"Δεν είναι ότι ξύπνησα ένα πρωί σκεπτόμενος: σήμερα θα φτιάξω ένα νέο πιάνο," λέει ο Gergely Bogányi, ο Ούγγρος πιανίστας και πλέον σχεδιαστής πιάνων. "Αλλά πάντα ήμουν κάπως επαναστάτης. Για πολύ καιρό σκεπτόμουν: αυτό δεν είναι αρκετά καλό, ας φτιάξουμε κάτι καλύτερο."
Το εργοστάσιο του βρίσκεται έξω από την Βουδαπέστη σε μια όμορφη περιοχή, στις όχθες του Δούναβη και κοντά στο δάσος. Φέτος, έπειτα από "ένα μακρύ πνευματικό και μουσικό ταξίδι" παρουσίασε στον κόσμο το πιάνο Bogányi, το ριζοσπαστικό νέο μουσικό όργανο.
Το πιάνο του 2015 του Bogányi είναι εμφανώς εντυπωσιακό, αλλά η ριζοσπαστική του φύση εκτείνεται πέρα από την οπτική αισθητική. "Εξαρχής είπα στον σχεδιαστή μου ότι ήθελα κάτι κομψό και ευγενές, αλλά χωρίς ούτε ένα στοιχείο που θα το έκανε όμορφο ενώ δεν θα υπηρετούσε το όργανο".
Επί γενεές, οι μεγαλύτεροι πιανίστες παίζουν χρησιμοποιώντας τα ίδια όργανα, κατασκευασμένα απαράλλαχτα με όλα τα πλεονεκτήματα και τα λάθη τους. Ο Bogányi όμως δεν είναι ο άνθρωπος που θα αφήσει τα ερωτήματα που τον βασανίζουν αναπάντητα. "Οπως οι περισσότεροι πιανίστες, σε όλη την παιδική μου ηλικία ασχολήθηκα με πολλά μουσικά όργανα. Προς μεγάλη μου έκπληξη όμως, [ως επαγγελματία πιανίστα] ανακάλυψα ότι ακόμα και οι σημαντικότερες αίθουσες συναυλιών δεν διαθέτουν πάντα τα πιο εκλεπτυσμένα και καλοκουρδισμένα πιάνα. Πάντα ένιωθα ότι κάτι λείπει από τον σύγχρονο κόσμο, σε ό,τι αφορά την τέχνη του πιάνου και την έκφραση του."
Το επαναστατικό του όνειρο, "το οποίο φάνταζε τόσο απόλυτα αδύνατο και για τον λόγο αυτό με ενέπνεε ακόμα περισσότερο", ήταν να συνδυάσει την μορφή και τη λειτουργικότητα με έναν ολωσδιόλου καινοφανή τρόπο. Έπειτα από χρόνια ανάπτυξης, μαζί με την ομάδα του επιτέλους πραγματοποίησαν το όνειρο αυτό υπό την μορφή ενός οργάνου που κόβει την ανάσα όταν το κοιτάζει κανείς, αλλά εν τέλει "βρίσκεται στην υπηρεσία της μουσικής". Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να αλλάξει τα πάντα στην πιανιστική. "Ο στόχος μου ήταν [να υπηρετήσω] την ευγενή παράδοση του ήχου του πιάνου όντας ταυτόχρονα όσο περισσότερο δυνατόν πραγματικά καινοτόμος," δηλώνει. "Φυσικά σέβομαι και λατρεύω τα παλαιότερα πιάνα, αλλά ζούμε στο 2015. Νομίζω πως έφτασε η στιγμή να αναζητήσουμε μια νέα αλήθεια."
Όταν ερωτάται αν την ανακάλυψε απαντά χωρίς δισταγμό: "Βέβαια!", προσθέτοντας όμως βιαστικά ότι επειδή η φύση του είναι "να αποζητά διαρκώς την βελτίωση", η διαδικασία δεν θα πάψει ποτέ. "Δεν λέμε, εντάξει, εδώ έχουμε το τέλειο," λέει, "αλλά: εδώ έχουμε το πιάνο σε μια άλλη διάσταση, με μια νέα προσέγγιση. Κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα ένας άλλος ήχος, ένας περισσότερο επιθυμητός ήχος να γεννάται. "
Με ελάχιστες εξαιρέσεις, η κατασκευή μουσικών οργάνων δεν έχει ακολουθήσει την παραδοσιακή αντίληψη της συνεχούς βελτιώσεως. Το πιάνο έχει παραμείνει ουσιαστικά το ίδιο στον θεμελιώδη σχεδιασμό του εδώ και 200 χρόνια. Το πρωτότυπο του τέλειου βιολιού είναι ακόμα παλαιότερο καθώς κανείς δεν έχει ακόμα βελτιώσει την μορφή που δημιούργησε ο Αντόνιο Στραντιβάρι, του οποίου η ληξιαρχική πράξη γεννήσεως αν υπήρχε θα έφερε την χρονολογία 1644.
Το πιάνο του 2015 του Bogányi είναι εμφανώς εντυπωσιακό, αλλά η ριζοσπαστική του φύση εκτείνεται πέρα από την οπτική αισθητική. "Εξαρχής είπα στον σχεδιαστή μου ότι ήθελα κάτι κομψό και ευγενές, αλλά χωρίς ούτε ένα στοιχείο που θα το έκανε όμορφο ενώ δεν θα υπηρετούσε το όργανο," εξηγεί. "Είναι ένα ιδιαίτερα περίπλοκο σχήμα επειδή δεν πρόκειται απλά για ένα ωραίο design αλλά είναι απαραίτητο να εξυπηρετεί ταυτόχρονα πολλούς σκοπούς: οφείλει να είναι παραδοσιακό αλλά και πολυ πολύ καινοτόμο και μοντέρνο, χρειάζεται να μεταφέρει την ροή της μουσικής και να είναι εμπνέει το πνεύμα."
Ποια είναι η κύρια διαφορά ανάμεσα στο δικό του και τα παραδοσιακά πιάνα; "Ο ήχος. Ως μουσικός, ως πιανίστας, αυτός ήταν ο κύριος στόχος μου. Το πιάνο είναι ένα κρουστό όργανο και το κυριότερο πρόβλημα μας είναι πάντα το πως να το κάνουμε να τραγουδήσει και πως να συντηρήσουμε το άσμα του. Θέλησα λοιπόν να συνδυάσω τον θερμό, φιλικό και σχεδόν ανθρώπινο ήχο ενός πιάνου του 19ου αιώνα όπως τα Érard, με την ισχύ που απαιτείται για τις σημερινές σύγχρονες αίθουσες συναυλιών. Εάν δείτε ένα γράφημα θα παρατηρήσετε την κρουστική επίθεση στην αρχή της νότας και στη συνέχεια να σβήνει. Δεν ήθελα να ακούω το χτύπημα του σφυριού αλλά τον ήχο αυτόν καθεαυτόν, να τραγουδά." Χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό των πιο εκλεπτυσμένων παραδοσιακών ξύλων που βρίσκει κανείς σήμερα και ένα συνθετικό ανθρακόνημα που είναι ό,τι καλύτερο στην υψηλή τεχνολογία κατασκευής διαστημικών σκαφών, εκείνος και η ομάδα του ανέπτυξαν ένα νέο ηχείο και ηχητικό σύστημα. Επίσης εργάστηκαν πάνω στην απίθανη ιδέα ότι το αριστερό πόδι του πιάνου θα μπορούσε να λειτουργήσει "ως στοιχείο που κατευθύνει τον ήχο, κατευθύνοντας τον προς το κοινό."
Το εντυπωσιακό είναι πως ο σχεδιαστής του δεν διέθετε πρότερη εμπειρία με πιάνα. Αυτό ωστόσο ήταν ηθελημένο. "Η ομάδα μου είναι διάνοιες." λέει με ενθουσιασμό ο Bogányi. "Ναι, ο σχεδιαστής δεν είχε σχεδιάσει πιάνο ποτέ πριν, ο αρχιμηχανικός δεν είχε ποτέ στήσει ένα πιάνο, ο τεχνικός δεν είχε δουλέψει ποτέ σε κάτι παρόμοιο. Αυτό όμως σήμαινε πως όλοι θα προσέγγιζαν το θέμα με ανοιχτό μυαλό. Ήταν τολμηροί και συνεχώς τους ενθάρρυνα να παίρνουν ρίσκα και να βρίσκουν λύσεις που υπό άλλες συνθήκες δεν θα "επιτρέπονταν" στον καθαγιασμένο κόσμο του πιάνου, υπάρχει η ιδέα ότι πρόκειται για κάτι ιερό, τέλειο, που δεν πρέπει να αγγίξεις. Στην βιομηχανία των κλασικών οργάνων όλοι γνώριζαν ότι η κατασκευή των παλαιότερων πιάνων δεν ήταν αρκετά καλή, αλλά δεν τολμούσε κανείς να το θίξει. Φανήκαμε όμως αρκετα τολμηροί και κάναμε ερωτήσεις, γιατί αυτό, γιατί το άλλο, γιατί όχι; Γιατί δεν σημειώθηκε καμία σημαντική εξέλιξη στην κατασκευή των πιάνων εδώ και δεκαετίες;"
Με το εγχείρημα του να μετράει χρόνια και να έχει κοστίσει ένας θεός ξέρει πόσα, το ζήτημα είναι αν μετανιώνει που έθεσε τα ερωτήματα αυτά. Η απάντηση του είναι να γελάσει. "Δόξα τω θεώ που στην αρχή δεν κατάλαβα ότι θα ήταν πρακτικά αδύνατον!". Είναι εμφανές, όμως, πως η ανταπόκριση τον γεμίζει χαρά: το πιάνο παρουσιάστηκε την άνοιξη του 2015 και πλέον εκδηλώνεται ενδιαφέρον γι' αυτό από όλο τον κόσμο. Το πιάνο Bogányi – το οποίο απαιτεί την εργασία μιας ομάδας 100 ανθρώπων και έξι μήνες για να κατασκευαστεί, προσαρμόζεται στις ανάγκες του πελάτη και πλέον διατίθεται επίσημα προς πώληση. Ωστόσο, για το εγγύς μέλλον η παραγωγή σίγουρα θα παραμείνει μικρής κλίμακας. Ο ίδιος φαντάζεται πως το όνομα του κάποτε θα συνδεθεί με το πιάνο, όπως επί παραδείγματι το όνομα του Steinway;
"Ως τώρα η ομάδα μου δούλευε και δούλευε και έλυνε προβλήματα και ονειρευόταν και δεν σκεφτόταν και τόσο πολύ τι θα συμβεί όταν θα το δοκιμάσουν άλλοι άνθρωποι. Φυσικά μας εκπλήσσει και είναι υπέροχο ότι σχεδόν όλοι είναι ενθουσιασμένοι και βέβαια και θα χαρώ, αν το πιάνο μας κατακτήσει τη θέση που του αξίζει και εκπληρώσει την αποστολή του που είναι να εμφυσήσει νέα πνοή στην μουσική, τις αίθουσες συναυλιών και στους πιανίστες, αλλά... Ποιος ξέρει;", λέει με μια νότα απορίας στην φωνή του. "Δεν το σχεδιάζαμε, αλλά φαίνεται ότι προκαλέσαμε έναν μικρό σεισμό...."
Πηγή: BBC