Περίμενα να ανοίξει η πόρτα του σπιτιού, κάπου στα Ιλίσια, και νά'βλεπα ένα κορίτσι με αγορίστικο μαλλί και με παντελόνι - καμπάνα, που θά'χε μια μαργαρίτα κεντημένη απάνω του. Έτσι την είχα δει από φωτογραφίες στο ''Χάραμα'' δίπλα στον Τσιτσάνη. Τελικά με υποδέχτηκε μία ώριμη γυναίκα με μακριά μαλλιά και ένα μακρύ αέρινο φόρεμα. Δεν ήταν η Μία Φάροου της Μεσογείου, όπως θα την κινηματογραφούσε ένας Πολάνσκι, αλλά η Τσαβέλα Βάργκας ενός Αλμοδόβαρ στο κέντρο μιας άδειας - καληώρα - καλοκαιρινής Αθήνας.
''Έλα, πέρασε, αλλά ξέχνα το κασετόφωνο σου'' μου είπε, ''θα πούμε πράγματα μόνο για τους δυο μας''. Άλλη μία φορά θα μου ξανασυνέβαινε αυτό, πολλά χρόνια μετά, με τον Γιώργο Ρωμανό. Ευτυχώς και στις δύο περιπτώσεις, το κασετοφωνάκι έγραφε ερήμην των συνομιλητών μου. Αδύνατο να πήγαινα στης Αλεξάνδρας και να μην έπαιρνα μαζί μου τα λόγια της! Ήταν Ιούλιος του 2000 - 2001, νομίζω.
Ένα πέπλο καπνού μας σκέπαζε μονίμως, βγαλμένο από τα μποντλερικά ''Άνθη του Κακού''. Και βαριά μυρωδιά από ινδικά sticks. ''Σε πειράζουν;'' με ρώτησε. Και μετά: ''Μου τα έμαθε η Φλέρυ Νταντωνάκη το 1973 στην Πλάκα''.
Η Αλεξάνδρα πήρε στα χέρια της τον ταμπουρά. ''Μελετώ ταμπουρά, γράφω τα απομνημονεύματα μου κι εγώ'' με ενημέρωσε. Μην έχοντας ξαναδεί ταμπουρά, της τον πήρα σχεδόν από τα χέρια για να τον παρατηρήσω. Συνέχισε: ''Ο Μάνος ήθελε να κάναμε δίσκο στον Σείριο μόνο φωνή - ταμπουρά. Πήγα τις προάλλες στου Γιώργου Μητρόπουλου την εκπομπή και έπαιξα επί δύο ώρες ταμπουρά. Μου λες τι θα γίνει αυτή η ηχογράφηση;'' Και τότε συνέβη το θαύμα! Η Αλεξάνδρα άρχισε να παίζει την ''Προσωπογραφία της Μητέρας μου'' από ''Το χαμόγελο της Τζοκόντας''! Ναι, Χατζιδάκις με ταμπουρά κι εγώ είχα απέναντι μου ένα στοιχειό από παραμύθια Ανατολής και Δύσης. Την ίδια απερίγραπτη αίσθηση θα βίωνα πάλι πολλά χρόνια μετά στα Ανώγεια, εκεί που ο Ψαραντώνης έπιασε τη λύρα του και έπαιξε ''Όμορφη πού'ναι η Κρήτη'' από τον ''Καπετάν - Μιχάλη''.
Πως να ξεκινούσα μία συνέντευξη που γινόταν και δε γινόταν; Πως να έχανα τη μαγεία μιας κατ' ιδίαν επαφής με έναν καλλιτέχνη που γούσταρα; Επέλεξα να την ''πάω'' στην τέχνη της υποκριτικής. Αυτό μου έβγαζε ως περσόνα, μία γυναίκα που έφερε την απώλεια εντός της και έπαιζε μουσική, τραγουδούσε για να ξορκίσει το αρνητικό τούτο συναίσθημα.
Και η Αλεξάνδρα ξεκίνησε την αφήγηση της. Πάντα με τον ταμπουρά στα χέρια, ραψωδός σκοτεινών μεγάρων και ταπεινών μετεμφυλιακών αυλών:
Ναι, ξεκίνησα σαν ηθοποιός δίπλα στον Κατράκη, αλλά δε με έφτιαχνε το κύκλωμα. Ξεκίνησα καλά, αλλά δε θα έμενα εκεί φυσικά.
Ήμουν ένα κορίτσι που του άρεσαν οι Beatles και το shake, αλλά με κέρδισε το λαϊκό τραγούδισμα της χώρας μου.
Μπήκα στη δισκογραφία το ΄70 περίπου. ''Η δουλειά κάνει τους άντρες'' του Λοΐζου ήταν το πρώτο μου κομμάτι. Γινόταν αυτό τότε, τα τραγούδια ταξίδευαν με πολλούς διαφορετικούς τραγουδιστές.
Κάπου εκεί γνώρισα τον Βασίλη Τσιτσάνη. Ωραίος! Ένας! Αγαπούσε τα κορίτσια και δεν φερόταν τσιγγούνικα! Έγραψα τα ''Μούρα'' του και μοιράστηκα δισκάκι με την Πόλυ Πάνου. Από τον Τσιτσάνη γνώρισα όλους τους μεγάλους της εποχής, τον Μπιθικώτση, τη Γαλάνη, τον Πουλόπουλο, τη Ρένα Κουμιώτη, τον Κόκοτα. Του άρεσαν τα επιφωνήματα που έβγαζα, με έλεγε ''σοπράνο μου''! Με τον Τσιτσάνη είχαμε τραγουδήσει και με την Κωχ. ''Ρεμπετάκι μου'' με φώναζε η Μαρίζα, καλή της ώρα, δίνοντας μου θάρρος στα πρώτα μου βήματα!
Και ο Πατσιφάς από τον Τσιτσάνη με γνώρισε. Μεγάλο κεφάλι αυτός. Σκοτωνόμασταν, αλλά και ποιος δεν είχε σκοτωθεί με τον Πατσιφά; Ο Πατσιφάς μού γύρισε τον πρώτο μου μεγάλο δίσκο στη Lyra του. Επιμέλεια έκανε ο Χρήστος Νικολόπουλος. Και τον επόμενο, το ΄77, ένα χρόνο μετά. Τραγουδούσα ρεμπέτικα του Μάρκου, του Τούντα, του Σκαρβέλη. Τα έλεγα πιο ροκ, όχι από ήχο, αλλά από ερμηνεία εννοώ. Συμφωνείς; Τα μακριά σου μαλλιά, ναι λένε!
Τραγούδησα Μαρκόπουλο σε στίχους Μιχάλη Κατσαρού. Μεγάλος ο Μαρκόπουλος. Επιστροφή στις ρίζες και στις πρίζες! Εκεί ήμουν με τον Παύλο Σιδηρόπουλο στο στούντιο. Τον ξέρεις τον Παύλο; Τά'δε όλα το παλικάρι κι έφυγε. Τον γούσταρα και με γούσταρε, κάναμε παρέα, ταιριάζαμε. Ένας Θεούλης ήταν ο Παύλος.
Γιώργος Μουφλουζέλης - Αλεξάνδρα - Νότης Μαυρουδής - Άκος Δασκαλόπουλος - Χάρης Γαλανός
Ιδιαίτερη δουλειά αυτή με τον Θεόφιλο, με τον Νότη Μαυρουδή και τον Άκο (σ.σ. εννοούσε το άλμπουμ ''Ζωγραφιές απ' τον Θεόφιλο'' σε μουσική Νότη Μαυρουδή και στίχους Άκου Δασκαλόπουλου). Δεν ήταν λαϊκός δίσκος, είχε κάτι το μυθολογικό. Τραγουδούσα με τον Χάρη Γαλανό και τον Γιώργο Μουφλουζέλη - με τον Μουφλουζέλη και τους παλιούς ρεμπέτες είχε κόλλημα ο Πατσιφάς, ήθελε να τους αναστήσει και το πετύχαινε!
Τον δίσκο μου με τον Ζαμπέτα τον ξέρεις ή όχι; Τον θάψανε κι αυτόν, όπως θάψανε τον Ζαμπέτα πριν την ώρα του για να μας φορέσουν τους πειναλέους για φώτα και δόξα. Είχε ωραία κομμάτια μέσα! Είχε τον πόνο ενός θηρίου παροπλισμένου και αγαθού. (σ.σ. εννοούσε το άλμπουμ ''Η δική μας η αγάπη'' του 1978 που, πράγματι, είχε περάσει απαρατήρητος). Ερχόταν στη Lyra ο Ζαμπέτας ζοχαδιασμένος. Κι από που δεν είχε περάσει για να γυριστούν τα τραγούδια του...Ποιος; Ο Ζαμπέτας! Τον θυμάμαι που φορούσε καπέλο με φτερό σαν ιππότης.
Δεν ήμουν η Βούλα Σαββίδη που είπε ''Τα Πέριξ'' και έγραψε ιστορία δίπλα στον Χατζιδάκι. Εμένα με προστάτευε ο Πατσιφάς, μου έδωσε βήμα από το ξεκίνημα μου μέχρι το θάνατο του. Αυτός με γνώρισε στον Χατζιδάκι. Ο Μάνος πρόθυμα δέχτηκε να πω τα τραγούδια του, τα παλιά τα λαϊκά. Ήθελε να με δοκιμάσει κιόλας, σκεπτόμενος και την πορεία μου με τον Τσιτσάνη. Έτσι, μου έδωσε και μερικά από την ''Ελένη'' που τά'χε μόλις βγάλει με έναν τραγουδιστή που δεν τον πολυπίστευε. Τα είχαν μαγειρέψει καλά ο Πατσιφάς με τον Μάνο για εκείνο το δίσκο που τελικά ξανάπε η Δημητριάδη.
Το ίδιο διάστημα γυρνούσα με τους ρεμπέτες και συναντούσα τον Μάνο και τον Μίκη. Τραγούδησα με τη Ζορμπαλά στο Zoom σε ένα πρόγραμμα Χατζιδάκι - Θεοδωράκη με τον Τάσο Καρακατσάνη στις ενορχηστρώσεις. Μετά μας πήγε ο Γιώργος Μητρόπουλος στα Ανώγεια και τραγουδήσαμε στις Γιορτές του Χατζιδάκι.
Το ΄81 ήμουν η πρώτη που άκουσα το ''Σαμποτάζ'' της Πλάτωνος και έπαθα πλάκα! Πήγα στον Πατσιφά, ''τι αριστούργημα είναι αυτό που κάνατε;'' του λέω, ''κάτσε να πάρουμε τη Λένα να της το πεις'' μου κάνει. Την πήραμε, της ευχήθηκα τα καλύτερα, ξαναβρεθήκαμε με τη Λένα χρόνια μετά στο σπίτι της Νίνα Ναχμία. Κι αυτή μού ταίριαζε πολύ σαν άνθρωπος, η ηλεκτρονική μάγισσα, λέγαμε για τα ερωτικά μας για ώρες στο τηλέφωνο.
Τραγούδησα σε πρώτη εκτέλεση τις ''Μπαλάντες της οδού Αθηνάς''. Η Νένα Βενετσάνου, πρωτόβγαλτη, έλεγε κάποια από ''Τα Παράλογα'' στο ίδιο πρόγραμμα. Η ''Μαριάνθη των Ανέμων'' δεν μου άρεσε! Μια μέρα τα παίρνω άγρια και φωνάζω ''Εγώ αυτό το τραγούδι δεν το λέω! Δεν είμαι τυχάρπαστη, δεν πατάω επί πτωμάτων εγώ''. Η Νένα να προσπαθεί να με ηρεμήσει, ''βρε Αλεξάνδρα, είναι υπέροχο τραγούδι, γιατί δεν το θες;'' Τίποτα εγώ! Τελικά τό'πε η Νένα στο δίσκο, που της άρεσε και το σκίζει κιόλας! Ο Μάνος μου θύμωσε. Με αντικατέστησε από τη Σαββίδη. Μη σου φαίνονται περίεργα όλα αυτά, ποτέ δεν έβαλα τραγούδια στα χείλη μου που δεν μου μιλούσαν στην ψυχή μου. Τους αναστάτωσα, όμως! Θυμάμαι τα παιδιά, τη Νένα, τον Λιούγκο, τον Λέκκα να βγαίνουν στη σκηνή με χαρτάκια στα χέρια που έγραφαν τα λόγια από τις ''Μπαλάντες της οδού Αθηνάς''. Παρ' όλα αυτά ο Μάνος με αγαπούσε, ίσως αυτό ακριβώς να αγαπούσε σε μένα, την ελευθερία και την άποψη. Λίγο πριν πεθάνει, βρεθήκαμε με σκοπό να κάνουμε το δίσκο που σού'λεγα με τον ταμπουρά. Έφυγε, όμως...
Ήμουν και είμαι πολιτικοποιημένη στην Αριστερά. Με ελκύουν οι παράνομοι και οι τσακισμένοι. Τα ξερονήσια και οι υπόγες. Μισώ τους λαμέ και τα στρας τους. Ήμουν όπως όλοι που τραβήξαμε στον ίδιο δρόμο...
Κάπου εδώ η κασέτα με τη φωνή της Αλεξάνδρας τερμάτισε. Η συνέντευξη θα δημοσιευόταν στον ''ΗΧΟ'', κάτι που ποτέ δεν έγινε, αφού δεν είχα παραδώσει τίποτα. Κυκλοφορεί σήμερα για πρώτη φορά στο LIFO.gr στη μνήμη μιας μοναδικής ιδιοσυγκρασιακής καλλιτέχνιδας που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 65 ετών περίπου. Και λέω ''περίπου'', καθώς ακόμη δεν έχει ανακοινωθεί επίσημα το έτος γέννησης της.
Κλείνω το αφιέρωμα στην Αλεξάνδρα με την ανέκδοτη συνέντευξη της, δίνοντας το λόγο σε τρεις συνεργάτες και συναδέλφους της: Την ερμηνεύτρια Ρένα Κουμιώτη, την τραγουδοποιό και ερμηνεύτρια Νένα Βενετσάνου και τον συνθέτη και μουσικό Τάσο Καρακατσάνη:
Η Αλεξάνδρα ήταν μια ιδιαίτερη τραγουδίστρια με φωνή -ταυτότητα πράγμα ανύπαρκτο στις μέρες μας. Δεν μιμήθηκε κανέναν. Προχώρησε τη μοναχική πορεία της απ' το '90 και μετά όταν άρχισε η παρακμή του Ελληνικού τραγουδιού μη μπορώντας να διαχειρισθεί την ατάλαντη λαίλαπα που ενέσκηψε στα μουσικά μας δρώμενα. Το ενδιαφέρον της ήταν μόνο το τραγούδι και όχι η άσκοπη gossip προβολή. Ηταν κι αυτή στη LYRA. Συνεργαστήκαμε σε εμφανίσεις και συναυλίες κι έχω τις καλύτερες αναμνήσεις. Ας συνεχίσει ειρηνικά κι αυτή την μοναχική της πορεία στους ουρανούς.
Ρένα Κουμιώτη, Αθήνα 25 Ιουλίου 2015
Η Αλεξάνδρα τραγουδούσε μοναδικά στο μεταίχμιο ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού. Ανήκει σε εκείνη τη γενιά των άγριων παιδιών της μουσικής μας. Υιοθετούσε μια παραβατική συμπεριφορά και της άρεσε να κάνει του κεφαλιού της. Όλο προβλήματα είχε με τον Πατσιφά και με τον Χατζιδάκι. Αλλά και μεγάλη αγάπη! Όταν έφυγε από τις παραστάσεις μας με τον Χατζιδάκι, με κάλεσε ο Πατσιφάς: ''Νένα, πάρ'την μαζί σου, δώσ'της τραγούδια. Είναι καλό παιδί η Αλεξάνδρα, αν και καυγατζού''. Πεθαίνει ο Πατσιφάς, πεθαίνει κι ο Χατζιδάκις μια δεκαετία μετά, και η Αλεξάνδρα περιθωριοποιείται. Τότε γράφω τα τραγούδια μου για τις ''Πόλεις του Νότου''. Της τα δίνω και παρουσιάζονται με τη φωνή της για πρώτη φορά στον ''Εύμαρο''. Έχοντας φύγει όμως κι εγώ από τη Lyra, δε γινόταν να κάνουμε τον δίσκο μαζί. Λίγο μετά, γύρω στο 1995, την παίρνω μαζί μου σε σειρά συναυλιών στην ομογένεια της Αμερικής. Θυμάμαι τη χαρά της: ''Ναι, Νενάρα μου, Αμέρικα πάμε; Θα σκίσουμε''! Γνωρίζοντας όμως την παραβατική συμπεριφορά της που λέω παραπάνω, της είχα πει να μείνει εκεί που θα ήμασταν, γιατί θα εμφανιζόμασταν σε συγκεκριμένους χώρους. Πάλι τα δικά της έκανε! Την έχασα στην Αστόρια κάπου και την έψαχνα επί μία εβδομάδα όλο αγωνία και εκνευρισμό. Τη βρήκα, εντέλει, να τραγουδάει λαϊκά και ρεμπέτικα μόνη της, ανεξάρτητη, σε μαγαζιά της ομογένειας! Ήταν το τέλος της συνεργασίας μας, αλλά όχι και της φιλίας μας. Την Αλεξάνδρα θα μου επιτρέψετε να τη θυμάμαι σαν μία καλλιτέχνιδα, εφάμιλλη της Φλέρυς Νταντωνάκη και της Κατερίνας Γώγου. Στους επί Γης αγγέλους συγχωρούνται και πρέπει να συγχωρούνται τα πάντα!
Νένα Βενετσάνου, Αθήνα 25 Ιουλίου 2015
Γνωριστήκαμε στη χορωδία των Λαμπράκηδων του Πειραιά, το 1965.
Διατηρήσαμε αδελφική σχέση τα μεταγενέστερα χρόνια. Με μύησε στο ρεμπέτικο και με γνώρισε με σημαντικούς εκπροσώπους του. Με βοήθησε σε δύσκολες στιγμές της ζωής μου. Γεια σου, Αλεξάνδρα μου, πάντα θα τραγουδώ μαζί σου τη «Μαριάνθη των Ανέμων''!
Τάσος Καρακατσάνης, Αθήνα 25 Ιουλίου 2015
Από το αρχείο του Σταύρου Παπασταύρου, διαφημιστική καταχώρηση για τις παραστάσεις του Μάνου Χατζιδάκι στον Σκορπιό, στην Πλάκα, το 1982, λίγους μήνες μετά τους Πρώτους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού της Κέρκυρας. Παρουσιάστηκαν τα έργα ''Οι μπαλάντες της οδού Αθηνάς'' με την Αλεξάνδρα, τον Βασίλη Λέκκα και τον Ηλία Λιούγκο, ο κύκλος ''Ελένη (Για την Ελένη)'' με την Αλεξάνδρα και το ανέκδοτο ακόμη έργο ''Διφωνίες'' σε στίχους Αγαθής Δημητρούκα με τους Βασίλη Λέκκα - Ηλία Λιούγκο. Βήμα δόθηκε και σε νέους δημιουργούς, τα βραβευμένα ''Πρόσωπα της Κέρκυρας'', εν προκειμένω τους τραγουδοποιούς Ηδύλη Τσαλίκη, Σταύρο Παπασταύρου, Βασίλη Νικολαΐδη και Γιώργο Μακρή.