Τον Άρη τον είδα πρώτη φορά στο Room Service του Έκτορα Λυγίζου. Αυτό το πολύ αδύνατο αγόρι μου φάνηκε τότε πολύ μικρός, και πολύ ταλαντούχος. Έκτοτε τον είδα ξανά και ξανά στο Σλάντεκ, στην Ελένη του Ευριπίδη, στον Φαέθωντα και στις πρόβες του Ρομαντισμού. Μου φαίνεται ξεχωριστός ηθοποιός σε μια γενιά που μας αποκαλύπτει πολλά ταλέντα. Συναντηθήκαμε ανάμεσα στις πρόβες για το Πίστη, Αγάπη, Ελπίδα, το αριστουργηματικό έργο του Χόρβατ που ανεβαίνει στη Στέγη σε σκηνοθεσία Ακύλα Καραζήση και τις παραστάσεις με τους Blitz.
— Πόσων χρόνων είσαι Αρη;
Εικοσιεννέα είμαι. Μπήκα στο Εθνικό το 2009 και τελείωσα το 2012.
— Στη σχολή δηλαδή δεν πήγες αμέσως μετά το σχολείο;
Σπούδαζα αρχιτεκτονική στην Πάτρα και σχεδόν είχα φτάσει στο τέλος. Με έπεισαν οι φίλοι μου να δώσω εξετάσεις, εγώ τότε δεν ήξερα τίποτα, ούτε είχα κάποιον γνωστό, χοντρικά δεν είχα καμία πληροφορία.
Δεν πιστεύω ότι η ιστορία κάνει κύκλους οπότε είμαστε στο ίδιο σημείο. Έχει άλλους κανόνες σήμερα και άλλες ροές. Αν έχει νόημα μια ιστορική γνώση για να συνεχίσεις να ζεις είναι το ότι χρειάζεται και επαγρύπνηση.
— Είχες όμως ανησυχίες;
Πολλές. Ήμουν σε ομάδες, μου άρεσε. Έδωσα εξετάσεις και με πήραν και αυτό ήταν. Σε μια εβδομάδα μετακόμισα στην Αθήνα. Οπότε άφησα τις σπουδές. Αυτό παραμένει ένα ανοιχτό βιβλίο γιατί την αρχιτεκτονική την ήθελα και τη θέλω πάρα πολύ.
— Πώς σου φάνηκε η αλλαγή;
Παραδόξως μου φάνηκε ανακουφιστική. Γιατί ήταν ραγδαία και απότομη. Κατάλαβα ξαφνικά ότι αυτό ήθελα. Και οι γονείς μου ήρεμα το αντιμετώπισαν γιατί κατάλαβαν ότι υπάρχει μια ωριμότητα στην απόφαση και το έκανα πολύ συνειδητά.
— Η σχολή πώς σου φάνηκε;
Ήταν πολύ καλά χρόνια και όλα τα πράγματα που έμαθα τα έχω ακόμα στο κεφάλι μου.
— Έχει σημασία να μπεις κάπως μεγαλύτερος σε μια σχολή;
Είναι δίκοπο μαχαίρι. Σκέφτομαι ότι εγώ είχα ψυχραιμία, είχα ζήσει φοιτητικά χρόνια στην Πάτρα, είχα κάνει την τρέλα και τα ξενύχτια μου και όταν μπήκα στη δραματική έκανα μόνο αυτό. Κοιμόμουν στις 12 ξυπνούσα να πάω στη σχολή.Πρόβες και μελέτη. Τα παιδιά που ήταν δεκαεπτά μισό είχαν δυσκολευτεί. Γιατί ήταν δύσκολο να έχεις την κοινωνική ζωή που θέλεις να έχεις σε αυτή την ηλικία και να την συνδυάζεις με το πρόγραμμα της σχολής. Η αλήθεια είναι ότι στην ηλικία που μπήκα εγώ προσλαμβάνεις αλλιώς τα πράγματα. Κάπως τα ταξινομείς και τα κάνεις λειτουργικά. Τα περισσότερα μπορούσα να τα τοποθετήσω δε βρισκόμουν στο χάος.
— Φοβήθηκες ποτέ αυτό το χάος που επικρατεί στη δουλειά τα τελευταία χρόνια;
Ακόμα φοβάμαι. Τρέμω. Γιατί βλέπω παιδιά στην ηλικία μου που έχουν σπουδάσει αλλά και συναδέλφους μεγαλύτερους που είναι χρόνια στο χώρο και όταν νιώθεις τη δυσκολία τους δε μπορεί να μη το βλέπεις, να μη το ακούς και να είσαι ατάραχος. Είναι και ένα πρόβλημα αυτό. Δε μπορείς να ζήσεις και να ευχαριστηθείς το τώρα, αυτό που ζεις τώρα. Όση χαρά και να έχεις, υπάρχει αυτό το κομμάτι ανασφάλειας, αγωνίας για το αύριο.
— Από τότε που βγήκες δουλεύεις συνεχώς;
Να πούμε ότι είμαι τυχερός, γιατί ένα κομμάτι τύχης χρειάζεται. Είναι και οι καιροί αδυσώπητοι, δε σε αφήνει η έννοια να ησυχάσεις καθόλου. Δε μιλώ μόνο για τους ηθοποιούς. Εμένα οι φίλοι μου είναι παιδιά που έχουν σπουδάσει, έχουν μεταπτυχιακά, διδακτορικά και ζορίζονται να βρουν δουλειά, ή δε βρίσκουν. Είναι στο ράφι και είναι κρίμα για ανθρώπους που έχουν και όρεξη και ταλέντο και έχουν πασχίσει πολύ. Έχω φτάσει στο σημείο να λέω «φύγετε στο εξωτερικό όλοι όσοι μπορείτε». Είναι κρίμα να περνάς εδώ τα καλύτερα, τα πιο δημιουργικά σου χρόνια άπαραγος. Και το λέω εγώ που πριν από πέντε χρόνια με παραξένευε πολύ που έφευγαν οι άνθρωποι στο εξωτερικό, γιατί εδώ είναι οι σχέσεις μας , η κοινωνικότητά μας.
— Η δική σου γενιά σκέφτεται κάπως διαφορετικά από τους προηγούμενους; Δηλαδή την οριοθετείς τη γενιά σου;
Πολύ. Σκέφτομαι ότι εμείς όταν πηγαίναμε σχολείο ή σπουδάζαμε είχαμε ένα κομμάτι ματαιότητας. Αυτό νομίζω είναι το συνδετικό στοιχείο με το παρελθόν. Το ότι μας κληροδοτείται κάτι στείρο και άγονο. Νιώθω ότι υπάρχει μούδιασμα. Υπάρχει υποκειμενοποίηση. Ότι πρέπει να διαχειριστώ κάτι που μου έχει δοθεί και είναι άκαρπο εντελώς και πρέπει να το κάνω κάτι αλλά δεν ξέρω τι. Οπότε δεν είμαι σίγουρος στο να απαντήσω αν η γενιά μου θα κάνει κάτι με αισιοδοξία.
— Η γενιά σου είναι πολιτικοποιημένη;
Νομίζω τα δυο τελευταία χρόνια πολύ περισσότερο από πριν. Τα προηγούμενα υπήρχε μια τάση να οικτίρουμε μόνο το πολιτικό σύστημα και το απολιτίκ σαν στάση ζωής έπαιζε πάρα πολύ. Έχει αλλάξει λίγο αυτό. Προσπαθούμε να καταλάβουμε τι γίνεται και να πάρουμε μια θέση, να διαβάσουμε την κατάσταση. Είναι πολύπλοκο και πάλι.
— Ποιό είναι το πιο ανησυχητικό πράγμα που βλέπεις γύρω σου σήμερα;
Η ιδιώτευση. Η οχύρωση πίσω από το εγώ. Ταυτόχρονα παίζει και η έννοια της συλλογικότητας σε ένα άλλο κομμάτι. Βλέπεις όμως πόσο εύκολα ο άλλος αμύνεται στο δικό του κομμάτι και είναι ανησυχητικό. Βλέπεις και τη σπασμωδικότητα στις αντιδράσεις. Από την ξενοφοβία και τον ρατσισμό μέχρι τις ουρές στην τράπεζα. Είναι όλοι θυμωμένοι, και υπάρχει μια επιθετικότητα που εντείνεται. Και καλλιεργείται με τον τρόμο. Οι άνθρωποι τρομάζουν εύκολα και γραπώνονται από ένα μεγάλο κοινωνικό σώμα που οδηγεί αυτό το θυμό και τον φόβο. Επικρατεί το ιδεολόγημα του τρόμου.
Με προβληματίζει επειδή το κράτος είναι απόν χρόνια τώρα, δεν ξέρω πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτή η κατάσταση άλλο. Με τρομάζει το ότι ο πολιτισμός σε ένα σύστημα που υποτίθεται οργανώνει την κοινωνία και είναι από πάνω μας, δεν έχει αξία, σημασία.
— Υπάρχει στη δουλειά αυτό το αίσθημα του ατομικού;
Υπάρχει μεγαλύτερη συλλογικότητα στη δουλειά μας από αυτή που υπάρχει στην κοινωνία. Γιατί υπάρχει μεγάλη ανάγκη στον κόσμο που βρίσκεται σε αυτή τη δουλειά να εκφραστεί και βρίσκει συμμάχους και μπορεί να το κάνει. Και το κάνει. Φυσικά υπάρχει και ο φόβος και η ατομικότητα. Όμως η φύση της δουλειάς μας προϋποθέτει κοινωνικότητα, και εννοώ μεταξύ μας, όχι το «παρεάκι», αλλά αυτός ο διάλογος που γίνεται όταν ετοιμάζεις μια παράσταση.
— Υπάρχουν πολλές ομάδες, πολλά δημιουργικά μυαλά, είναι ένα καζάνι που βράζει σήμερα η Αθήνα;
Όλα αυτά υπάρχουν και χαίρομαι. Το ότι υπάρχει ένας κόσμος που θέλει να εκφραστεί και το κάνει και δε μένει στην ησυχία του. Από την άλλη με προβληματίζει επειδή το κράτος είναι απόν χρόνια τώρα, δεν ξέρω πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτή η κατάσταση άλλο. Με τρομάζει το ότι ο πολιτισμός σε ένα σύστημα που υποτίθεται οργανώνει την κοινωνία και είναι από πάνω μας, δεν έχει αξία, σημασία.
— Πιστεύεις ότι συζητάμε ειλικρινά για το καλλιτεχνικό παράγωγο;
Πιστεύω ότι χωρίς ειλικρίνεια είναι πολύ δύσκολο και να εξελιχθούμε και να εμβαθύνουμε. Και το καταλαβαίνω όταν κάποιοι άνθρωποι που εκτιμώ φίλοι ή καθηγητές μου μου μιλούν. Ο τρόπος που θα μιλήσουν είναι σημαντικός και νιώθω μεγάλη ανάγκη να κουβεντιάζω μαζί τους.
— Σου έχουν πει ποτέ ότι δεν τους άρεσες σε μια παράσταση;
Ναι βεβαίως. Με βοήθησε πολύ το ότι μου το είπαν. Σε αυτή τη φάση που είμαι και με την μικρή εμπειρία που έχω μου φαίνεται τόσο περίπλοκη η διαδικασία της υποκριτικής και τι πιο ωραίο να έρθει ακόμα και ο συνάδελφος να σου πεί ακόμα και για μια φράση. Είναι καταπληκτικό να σε βάλει ο άλλος σε μια διαδικασία να βρεις μια αλήθεια, ή τα εργαλεία σου, να ανοίξει την οπτική σου. Εμένα αυτό μου φαίνεται φυσικό όπως όταν πηγαίνουμε σε ένα μουσείο και βλέπουμε πίνακες και συζητάμε πολύ ώρα για αυτούς, ακόμα και τις λεπτομέρειές τους. Μια παράσταση είναι μια παραγωγή που κατατίθεται για να συζητηθεί αν μη τι άλλο. Κάπως λείπει πάντως η συζήτηση γενικώς. Ανοιχτά, έντιμα και με ειλικρίνεια.
— Πάμε στο τώρα. Είσαι με τους Blitz, στο 6a.m. και κάνεις πρόβες για τον Χόρβατ.
Χαίρομαι που είμαι με τους Blitz γιατί αυτή είναι μια παράσταση που κουβεντιάζω πολύ με φίλους μου που έχουν διαφορετικές απόψεις. Βέβαια είμαι σε ένα σύμπαν όταν παίζω, με κανόνες δικούς του, δε μπορώ να την δω απέξω. Κάνω πρόβες και για το Πίστη, αγάπη, ελπίδα, είναι ο δεύτερος Χόρβατ που κάνω και είναι σχεδόν περιττό να πω πόσο μεγάλος συγγραφέας είναι.
— Δεν είναι συναρπαστική η εποχή που αφηγείται ο Χόρβατ;
Είναι μια εποχή σαν τον υπότιτλο του έργου. Ένας μικρός χορός θανάτου. Μιλάμε για την Ευρώπη του 30, τη Γερμανία του 30, μια εποχή πυκνή και υπάρχουν κάποια κοινά με τη σημερινή που σε μουδιάζουν. Είναι η ιστορία μιας γυναίκας που χάνει αυτά τα τρία που σε κρατούν στη ζωή, την πίστη, την αγάπη και την ελπίδα. Αν σβήσουν αυτά χαθήκαμε.
— Πιστεύεις ότι αυτή η εποχή του έργου του Χόρβατ έχει κοινά χαρακτηριστικά με το σήμερα;
Πιστεύω ότι έχει. Απλώς έχουν μεσολαβήσει ιστορικές εμπειρίες που η ανθρωπότητα τις έχει φορτωθεί. Όπως το Ολοκαύτωμα. Δεν πιστεύω ότι η ιστορία κάνει κύκλους οπότε είμαστε στο ίδιο σημείο. Έχει άλλους κανόνες σήμερα και άλλες ροές. Αν έχει νόημα μια ιστορική γνώση για να συνεχίσεις να ζεις είναι το ότι χρειάζεται και επαγρύπνηση. Δεν υπάρχει κεκτημένο. Βλέπεις πολώσεις στα ίδια πράγματα, στερεότυπα, ρατσιστικά πρότυπα.
— Διαβάζεις;
Πολύ. Από πιτσιρίκι. Όταν ήμουνα τεσσάρων είπα στη μητέρα μου «μάθε μου να διαβάζω». Διάβαζα από μικρός ακόμα και τις εφημερίδες. Οι γονείς μου ήταν πολύ ανοιχτοί και υπήρχε μεγάλη βοήθεια. Πάντα, από το σχολείο, είχα χρόνο και διάβαζα τα δικά μου.
— Τα αγαπημένα σου βιβλία;
Στα φοιτητικά μου χρόνια φιλοσοφία και κοινωνιολογία. Τώρα επέστρεψα στη λογοτεχνία, στους κλασικούς. Είναι κλισέ, το ξέρω, αλλά είναι σπουδαίοι, τα έχουν πει όλα.
— Θα μου πεις το τελευταίο βιβλίο που αγόρασες;
Διονύσιο Σολωμό. Τα άπαντα. Από το σχολείο είχα να διαβάσω. Ήρθε η ώρα. Και βέβαια πάντα Φουκώ και Νίτσε από δίπλα.
— Θέατρο βλέπεις;
Αρκετά. Όταν έχω παραστάσεις κάποια τα χάνω αλλά το καμάρι μου ήταν όταν στο δεύτερο έτος στη σχολή είχα δει 65 παραστάσεις σε μια χρονιά.
— Από το θέατρο τι ξεχωρίζεις;
Νομίζω ότι ξεχωρίζουν αυτά που γίνονται με όρεξη, κέφι και αυθεντικότητα. Το καταλαβαίνεις αμέσως. Και υπάρχει πολύ καλό υλικό και προσπάθεια και αγωνία για το τι είναι το θέατρο και πώς το κάνουμε.
— Τι είναι το θέατρο σήμερα;
Ότι ήταν πάντα. Βάζει διαρκώς ερωτήματα. Τροφοδοτεί με ερωτήματα όπως κάθε καλό έργο τέχνης. Βλέπεις ή διαβάζεις κάτι και το σκέφτεσαι για μήνες μετά.