Κάνοντας τον μουσικό απολογισμό της χρονιάς που τελειώνει και ανατρέχοντας σε δημοσιεύματα περιοδικών και στις καλλιτεχνικές της ειδήσεις, διαπιστώνεις ότι αυτό που την χαρακτηρίζει είναι η καθολική και απόλυτη κυριαρχία του χιπ χοπ.
Δεν κατάφερε απλά να γίνει το πιο εμπορικό είδος που υπάρχει αυτή τη στιγμή και να σαρώσει (κυριολεκτικά) στις πωλήσεις των σινγκλ και των άλμπουμ, αλλά βρίσκεται και στην καλύτερη φάση του δημιουργικά, κάνοντας μια μεγάλη ανατροπή: ξεπέρασε για πρώτη φορά σε δημοτικότητα τη ροκ, μονοπωλώντας το ενδιαφέρον του νεανικού κοινού.
Δεν είναι τυχαίο που φέτος στις λίστες με τα καλύτερα βρίσκονται τα περισσότερα χιπ χοπ άλμπουμ που έχουν υπάρξει ποτέ, και μάλιστα ψηλά, στις πρώτες θέσεις.
Μια γρήγορη ανασκόπηση των τελευταίων δώδεκα μηνών δείχνει τη δυναμική των ράπερ (νέων και παλιών) με ένα σερί από ρεκόρ που καταρρίπτονταν σχεδόν κάθε μήνα:
Τον Φεβρουάριο ο Chance the Rapper έγινε ο τέταρτος ράπερ που κερδίζει το Grammy του καλύτερου νέου καλλιτέχνη και λίγο αργότερα κέρδισε και το Ανθρωπιστικό Βραβείο στα Black Entertainment Television Awards για την φιλανθρωπική δράση του.
Ο Future ανέβηκε στο νούμερο ένα στο Hot-100 του Billboard με δύο διαδοχικά άλμπουμ, σε δύο συνεχόμενες εβδομάδες, (τα FUTURE και HNDRXX) –ο πρώτος ράπερ που καταφέρνει κάτι τέτοιο.
Τον Απρίλιο η Nicki Minaj έσπασε το ρεκόρ της Αρίθα Φράνκλιν -με τα περισσότερα κομμάτια στο Hot 100 του Billboard από την ίδια καλλιτέχνη- ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των κομματιών της στο top-100 σε 83, ξεπερνώντας τα 73 που είχε η Αρίθα Φράνκλιν (κι αυτά σε μια καριέρα 40 χρόνων, και όχι στα 7 χρόνια που κυκλοφορεί μουσική η Minaj!).
Ο Eminem επέστρεψε πολύ δυναμικά στο τέλος της χρονιάς με το Revival, το νέο άλμπουμ του, αλλά το το ρεκόρ του 2017 το έκανε με Το Curtain Call:The Hits, τη συλλογή επιτυχιών που κυκλοφόρησε το 2006 και φέτος έγινε το χιπ χοπ άλμπουμ με τις περισσότερες εβδομάδες στα τσαρτς: με 350 συνεχόμενες εβδομάδες παραμονής στο τοπ-200 έγινε η πιο καλοπουλημένη συλλογή από ράπερ στην ιστορία.
Ο Drake με το More Life ξεπέρασε το ρεκόρ της Adele, κερδίζοντας 13 βραβεία στα Billboard Music Awards (από τα 22 που ήταν υποψήφιος), επιστρέφοντας στο σπίτι του -μεταξύ άλλων- με τα βραβεία του Καλύτερου Καλλιτέχνη, του άντρα μουσικού και του κορυφαίου άλμπουμ της χρονιάς.
Και μια και αναφέρονται βραβεία και τιμές: Ο Tupac Shakur φέτος μπήκε στο Rock and Roll of Fame, ο Jay-Z έγινε ο πρώτος ράπερ που μπαίνει στο Songwriters Hall of Fame και ο Ice Cube απέκτησε αστέρι στο Hollywood Walk of Fame.
Αυτή, όμως, που έγραψε ιστορία φέτος στα τσαρτ της Αμερικής ήταν η Cardi B, που με το πρώτο single της -το Bodak Yellow- ανέβηκε στο νούμερο ένα χωρίς καθόλου airplay από τους mainstream σταθμούς, μόνο από το απίστευτα μεγάλο αριθμό streaming από νεαρόκοσμο –ο οποίος έχει γυρίσει εντελώς την πλάτη στο παραδοσιακό ραδιόφωνο, και πολύ καλά έχει κάνει.
Ήταν μόλις η δεύτερη γυναίκα ράπερ που το καταφέρνει με ένα σόλο κομμάτι, μετά το "Doo Wop (That Thing)" Lauryn Hill το 1998.
Λίγο πριν κλείσει η χρονιά, η αποκάλυψη του 2017, ο Lil Uzi Vert, κερδίζει υποψηφιότητα για καλύτερο νέο καλλιτέχνη στα Grammy του 2018.
Και ο Kendrick Lamar έγινε ο πρώτος καλλιτέχνης που κερδίζει το βραβείο Hitmaker of the Year του Variety.
Σύμφωνα με τη Nielsen, την εταιρία που καταγράφει τις πωλήσεις των άλμπουμ και των σινγκλ εδώ και δεκαετίες, η 17η Ιουλίου 2017 ήταν ιστορική ημερομηνία για το είδος, το οποίο για πρώτη φορά στην ιστορία των τσαρτ ξεπέρασε το ροκ σε δημοτικότητα και έγινε το κυρίαρχο μουσικό είδος.
Το χιπ χοπ έχει πάψει εδώ και πολλά χρόνια να είναι περιθώριο, το είδος πουλούσε σταθερά τα τελευταία χρόνια και πάντα οι ράπερ απασχολούσαν τα μέσα (έστω και για λάθος λόγους), αυτό που συνέβη φέτος, όμως, χρειάστηκαν 44 ολόκληρα χρόνια για να γίνει.
Το 2017 ήταν η χρονιά που το χιπ χοπ ξεπέρασε σε δημοτικότητα κάθε άλλο είδος μουσικής στην Αμερική (στην Αγγλία η επιτυχία είναι ακόμα πιο σαρωτική, αν λάβεις υπόψη ότι το παίζει πολύ περισσότερο το ραδιόφωνο).
Σύμφωνα με τη Nielsen, την εταιρία που καταγράφει τις πωλήσεις των άλμπουμ και των σινγκλ εδώ και δεκαετίες, η 17η Ιουλίου 2017 ήταν ιστορική ημερομηνία για το είδος, το οποίο για πρώτη φορά στην ιστορία των τσαρτ ξεπέρασε το ροκ σε δημοτικότητα και έγινε το κυρίαρχο μουσικό είδος.
Όταν στις 11 Αυγούστου 1973 ο 18χρονος DJ Kool Herc ξεσήκωνε τον κόσμο με τα breaks και ο Coke La Rock άρχισε να ραπάρει στο σχολικό πάρτι στο 1520 της λεωφόρου Sedgwick στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι μια μέρα το ροκ θα πέρναγε σε δεύτερη μοίρα.
Σύμφωνα με το Forbes, το R&B και το hip hop (τα οποία από τεχνικής άποψης ήταν δύο διαφορετικά είδη, αλλά θεωρούνται πλέον ένα) καταλαμβάνουν το 25,1% της μουσικής που καταναλώθηκε στις ΗΠΑ. Το ροκ πέρασε δεύτερο με 23%.
Για τους ανθρώπους του Forbes, η άνοδος στην «κατανάλωση» του χιπ χοπ έχει σχέση με την τεράστια δημοτικότητα των υπηρεσιών streaming. Το ροκ εξακολουθεί να είναι η μουσική που πουλάει περισσότερο σε φυσική μορφή στα άλμπουμ (το 40% των συνολικών πωλήσεων στις ΗΠΑ), αλλά οι πωλήσεις CD κάθε χρόνο βυθίζονται όλο και πιο πολύ, ενώ το streaming είναι πια ο βασικός τρόπος να ακούς μουσική.
Το hip hop/R&B είναι υπεύθυνο για το 29% όλων των on demand streams σε ολόκληρη τη χώρα. Το 2017 οι υπηρεσίες streaming είναι οι μόνες πλατφόρμες που αναπτύσσονται ακόμα με σταθερό ρυθμό.
Το Forbes σημειώνει ότι τα 7 από τα 10 πιο δημοφιλή singles της χρονιάς είναι χιπ χοπ, ενώ το χιτ του Bruno Mars "That's What I like" μπορεί να ταξινομηθεί στην ίδια κατηγορία, αφού έχει έντονα στοιχεία R&B (δηλαδή, συνολικά 8 στα 10!).
Τον περασμένο Μάρτιο ο Drake έγινε ο πρώτος καλλιτέχνης που κατάφερε να ξεπεράσει τα 10 δισεκατομμύρια streams στο Spotify και το φετινό άλμπουμ του More Life ξεπέρασε το ένα δισεκατομμύριο streams.
Η ιστορία του «XO Tour LIif3», του κομματιού του Lil Uzi Vert είναι η πιο μεγάλη απόδειξη του πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα στη μουσική βιομηχανία και με το Apple Music και το Spotify να κερδίζουν σε δημοτικότητα μέρα με την ημέρα, η κυριαρχία του χιπ χοπ και του R&B δεν φαίνεται να έχει τέλος.
Τον Σεπτέμβριο το New York magazine έκανε ένα μεγάλο θέμα την ειδική περίπτωση του νεαρού καλλιτέχνη που ξεκίνησε με μια κατά λάθος επιτυχία, αλλά κατάφερε να έχει όχι μόνο το τραγούδι του καλοκαιριού, αλλά και ένα από τα κομμάτια που έκαναν το χιπ χοπ το πιο πετυχημένο είδος της χρονιάς.
Η τεράστια επιτυχία του «XO Tour LIif3» έδειξε ότι για γίνεις το νούμερο ένα για ένα ολόκληρο καλοκαίρι δεν χρειάζονται πλέον ούτε εταιρίες, ούτε καν το airplay των ραδιοφωνικών σταθμών, χρειάζεται μόνο να φτάσεις με κάποιον τρόπο στα αυτιά του κόσμου. Και να του αρέσεις. Και αυτό έγινε με τον Uzi.
Η τεράστια επιτυχία του «XO Tour LIif3» έδειξε ότι για να γίνεις το νούμερο ένα για ένα ολόκληρο καλοκαίρι δεν χρειάζονται πλέον ούτε εταιρίες, ούτε καν το airplay των ραδιοφωνικών σταθμών, χρειάζεται μόνο να φτάσεις με κάποιον τρόπο στα αυτιά του κόσμου. Και να του αρέσεις.
.......................................................................................................
Τον Φεβρουάριο, ο χαρισματικός “emo” ράπερ από την Φιλαδέλφεια ήταν στην πρώτη του περιοδεία στην Ευρώπη με τον Weeknd, ανοίγοντας τα live του.
Ο νεαρός ράπερ που έχει ως ήρωα τον Marylin Manson και λατρεύει το μηδενιστικό πανκ του GG Allin, είχε ήδη φρενήρη δημοτικότητα από τις ιντερνετικές κυκλοφορίες του (digital singles και EPs) και πριν ξεκινήσει την περιοδεία στην Ευρώπη είχε πάει στη Χαβάη και στο Λος Άντζελες και είχε ηχογραφήσει τα κομμάτια για το πρώτο άλμπουμ του, που θα κυκλοφορούσε το καλοκαίρι από την Generation Now μέσω της Atlantic Record.
Όλα τα κομμάτια ήταν αποθηκευμένα στο κινητό του, το οποίο ανακάλυψε ότι το έχασε λίγο πριν ανέβει στην σκηνή για το live στη Γενεύη. Οι διευθυντές την Atlanta όταν το έμαθαν κόντεψαν να πάθουν συγκοπή, γιατί όσα λεφτά είχαν δώσει για να γίνουν οι ηχογραφήσεις στη Χαβάη πήγαν χαμένα. Το 2016 ο Uzi είχε χάσει άλλο ένα κινητό που περιείχε τις συνεργασίες του με τον Young Thug, οι οποίες διέρρευσαν στο ίντερνετ. Δεν ήθελαν να ξαναζήσουν τα ίδια.
«Ας είμαστε ειλικρινείς», λέει ένα από τα ανώτερα στελέχη της Atlantic, «ούτε ένα νέο παιδί δεν ακούει πλέον τα ραδιόφωνα που παίζουν το Top-40. Όλα τα παιδιά έχουν κολλήσει με τις υπηρεσίες streaming». Για πρώτη φορά στις ΗΠΑ τα έσοδα από το streaming ξεπέρασαν όλα τα υπόλοιπα έσοδα που είχε συνολικά η μουσική.
«Σε αυτή την νέα ψηφιακή εποχή που η κατανάλωση της μουσικής γίνεται κυρίως από υπηρεσίες streaming όπως το Spotify και η Apple Music» γράφει ο συντάκτης του New York, «πολλοί χιπ χοπ καλλιτέχνες αδιαφορούν για τον παλιό τρόπο προώθησης της μουσικής, ο οποίος μιμήθηκε τον τρόπο προώθησης τον κινηματογραφικών μπλοκμπάστερ στην Αμερική: μια πολύμηνη και πανάκριβη καμπάνια με ένα ή δυο ραδιοφωνικά κομμάτια σχεδιασμένα να γίνουν χιτ και να προετοιμάσουν το έδαφος για το κύριο τρόπο που έχει η εταιρία να βγάλει πολλά λεφτά: ένα κανονικό στούντιο άλμπουμ.
Το streaming είναι φτιαγμένο για μια οικονομία που βασίζεται στα τραγούδια και οι νεαροί MC όπως ο Uzi είναι και πολύ ξύπνιοι και πολύ ανήσυχοι για να παίξουν με τους παλιούς κανόνες. Παρουσιάζουν τα νέα κομμάτια τους όποτε τους κάνει κέφι και το κοινό τους τα καταναλώνει αστραπιαία».
Εκείνη τη νύχτα στη Γενεύη ο Uzi δεν είχε σκοπό να κάνει επανάσταση αλλάζοντας ριζικά τους κανόνες της διανομής. Το έκανε όμως, χωρίς να το έχει προγραμματίσει. Στα τρία χρόνια που είχαν περάσει από τότε που κυκλοφόρησε το πρώτο κομμάτι του στο soundcloud είχε συνεργαστεί με τους πάντες, από τον Gucci Mane μέχρι τον Pharrell, χτίζοντας ένα κύμα ακολούθων στο Instagram που ξεπερνούσε τα 4 εκατομμύρια, και είχε ανέβει στο νούμερο ένα του Billboard με τη συμμετοχή του στο «Bad and Bouje» των Migos.
«Το streaming με βοήθησε να βγάλω λεφτά» λέει, «είναι ο καλύτερος τρόπος να κάνεις γνωστή τη μουσική σου». Μόλις πήγε στο ξενοδοχείο του ενημέρωσε τη διεύθυνση της δισκογραφικής του στην Ατλάντα ότι ανέβασε όλα όσα είχε ηχογραφήσει στο soundcloud. Το έκανε μάλιστα τόσο βιαστικά, που δεν πρόλαβε ούτε καν να βάλει artwork και κανονικό τίτλο στα κομμάτια. Τα ονόμασε στην τύχη εντελώς. Ένα το είπε Boring Shit και σε ένα άλλο έδωσε το όνομα της περιοδείας του Weeknd, εντελώς άσχετο με το περιεχόμενο.
Αυτό το κομμάτι, το «XO Tour LIif3» που μιλούσε για την θυελώδη σχέση του με την τότε φίλη του Britany Byrd (και τα ναρκωτικά) και επαναλάμβανε στο ρεφρέν «Push me to the edge, all my friends are dead», έκανε ένα εκατομμύριο plays σε μερικές μέρες στο soundcloud και δημιούργησε μεγάλη αίσθηση.
Ένα μήνα αργότερα ανέβασε τα κομμάτια στο Spotify και το Apple Music. Η ανταπόκριση ήταν αυτόματη και συντριπτική. Ο Tuma Masa, o curator της πιο σημαντικής playlist του Spotify, του RapCaviar, με περισσότερους από 8 εκατομμύρια ακόλουθους, είπε ότι το «XO Tour LIif3» τον έκανε να φανταστεί την Courtney Love και τον Curt Cobain να μαλώνουν. «Λέει μια ιστορία. Τύποι σαν τον Uzi με κάνουν να μην χάνω το ενδιαφέρον για αυτή τη μουσική».
Ωστόσο, δεν μπορούσε να προβλέψει ότι η κελαϊδιστή ραπ σαπουνόπερα θα ψηφιζόταν ως το τραγούδι του καλοκαιριού στα MTV Video Awards 2017.
Στις 6 Μαΐου το τραγούδι έγραψε ιστορία στο Hot 100 του Billboard, γιατί βρέθηκε μαζί με άλλα 4 χιπ χοπ κομμάτια στα 10 πρώτα (5 στα 10! -το «Humble» του Kendrick Lamar στο Νο 1, το «DNA» του Kendrick Lamar στο Νο4, το «Mask Off» του Future στο Νο 5, το «iSpy» του Kyle με τον Lil Yachty στο Νο 6 και το «Xo Tour Llif3» του Uzi στο Νο 10).
Ήταν μόλις η δεύτερη φορά στην ιστορία του Billboard που πέντε ραπ κομμάτια βρίσκονταν στα δέκα πρώτα. Το αξιοσημείωτο είναι ότι και τα πέντε αυτά κομμάτια είχαν ελάχιστο έως καθόλου airplay στους εθνικούς σταθμούς της χώρας (αυτούς που παίζουν τις επιτυχίες), οι οποίοι μέχρι τώρα ήταν ο πιο δυνατός παράγοντας που όριζε τη θέση του τραγουδιού στο Hot 100.
«Ας είμαστε ειλικρινείς», λέει ένα από τα ανώτερα στελέχη της Atlantic, «ούτε ένα νέο παιδί δεν ακούει πλέον τα ραδιόφωνα που παίζουν το Top-40. Όλα τα παιδιά έχουν κολλήσει με τις υπηρεσίες streaming».
Το Spotify, το οποίο λανσαρίστηκε στις ΗΠΑ το 2011 είναι η πιο αποτελεσματική νέα πλατφόρμα για να προωθήσει κανείς την ηχογραφημένη μουσική (και να βγάλει λεφτά από αυτή) από την έλευση του MTV στις αρχές των ’80s.
Με εκατομμύρια νέους χρήστες να προστίθενται κάθε μήνα, αυτή τη στιγμή έχει 60 εκατομμύρια συνδρομητές και 140 εκατομμύρια συνολικούς χρήστες. Το Spotify μαζί με το Apple Music (το οποίο έχει περίπου 30 εκατομμύρια συνδρομητές) και τα YouTube, Pandora, Amazon Prime Music, SoundCloud και το Tidal που στηρίζει ο Jay-Z έχουν καταφέρει να αναγεννήσουν τη μουσική βιομηχανία και από την απόλυτη καταστροφή τις ημέρες αμέσως μετά το Napster και το file sharing (που ξεκίνησε να γίνεται μαζικά το 1999) να φτάσουν την αύξηση σε διψήφιο αριθμό για πρώτη φορά μετά το 1998!
Το 2016 τα έσοδα μόνο από τα streaming services αυξήθηκαν 69% σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο και έφτασαν τα 3,9 εκατομμύρια δολάρια.
Για πρώτη φορά στις ΗΠΑ τα έσοδα από το streaming ξεπέρασαν όλα τα υπόλοιπα έσοδα που είχε συνολικά η μουσική.
Και σε νούμερα, οι χρήστες που ανοίγουν τις εφαρμογές Spotify και Apple Music για να ακούσουν χιπ χοπ και R&B μουσική είναι διπλάσιοι από εκείνους που ακούν το αμέσως πιο δημοφιλές είδος, που είναι η ροκ, σύμφωνα με την εταιρία ερευνών Nielsen. Τον Ιούνιο του 2017 η Nielsen ανακοίνωσε ότι το R&B-hip hop έχει γίνει το πιο δημοφιλές είδος στη μουσική για πρώτη φορά από τότε που άρχισε να μαζεύει στοιχεία.
Βέβαια, εξακολουθούν να υπάρχουν ποπ σταρ που κάνουν τεράστια νούμερα σε πωλήσεις και έχουν αφοσιωμένες στρατιές από φαν όπως ο Ed Sheeran, ο Justin Bieber, η Adele, η Taylor Swift, αλλά γενικά, τα έσοδα για έναν ροκ καλλιτέχνη -είτε αυτός είναι ο Father John Misty, είτε είναι ο Chance the Rapper είτε ο Bruce Springsteen- έρχονται πλέον από εισιτήρια συναυλιών, από πωλήσεις merchandise και χορηγούς προϊόντων ή λεφτά από διαφημίσεις.
Στη μουσική βιομηχανία, όμως, που στηρίζουν οι προτιμήσεις των πιτσιρικάδων το χιπ χοπ είναι σαρωτικό και το ενδιαφέρον τους για αυτό σχεδόν αποκλειστικό. Όλοι οι σταρ του είδους βρίσκονται στην Hip Hop Playlist του RapCaviar και του Apple’s A Playlist.
«Το χιπ χοπ έχει τελικά γίνει η βασική νεανική μουσική» λέει ο Peter Edge, ο γενικός διευθυντής της RCA Records, η οποία κυκλοφορεί χιπ χοπ καλλιτέχνες όπως ο Bryson Tiller, ο A$AP Rocky, και τη νέα αποκάλυψη του εναλλακτικού R&B, την SZA. «Είναι το νέο rock n roll».
«Το RapCaviar θυμίζει το Hot 97 στις αρχές των ’90s», λέει ο Joei Manda, στέλεχος της Interscope Geffen A&M Records, αναφερόμενος στη δύναμη που είχε ο ραδιοφωνικός σταθμός της Νέας Υόρκης.
Όταν ο Hot 97 έπαιζε το «Protect Ya Neck» των Wu Tan Clan αρκούσε για να γίνει επιτυχία σε όλη τη χώρα. Το RapCaviar έχει την ίδια δύναμη αυτή τη στιγμή. Τα κομμάτια που επιλέγει ο Basa τα προσέχουν όλοι. Κι ευτυχώς είναι ειδικός. Ξέρει τι θέλουν οι πιτσιρικάδες».
Το καλοκαίρι του 2017 η Atlanta ήταν η κορυφαία εταιρία της μουσικής βιομηχανίας με τα μεγαλύτερα έσοδα, για πρώτη φορά στην ιστορία της. Τα δύο μεγαλύτερα νέα ονόματα της εταιρίας, ο Lil Uzi Vert και η Cardi B, έφεραν το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων από τα streaming (πάνω από τα μισά από τα 15 εκατομμύρια streams που είχε μέχρι τον Αύγουστο το «Bodak Yellow» της Cardi B είχαν έρθει μόνο από τους χρήστες του Apple Music). Και χωρίς να παίζεται καθόλου στο mainstream ραδιόφωνο, το «Bodak Yellow» ανέβηκε στο Νο 3 του Billboard Hot-100.
Λίγο πριν τελειώσει το καλοκαίρι, και πριν ακόμα βγει το πρώτο άλμπουμ του Lil Uzi Vert, από ένα μόνο κομμάτι, η εταιρία του είχε κερδίσει πάνω από 4,5 εκατομμύρια δολάρια μόνο από τα streams (από τα οποία ο Uzi έβαλε στην τσέπη του τα 900.000).
Cardie B.
«Το χιπ χοπ είναι τα πάντα», λέει ο δικηγόρος του Kendrick Lamar, o Josh Binder. Υπάρχει μια ακόρεστη όρεξη για αυτό. Το Σεπτέμβριο η Taylor Swift ήταν στο No 1 στα singles του Billboard με το “Look what made me do” αλλά στα άλμπουμ ήταν Νο 1 ο Uzi με το Luv is rage 2 και στο Νο 2 ήταν το “17” του XXXTentacion μια ανεξάρητη παραγωγή και μεγάλη έκπληξη. Αυτά που έρχονται θα είναι ακόμα πιο εντυπωσιακά γιατί οι πιτσιρικάδες πήραν με έναν απρόβλεπτο τρόπο την κατάσταση στα χέρια τους. Και το χιπ χοπ γαμάει και δέρνει».
Το χιπ χοπ είναι σαρωτικό και στη μουσική βιομηχανία της Ελλάδας (αλλά αυτό είναι άλλο θέμα από μόνο του). Οι μόνοι που δεν το βλέπουν είναι οι άνθρωποι της βιομηχανίας.