αναγνωστικό κοινό.
*Ευχαριστούμε το βιβλιοπωλείο Booktalks (Αρτέμιδος 47, Παλαιό Φάληρο, 210 9802520) για τη φιλοξενία της φωτογράφισης.