Αν και ακαταπόνητος εραστής της εικόνας, ο Ρομέο Καστελούτσι επιμένει ότι «το θέατρο δεν είναι ούτε εικονογράφηση ούτε απεικόνιση. Το θέατρο θέλει ριζοσπαστικό τρόπο και περιπέτεια».
Αυτόν τον ριζοσπαστικό τρόπο αναζητά εδώ και τριάντα οκτώ χρόνια, δηλαδή από τότε που δημιούργησε την περίφημη εταιρεία θεάτρου Societas Raffaello Sanzio μαζί με την αδερφή του Κλαούντια και την Κιάρα Γκουίντι.
Όραμα και επιδίωξή του, ένα θέατρο βασισμένο στη σύνθεση όλων των τεχνών. Εικόνες εκρηκτικές, αινιγματικές, φλεγόμενες, βίαιες, εικόνες που θα μπορούσαν κάλλιστα να σταθούν ως ανεξάρτητα έργα τέχνης, κινητοποιούν το κρυπτικό σύμπαν του Καστελούτσι. «Πώς να αναπαραστήσεις ό,τι δεν μπορεί να αναπαρασταθεί;» αναρωτιέται ξανά και ξανά, αντιμέτωπος με ορόσημα του δυτικού πολιτισμού, όπως η Θεία Κωμωδία του Δάντη, αλλά και με θρησκευτικά κείμενα που προσδίδουν μια θεολογική διάσταση στο έργο του.
Συχνά οι παραστάσεις του Καστελούτσι προκαλούν έντονες αντιπαραθέσεις, εφόσον επιδιώκουν μια «ανάποδη» ανάγνωση των κλασικών κειμένων.
«Πώς να επινοήσεις εκ νέου και να παρουσιάσεις μια τραγωδία στο εδώ και στο τώρα; Πώς να ανυψωθείς και ν' αφήσεις πίσω σου τον "λευκό θόρυβο" της σύγχρονης κοινωνίας;» Ο πενηνταεννιάχρονος σήμερα Καστελούτσι καταθέτει τη δική του, εντελώς προσωπική ανάγνωση των μυθικών ηρώων της λογοτεχνίας και της θρησκείας. Συχνά οι παραστάσεις του προκαλούν έντονες αντιπαραθέσεις, εφόσον επιδιώκουν μια «ανάποδη» ανάγνωση των κλασικών κειμένων.
Ξαναδιαβάζοντας το 1995 την Ορέστεια του Αισχύλου, ο αιρετικός Ιταλός είδε τη μητριαρχία να επικρατεί στο τέλος επί της πατριαρχίας και την Κλυταιμνήστρα να κάθεται θριαμβεύτρια στον θρόνο της. Σ' εκείνη την πολυσυζητημένη παράσταση, που εκτίναξε παγκοσμίως τη φήμη της Societas Raffaello Sanzio, η συζυγοκτόνος βασίλισσα ήταν μια πραγματικά υπέρβαρη ηθοποιός, επιλογή που συμβόλιζε όχι μόνο τη βουλιμική πείνα της για εξουσία αλλά και το γεγονός ότι η «παρουσία της βάραινε πολύ την τραγωδία», όπως το έθετε ο ίδιος ο Καστελούτσι. Ο Κάιν στη Γένεση (1999) είχε ένα ατροφικό χέρι –η τιμωρία του για τη δολοφονία του Άβελ– και η Εύα, στην ίδια παράσταση, ήταν μια ηθοποιός με μαστεκτομή. Πιο πρόσφατα, τo 2014, ο Αντώνιος στον Ιούλιο Καίσαρα του Σαίξπηρ ερμηνεύθηκε από έναν ηθοποιό που είχε υποστεί τραχειοτομή και δυσκολευόταν να μιλήσει.
«Οι ήρωες που υποφέρουν έχουν πλήρη συνείδηση: αυτοί είναι που διαθέτουν γνώση. Το σωματικό τους κέλυφος έχει υποστεί πληθώρα μεταμορφώσεων, οπότε θα συνεχίσουν να αλλάζουν σχήμα όσο καιρό διαρκεί το μαρτύριό τους» σχολιάζει ο ίδιος σχετικά με τις ανατρεπτικές επιλογές των σωματότυπων των ηθοποιών στις παραστάσεις του.
Η νέα δημιουργία του Καστελούτσι, La vita nuova, βασίζεται σε ένα πιο σύγχρονο κείμενο, τη φιλοσοφική πραγματεία του Ερνστ Μπλοχ (1885-1977) με τίτλο Το πνεύμα της ουτοπίας.
Η παράσταση πρωτοπαρουσιάστηκε στον παλιό εκθεσιακό χώρο αυτοκινήτων της Citroën στις Βρυξέλλες. Πέντε αδέλφια (τους ερμηνεύουν ερασιτέχνες ηθοποιοί αφρικανικής καταγωγής) συναντιούνται σε ένα μεγάλο, σκονισμένο πάρκινγκ με σκοπό να ξεκινήσουν μαζί ένα ταξίδι προς μια καλύτερη ζωή. Νιώθουν αποκομμένοι από τον κόσμο, τις δουλειές τους, την πολιτική και την τέχνη. Η πραγματικότητα φαντάζει φτωχή και αδιάφορη. Eξεγείρονται ενάντια στη δικτατορία των συνηθειών, στον κορεσμό των εμπειριών, στην ασφυξία και στην απώλεια των αισθήσεων. Αντιπαθούν τους καλλιτέχνες, γιατί μιλούν ακατάπαυστα αντί να πράττουν.
Τι πρέπει να γίνει; Τα αδέλφια διψούν να μάθουν εκ νέου την τέχνη της ζωής. Μένουν ακίνητα και αφουγκράζονται τη βιολογική πορεία των πραγμάτων, αντί να στέκονται σε ουρές για να δουν εκθέσεις τέχνης. Και καταφεύγουν σε ό,τι υλικό έχουν εύκαιρο: στο εδώ και στο τώρα, στο πάρκινγκ με τα αμάξια και τη σκόνη. Επιθυμούν να μεταμορφώσουν όχι μόνο τις αξίες τους αλλά και τα αντικείμενα γύρω τους. Μια αίσθηση ότι κάτι φρέσκο γεννιέται πλανάται στον αέρα. Τα σιωπηλά αυτοκίνητα κρύβουν την υπόσχεση για ένα νέο μέλλον, που τα αδέλφια, οι προφήτες του πάρκινγκ, καλούνται να ανακαλύψουν.
«H πιο τραγική μορφή απώλειας δεν είναι η απώλεια του αισθήματος ασφάλειας αλλά της ικανότητας να φανταστούμε πως τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά» σημειώνει ο Ερνστ Μπλοχ. Για τον μεγάλο Γερμανό μαρξιστή φιλόσοφο και κριτικό του πολιτισμού η ικανότητα του ανθρώπου να προσδώσει εκ νέου νόημα στην ύπαρξή του μέσα από τον αναστοχασμό και τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων και των αναγκών του αποτελεί βασική συνθήκη εξέλιξης της ίδιας της ιστορικής και της κοινωνικής πραγματικότητας.
Info:
Η νέα ζωή (La vita nuova)
Ρομέο Καστελούτσι
Πειραιώς 260 (Α)
6-9 Ιουλίου
6/7, 21:00, 7-9/7, 21:00 & 23:00
Με ελληνικούς υπέρτιτλους
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO