«Την Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου 2016 θα σημάνει για το βιβλιοπωλείο Ελευθερουδάκη ένα τέλος και ταυτόχρονα μία (νέα) αρχή», τόνισε στην ανακοίνωσή της η οικογένεια Ελευθερουδάκη. «Μετά από λειτουργία πάνω από 100 χρόνια στο χώρο του βιβλίου και 21 χρόνια στην οδό Πανεπιστημίου στο κέντρο της Αθήνας, κλείνουμε το βιβλιοπωλείο μας και σκεφτόμαστε "έξω από το κουτί", συμμετέχουμε στο διεθνή προβληματισμό με θέμα το βιβλίο και προετοιμαζόμαστε για το επόμενο μας "βιβλιοπωλείο", αλλά αρνούμαστε να το κάνουμε, όσο δεν υπάρχει θετικό και σταθερό επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα μας.»
Η είδηση στεναχώρησε παλιούς και τωρινούς πελάτες, και χιλιάδες κόσμου έχει επισκεφτεί έκτοτε το βιβλιοπωλείο, αγοράζοντας σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές το στοκ του.
Δεν στεναχωρήθηκαν όλοι όμως, ή τουλάχιστον δεν στεναχωρήθηκαν μόνο. Κάποιοι οργίστηκαν κιόλας και εξήγησαν τους λόγους. Πέντε τέτοιες, διαφορετικές, απόψεις φιλοξενούμε σήμερα, έχοντας φυσικά ήδη φιλοξενήσει την άποψη της κυρίας Σοφίκας Ελευθερουδάκη.
Η πιο πολυσυζητημένη παρέμβαση ήταν αυτή της εκδότριας κας Αθηνάς Σοκόλη, που έγραψε τα εξής:
Σοβαρά τώρα, τέτοιες επιχειρήσεις θέλετε; Που για χρόνια φεσώνουν τους προμηθευτές τους με υπέρογκα ποσά, για τα οποία οι τελευταίοι έχουν πληρώσει εφορία της τάξεως του 38%, έχουν αποδώσει ΦΠΑ, και όταν έρχεται η ώρα της είσπραξης με εξάμηνες επιταγές, μη τον είδατε τον Παναή. Που λειτουργούν με λογικές τού, αν δεν μου κάνεις την προτεινόμενη έκπτωση, σε αφήνω εκτός ή σε καταχωνιάζω στα ενδότερα. Που για χρόνια λειτουργούσαν ως μειοδότες και προμηθευτές του υπουργείου Παιδείας για τις σχολικές βιβλιοθήκες, θεωρώντας ότι έπρεπε να προμηθεύουν τις σχολικές βιβλιοθήκες με βιβλία μαγειρικής, κηπουρικής και διακόσμησης, γιατί τους τίτλους αυτούς τους προμηθεύονταν οι ίδιοι κοψοχρονιά.
Για επιχειρήσεις που άφηναν απλήρωτους για μήνες τους υπαλλήλους τους για να ανοίγουν παραρτήματα παντού. Για επιχειρήσεις που δεν ήταν συνεπείς στις υποχρεώσεις τους απέναντι στο Κράτος. Για επιχειρηματίες που λειτουργούσαν στεγνά ως εμπορίσκοι και τυχοδιώκτες, ουδεμία έχοντας σχέση με το αντικείμενό τους. Αυτοί οι επιχειρηματίες καλά κάνουν και κλείνουν (αν κλείνουν τελικά, και δεν ξανανοίξουν με άλλο όνομα, λίγο πιο κάτω, αφού έχουν μπει στο άρθρο περί πτώχευσης, έχει παραγραφεί το μεγαλύτερο μέρος των οφειλών τους, και όλα λάδι...), μπας και καθαρίσει ο τόπος. Εμάς να κλαίτε, εν προκειμένω, που χάσαμε τα λεφτά μας, και πληρώσαμε και από πάνω. Αυτοί θα βρουν τον τρόπο τους. Και ο νοών νοείτω».
«Συμμερίζομαι απόλυτα τις θέσεις της κυρίας Σόκολη σχετικά με την πτώχευση του Βιβλιοπωλείου Ελευθερουδάκης», έγραψε η κα Φρόσω Αρβανιτάκη των εκδόσεων Δέλτος. «Είναι ακριβώς έτσι όπως τα λέει. Και οι δικές μας εκδόσεις - Εκδόσεις Δέλτος, που παρέχουν στην αγορά βιβλία για την διδασκαλία των νέων ελληνικών σε ξένους - είναι μία από τις πολλές επιχειρήσεις που ακόμα προσπαθούν να πάρουν τα οφειλόμενα. Εξοργίστηκα, λοιπόν, με την κάλυψη που δόθηκε από τον Σκάι, ο οποίος παρουσίασε την κ. Σοφίκα Ελευθερουδάκη ως θύμα της κρίσης. Η αφερεγγυότητα τους είχε ξεκινήσει πολύ πριν. Και αναρωτήθηκα, 'μα, αυτή η γυναίκα δεν έχει καθόλου φιλότιμο, τσίπα, αιδώ'. Τι κρίμα...».
Επίσης, ο εκδότης Νώντας Παπαγεωργίου (Εκδόσεις Μεταίχμιο) δημοσίευσε ένα κείμενο στο Facebook του, με τίτλο "Όχι άλλα δάκρυα":
Γράφτηκαν πολλά με αφορμή αυτή την ανακοίνωση. Ως συνήθως έπεσε πολύ δάκρυ γιατί χάθηκε ένας ακόμη φάρος πολιτισμού. Οι περισσότεροι φυσικά από τους φίλους του βιβλίου που στεναχωρήθηκαν ακούγοντας αυτή την είδηση δεν γνωρίζουν τα πώς και τα γιατί ούτε τα θύματα της ιστορικής επιχείρησης - τα οποία ούτε λίγο ούτε πολύ η κυρία Ελευθερουδάκη επιχειρεί να τα εμφανίσει και ως υπεύθυνα για τη δυσάρεστη αυτή εξέλιξη.
Διατυπώθηκαν φυσικά και κάποιες διαφορετικές απόψεις που έλεγαν τις πικρές αλήθειες (π.χ. η άποψη της Αθηνάς Σοκόλη). Αυτές οι απόψεις όμως, που λένε τα πράγματα με το όνομά τους, συνήθως δεν αρέσουν και δεν αντιμετωπίζονται ευνοϊκά ακριβώς επειδή λένε αλήθειες και οι αλήθειες συχνά δεν είναι ευχάριστες.
Ας μπω στην ουσία: Πολλές επιχειρήσεις - και στο χώρο του βιβλίου - δεν κατάφεραν να σταθούν όρθιες και να αντιμετωπίσουν την κρίση. Έκλεισαν ή μείωσαν τη δραστηριότητά τους, προκάλεσαν σοβαρά προβλήματα σε άλλες επιχειρήσεις - προμηθευτές τους, άφησαν απλήρωτους και χωρίς αποζημιώσεις τους εργαζόμενους κτλ. Καμία όμως απ´ αυτές, απ´ όσο ξέρω, δεν βγήκε με πανηγυρικές ανακοινώσεις και μανιφέστα να δώσει μαθήματα και να αποδώσει ευθύνες στα θύματα της πολιτικής της και των επιλογών της. Αυτό έκρινε ότι πρέπει να το κάνει η κυρία Ελευθερουδάκη. Και επειδή και οι κρίνοντες κρίνονται, νομίζω ότι είναι χρήσιμη η συζήτηση για να μη δημιουργούνται εντυπώσεις με βάση την άποψη της μίας μόνο πλευράς.
Η άλλη πλευρά του νομίσματος ποια είναι; Τεράστιες οφειλές ("φέσια" τα αποκαλούν οι περισσότεροι, αν και η λέξη δεν είναι ιδιαίτερα κομψή και δεν ταιριάζει στο μεγαλοαστικό λεξιλόγιο) στους προμηθευτές. Ενδεικτικά αναφέρω τα 130.000 ευρώ των εκδόσεων Μεταίχμιο, (ανάλογα ποσά φυσικά δεν πληρώθηκαν σε πάρα πολλούς μεγάλους και μικρότερους εκδοτικούς οίκους). Αμοιβές των εργαζομένων και αποζημιώσεις που δεν καταβλήθηκαν κτλ.
Φυσικά δεν ήταν καθόλου ευχάριστη αυτή η κατάσταση για τις επιχειρήσεις που βρέθηκαν στην ανάγκη να καλύψουν αυτά τα ποσά που αφορούσαν βιβλία για τα οποία είχαν καταβάλει όλα τα έξοδα παραγωγής και για τα οποία ποσά φορολογήθηκαν, κατέβαλαν τον ΦΠΑ κτλ. Τα βιβλία αυτά, όμως, που δεν πληρώθηκαν ποτέ η αλυσίδα Ελευθερουδάκη τα πούλησε στους αναγνώστες, τα χρήματα τα εισέπραξε, το μόνο που δεν γνωρίζουμε είναι πού πήγαν αυτά τα χρήματα. Ούτε για τους εργαζόμενους βέβαια δεν ήταν ευχάριστη αυτή η κατάσταση - και δεν νομίζω ότι χρειάζεται να εξηγήσω το γιατί.
Το ερώτημα λοιπόν είναι απλό - το έθεσε με σαφήνεια και με τα δικά της λόγια και η Αθηνά Σοκόλη: Αυτές τις επιχειρήσεις σαν του Ελευθερουδάκη θέλουμε σήμερα ή εκείνες που πάλεψαν και παλεύουν με νύχια και με δόντια, μέσα σε ένα δυσμενές οικονομικό κλίμα, να κρατηθούν όρθιες, με υπευθυνότητα, συνέπεια και σεβασμό απέναντι στους προμηθευτές τους, στους εργαζόμενους, στους συγγραφείς τους (στην περίπτωση των εκδοτικών οίκων ) κτλ.;
Και ένα τελευταίο ερώτημα προς προβληματισμό: Ποιος άραγε δεν σεβάστηκε την ιστορία της αλυσίδας Ελευθερουδάκη;»
Πέρα από κάποιους εκδότες και συγγραφείς, θέση πήρε και ο Σύλλογος Υπαλλήλων Βιβλίου Χάρτου-Ψηφιακών Μέσων Αττικής κατηγορώντας ευθέως την διευθύνουσα σύμβουλο κα Σοφίκα Ελευθερουδάκη ότι ετοιμάζει νέα επιχειρηματικά σχέδια παρότι χρωστά στους εργαζόμενους. Εκτός των άλλων γράφουν:
«"Έξω από το κουτί" είναι η εταιρεία Ελευθερουδάκης, όπως γράφει στην ανακοίνωσή της. Μέσα στο κουτί είναι οι απλήρωτοι εργαζόμενοί της που, παρά το γεγονός ότι έχουν δικαστικές αποφάσεις οι οποίες τους δικαιώνουν ακόμη και κατά της ίδιας της διευθύνουσας συμβούλου, αυτή καταστρώνει νέα επιχειρηματικά σχέδια με τις φίλιες και συγγενείς επιχειρήσεις της. Τί κι αν έταξε στην επιθεώρηση εργασίας ότι θα εξοφλήσει τους εργαζομένους, τί κι αν πρότεινε στο δικαστήριο για τη δήθεν εξυγίανση σταδιακή εξόφληση των δανείων; Ούτε ένα ευρώ δεν κατέβαλε. [...]
Οι ιδιοκτήτες της εταιρείας δεν λένε κουβέντα για τα χρέη της (εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, δεδουλευμένα και αποζημιώσεις απόλυσης) προς αρκετούς εργαζομένους που απασχολούσε η εταιρεία τα προηγούμενα χρόνια και βρέθηκαν στο δρόμο. Δεν αναφέρει επίσης λέξη για τα χρέη προς τους προμηθευτές της, πολλοί από τους οποίους μετακυλίουν το πρόβλημα στους δικούς τους εργαζομένους αφήνοντάς τους απλήρωτους. Και το σημειώνουμε αυτό γιατί οι ιδιοκτήτες της εταιρείας δεν μοιράστηκαν τα κέρδη τους την εποχή των μεγάλων τζίρων, την "πενταετία 1995-2000 που ήταν η πιο φωτεινή περίοδος", όπως τονίζει η κ. Ελευθερουδάκη, αλλά δεν δίστασαν να απολύσουν, να μειώσουν μισθούς, να ελαστικοποιήσουν τις εργασιακές σχέσεις όταν τα χρήματα της πλασματικής ευμάρειας την εποχή της φούσκας χάθηκαν.»
Σχετικά με τη δήλωση της κας Ελευθερουδάκη πως σημαντικό ρόλο στο κλείσιμο έπαιξαν τα capital controls, ο Σύλλογος τονίζει πως «η εταιρεία έκανε αίτηση υπαγωγής στον Πτωχευτικό Κώδικα στις 14/7/2014, καταθέτοντας και το αντίστοιχο Σχέδιο Εξυγίανσης, δηλαδή ένα χρόνο πριν την εφαρμογή των capital controls. Τότε, οι βασικοί πιστωτές, δηλαδή οι τράπεζες, αλλά και αρκετοί εκδότες-προμηθευτές συναίνεσαν στο σχέδιο. Ωστόσο, όταν συζητήθηκε το σχέδιο στο αρμόδιο δικαστήριο, η εταιρεία δεν προσκόμισε ως όφειλε τα απαραίτητα οικονομικά στοιχεία, έτσι το "σχέδιο εξυγίανσης" έμεινε στα χαρτιά. [...]
[Ο καθηγητής Ν. Χαριτάκης, σύζυγος της κ. Σ. Ελευθερουδάκη], έμπειρος οικονομολόγος, παλαιότερα Γενικός Γραμματέας Αποκρατικοποιήσεων στο Υπουργείο Βιομηχανίας, πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων, οικονομικός σύμβουλος του ΣΕΒ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (...) δεν κατάφερε να προφυλάξει την εταιρεία από τη φούσκα που δημιούργησε. (...) Στον ίδιο δρόμο βάδισε και η Παπασωτηρίου ΑΕ, που επίσης χρωστά στους εργαζόμενους που απασχολούσε, ενώ έριξε ηχηρό «κανόνι» στην αγορά του βιβλίου [...] τα «Ελληνικά Γράμματα», ο «Σάκκουλας», ο «Απόλλωνας», ο «Φλωράς» και τόσοι άλλοι...»