Eduardo Galeano
Κυνηγος Ιστοριων
Μτφρ. Ισμήνη Κανσή, εκδόσεις Πάπυρος
Θα έρθουν κι άλλες χαρές και συμφορές, θα αλλάξει και θα βιωθεί αλλιώς ο κόσμος, κάποιοι θα αγαπηθούν και πόλεμοι θα ξεσπάσουν. Όμως, παρά την κρίση ή τη διάλυση, πάντα στο βάθος θα σώζονται οι άνθρωποι και οι ιστορίες τους που θα μιλούν για τα πράγματα που τους ενέπνευσαν, για χιλιάδες αλήθειες και επαναστάσεις που έμειναν μισές. Τουλάχιστον, μέσα από αυτό το πρίσμα έμαθε να αφουγκράζεται και ο ίδιος ο Γκαλεάνο τις ανθρώπινες ανάσες και να ακούει, όσο πιο μακριά γίνεται, τις κραυγές των Ινδιάνων Ναβάχο ή των Ελλήνων στο Σύνταγμα: «Έλληνες φίλοι μου, με πληροφόρησαν ότι ο Κανέλος είχε πεθάνει πριν από ενάμιση χρόνο./ Εγώ επέμενα ότι έκαναν λάθος. Εκείνος ο διαδηλωτής σκύλος, εκείνος ο άγαρμπος αγανακτισμένος, ήταν ο Κανέλος. Τώρα τον έλεγαν Λουκάνικο, για να παραπλανήσει τον εχθρό» γράφει στο άρτι εκδοθέν Κυνηγός Ιστοριών, επιμένοντας, για μια ακόμα φορά, στη μικρή εκείνη λεπτομέρεια που κάνει τις αφηγήσεις μεγάλες. Η απέριττη διάρκεια των λέξεων είναι και πάλι εδώ, όπως και το γνώριμο λακωνικό ύφος του σοφού που κατοίκησε στις παρυφές της Ιστορίας και είδε την αλήθεια της. Γι' αυτό και σε αυτό το δώρο που θέλησε να αφήσει στους αναγνώστες του πριν πεθάνει ο βαθιά ανθρωπιστής Ουρουγουανός συγγραφέας επιμένει «πως η αλληλοβοήθεια και η συλλογική συνείδηση ενδέχεται να μην είναι ανθρώπινες επινοήσεις» και πως «ίσως τις ομαδικές κατοικίες, για παράδειγμα, να τις εμπνεύστηκαν από τον κόσμο των πουλιών». Αυτό που ουσιαστικά τον ενδιέφερε είναι η χαμένη τιμή του ανθρώπινου είδους και ο δίκαιος κόσμος που βρισκόταν βαθιά κρυμμένος στη μήτρα του χρόνου.
Αντρές Νέουμαν
Ο ταξιδιώτης του αιώνα
Μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Οpera
Αν δεν ήξερες ότι είναι Αργεντινός, θα φανταζόσουν ότι ο σαραντάρης συγγραφέας γαλουχήθηκε με τις ευρωπαϊκές αφηγήσεις, φτάνοντας ως το μεδούλι τους. Εκεί, άλλωστε, επιλέγει να τοποθετήσει τον πυρήνα της πλοκής του Ταξιδιώτη, και μάλιστα στον 19ο αιώνα, ο Νέουμαν, ακολουθώντας, φαινομενικά πάντα, τις παραδοσιακές αρχές της αφήγησης: ο περιπλανώμενος ήρωάς του Χανς αποφασίζει να σταματήσει για λίγο στην πόλη Βραδεμβούργο – μια στάση αρκετή για να αλλάξει ολόκληρη τη ζωή του. Πιάνει φιλίες με τον πλανόδιο οργανοπαίχτη, έναν Διογένη σε σύγχρονη εκδοχή, και ερωτεύεται τη Ζόφι, μια Διοτίμα, στην καρδιά της Ευρώπης. Η σύγκρουση των ιδεών, όπως εκφράζεται στο φιλολογικό τραπέζι της Παρασκευής στο πατρικό της Ζόφι, αποκαλύπτει όλη την ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος και φέρνει έντονα στον νου το Μαγικό Βουνό του Τόμας Μαν. Επιπλέον, πάνω στις απόψεις για τη μετάφραση που ανταλλάσσουν μαζί με φιλιά οι δύο εραστές στήνεται ένα ολόκληρο αφήγημα-εξομολόγηση στην ακατάλυτη δύναμη της λεκτικής έκφρασης, της απόδοσης και της ίδιας της γλώσσας. Ο έρωτας για τη γλώσσα θαρρείς πως σωματοποιείται και τελικά αποκαλύπτει το μόρφωμα της λατινοαμερικάνικης παράδοσης – σαν εκείνο τον ατελείωτο κοσμοπολιτισμό του Μπόρχες, που είναι πάντα κρυμμένος σε αλλεπάλληλα νοήματα. Εξού και η μεγάλη σημασία που δίνεται στη λεπτομέρεια, όπως οι ερωτικές κινήσεις που κάνει η βεντάλια της Ζόφι και οι ερωτικές περιπτύξεις που καταγράφονται μέσα από το πρίσμα ενός καθρέφτη. Ένας δικαίως πολυσυζητημένος συγγραφέας και ένα γοητευτικό μυθιστόρημα που ξεπερνά τις 700 σελίδες.
Juliο Cοrtazar
Η αντίπερα όχθη
Mτφρ. Σπύρος Μαυρίδης, εκδόσεις Bibliotheque
Υπάρχει ένα εύθραυστο μπουκάλι γεμάτο λέξεις που θαρρείς πως διασχίζει το λογοτεχνικό αρχιπέλαγος για να περάσει στην αντίπερα όχθη. Μια εικόνα βγαλμένη από τα μαγεμένα λεκτικά σύμπαντα του σπουδαίου Αργεντινού συγγραφέα, ικανά να σε παρασύρουν πάντα απέναντι, εκεί όπου η μουσική και οι ήχοι ακούγονται πάντοτε αλλιώς. Το επαναλάμβανε ο ίδιος είτε όταν περιέγραφε την αυτοσχεδιαστική μουσική του Τσάρλι Πάρκερ, που βρίσκεται «μονίμως στην άλλη όχθη», είτε όταν παρέπεμπε στον απέναντι κόσμο, τον γεμάτο Μινώταυρους, αιώνιες μάγισσες, όπως η Κίρκη, πλάσματα φασματικά και αδιανόητα. Είναι επομένως πολύ όμορφη η ιδέα της Bibliotheque, ενός «κορτασαρικού» τολμώ να πω εκδότη, όπως ο Βάσος Γεώργας, να μας προσφέρει μια απολύτως φασματική έκδοση με ανάλογα γραφικά που διανθίζουν τα επιλεγμένα κείμενα, ενδεικτικά της πολυδιάστατης σκέψης του Κορτάσαρ. Ωστόσο, αν σε κάτι διέπρεψε ο αμίμητος συγγραφέας του αξέχαστου Κουτσό είναι στη μικρή φόρμα, εκεί όπου μπόρεσε να κατευθύνει ιδανικά τους γοητευτικά παράφορους και μονίμως υπό διαμόρφωση κόσμους του. Εξάλλου, ως γνήσιος κάτοικος του κόσμου, αν και γεννήθηκε στις Βρυξέλλες και μεγάλωσε στην Αργεντινή, απέκτησε γαλλική υπηκοότητα και πολιτογραφήθηκε Παριζιάνος, προτού καν προλάβει να μεταβεί στην Κούβα για να βιώσει την επανάσταση, χωρίς ωστόσο –και σε αντίθεση με άλλους– να αφήσει τις γεμάτες ριζοσπαστικό οίστρο ιδέες να διαπεράσουν την ακατανίκητη πρόζα του.
Ντάνιελ Σάδα
Μία από τις δυο
Mτφρ. Κλαίτη Σωτηριάδου, εκδόσεις Καστανιώτη
Η αφηγηματική τόλμη του Ντανιέλ Σάδα εξέπληξε τόσο τον Ρομπέρτο Μπολάνιο, ώστε έφτασε να πει πως είναι ο πιο σημαντικός Μεξικανός συγγραφέας της γενιάς του – και όχι άδικα! Η επινοητικότητα του Σάδα ξεπερνάει τη γλώσσα και διαπερνά τον ρεαλιστικό κόσμο από τον οποίο εμπνέεται διαρκώς, μπλέκοντας ιδανικά έναν ακραίο μοντερνισμό με τα βιώματα της εποχής του. Θυμάται τις θείες του που του έλεγαν φρικτές ιστορίες για εγκλήματα όταν ήταν μικρός, τις λαϊκές φυλλάδες που έκρυβαν στο σπίτι, τα προφορικά ενεργήματα του τόπου του, τα οποία σεβάστηκε και μετεξέλιξε σε μυθοπλαστικό οικοδόμημα. Σαφή δείγματα του καταιγιστικού, πληθωρικού ρυθμού της αφήγησης εντοπίζει κανείς στο ευρηματικό, αν και σύντομο αυτό μυθιστόρημα, όπου το τρομακτικό του πράγματος αντισταθμίζεται από την ειρωνεία της περιγραφής: δύο δίδυμες αδελφές μοιάζουν να έχουν κοινή πορεία, να είναι τόσο ίδιες και απαράλλακτες, που κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τίποτα να τις διαφοροποιεί. Εκτός των άλλων, ασκούν και το ίδιο επάγγελμα και αφορμώνται από τα ίδια ιδανικά –μακριά από τα πλούτη και τις μεγάλες ιδέες–, καταλήγοντας αμφότερες, για τα δεδομένα της εποχής, γεροντοκόρες. Έως ότου μια πρόταση γάμου από έναν κτηνοτρόφο αρκεί για να διαταράξει το αγαστό και αδιαφιλονίκητο σύμπαν που έχουν φτιάξει οι δύο μοδίστρες και να φέρει στην επιφάνεια αντιθέσεις που ούτε οι ίδιες είχαν συνειδητοποιήσει ότι υπήρχαν. Εν ολίγοις, η αρχή της επιθυμίας είναι αρκετή για να διαρραγεί η άτεγκτη ταυτότητα, με απρόβλεπτες εξελίξεις τόσο για τον ψυχισμό όσο και για την εξωτερική πραγματικότητα. Κατατοπιστικότατο το επίμετρο του βιβλίου από την Αδριάνα Χιμένες Γκαρσία.
Canek Sanchez Guevara
33 στροφές
Mτφρ. Αχ. Κυριακίδης, εκδόσεις Ίκαρος
«Revolucion σημαίνει ταυτόχρονα (περι)στροφή και επανάσταση» μας ενημερώνει σε μια υποσημείωση ο μεταφραστής Αχιλλέας Κυριακίδης, προσδιορίζοντας την πηγή έμπνευσης του βιβλίου, που θέλει την Κούβα να μοιάζει με δίσκο 33 στροφών όπου «Όλα επαναλαμβάνονται: κάθε μέρα είναι επανάληψη των προηγούμενων, κάθε εβδομάδα, κάθε μήνας, κάθε χρόνος· κι από επανάληψη σε επανάληψη, ο ήχος εκφυλίζεται ώσπου δεν μένει παρά μια θολή και ανεγνώριστη ανάμνηση του αρχικού ακούσματος – η μουσική εξαφανίζεται, παίρνει τη θέση της ένα βραχνό, ακατάληπτο μουρμουρητό». Η διαπίστωση παίρνει τη μορφή λογοτεχνικής έκφρασης από έναν συγγραφέα που μόνο τυχαίος δεν είναι: ο εγγονός του Τσε Γκεβάρα, πρωτότοκος γιος της κόρης του Ίλδα Γκεβάρα Ακόστα, ήξερε από πρώτο χέρι τι σήμαινε καθεστώς Φιντέλ Κάστρο και τι ακριβώς μετέτρεψε τις αλλοτινές επαναστατικές συνειδήσεις σε γραφειοκρατικούς μηχανισμούς ελέγχου. Η σκληρή πραγματικότητα ενός καθεστώτος, που ωστόσο δεν κατάφερε να μετατρέψει τον πρωταγωνιστή του βιβλίου σε χαφιέ, διαπερνά τη νουβέλα του 33 Στροφές, κινούμενη στον γνωστό, όμορφο λυρικό άξονα της λατινοαμερικάνικης πρόζας. Εξού και το μελωδικό και υποβλητικό γλωσσικό ύφος και η ανάλογη ατμόσφαιρα μιας μουσικής που από ηχηρή και στεντόρεια κατέληξε να ακούγεται σαν ένα αδιανόητο, καταπιεστικό μουρμουρητό. Ο εγγονός του Τσε δεν έζησε για να δει τον θάνατο του Φιντέλ, αφού πέθανε πρώτος το 2015, μόλις στα 41 του χρόνια.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO