Για τους συγκαιρινούς μας η έννοια της Neue Sachlichkeit, της Νέας Αντικειμενικότητας, μοιάζει με κενό γράμμα. Ενδεχόμενα, και η Δημοκρατία της Βαϊμάρης να είναι ένας μακρινός απόηχος όπου έχει καλυφθεί από τη σκόνη του χρόνου.
Ακόμη και για τους Γερμανούς, που φέρουν το στίγμα της αποτυχίας να εδραιώσουν μια κοινωνία της αλληλεγγύης, η Βαϊμάρη μπορεί -πλέον- να είναι μια ακόμη πόλη της χώρας τους. Τι ρόλο μπορεί να παίξει στην αφύπνισή τους η έκθεση ζωγραφικής που βρίσκεται σε εξέλιξη στην αίθουσα τέχνης Σιρν στη Φρανκφούρτη και θα ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του 2018;
Τον ίδιο ρόλο που μπορεί να παίξει και για την Ευρώπη που βλέπει το αυγό του φιδιού να σπάει ξανά και μέσα από το κέλυφος να προβάλλουν τα λερά πρόσωπα του φασισμού. Για τους καλλιτέχνες της εποχής, η Βαϊμάρη ήταν ο θύλακας μιας νέας κατάστασης. Εμβαπτισμένοι στα νάματα του εξπρεσιονισμού, θέλησαν να αποδομήσουν τις ρίζες τους με έναν απόλυτα επαναστατικό και εμπρηστικό τρόπο.
Κάπως έτσι, μέσα στη δεκαετία του '20, έρχονται στο προσκήνιο καλλιτέχνες που επιθυμούν να περιγράψουν τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές που συμβαίνουν στη χώρα. Είναι η εποχή της παραίτησης και του κυνισμού, δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Η Γερμανία έχει απολέσει την αισιόδοξη ρώμη της. Η ήττα στον Μεγάλο Πόλεμο αφαίρεσε από την έννοια της γερμανική ελπίδας όλες τις ρανίδες αίματος.
Η ρήξη με τον ρομαντισμό και τον Εξπρεσιονισμό είναι ολοκληρωτική και η Νέα Αντικειμενικότητα έρχεται να μελετήσει τις νέες συνθήκες όχι υπό το πρίσμα του συναισθηματισμού, αλλά με την ψυχρή παραστατικότητα των πραγμάτων «όπως είναι». Η διαφθορά δεν μασκαρεύεται. Η ασχήμια δεν φτιασιδώνεται. Η βαναυσότητα δεν μετασχηματίζεται. Την στιγμή που η γερμανική κοινωνία επιθυμεί να βουτηχτεί στο μεθύσι του νυχτερινού Βερολίνου, με το πλήθος να συρρέει στα καμπαρέ «καταναλώνοντας» αλκοόλ, ουσίες και σεξ (σε όλες τις πιθανές και απίθανες εκδοχές), από τα βάθη του κοινωνικού υπογάστριου ανεβαίνουν τα σκότη και τα ερέβη.
Είναι αυτά που θα οδηγήσουν τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης σε παταγώδη αποτυχία και θα φέρουν το 1933 τον Χίτλερ και τα φαιά τάγματά του στην εξουσία. Με τις γνωστές συνέπειες για την παγκόσμια κοινότητα και ιδιαιτέρως την Ευρώπη.
Η διαφθορά της μεταπολεμικής κοινωνίας αποτυπώνεται έκτυπα από καλλιτέχνες όπως ο Ότο Ντιξ, ο Τζορτζ Γκρος, ο Μαξ Μπέκμαν - ενώ στη λογοτεχνία, παράλληλα με τους εικαστικούς, ο Φάλαντα, ο Ρεμάρκ, ο Τουχόλσκι και κάμποσοι άλλοι δεν γυρίζουν την πλάτη τους στη βία, την πορνεία, τη φτώχεια και τα γηρατειά. Το βλέμμα τους είναι ψυχρό, τω όντι αντικειμενικό, σκοτεινό, όπως η αντανάκλαση ενός προσώπου σε βρόμικο νερόλακκο.
Στον πυρήνα του έργου τους, όμως, υπάρχει και μια απαντοχή για κάτι καλό που μπορεί να προκύψει: η αντιμετώπιση του κόσμου και των συνθηκών με την υλική τους βάση, ενδέχεται να οδηγήσει σε ένα αδόκητο, αλλά φωτεινό, ενθουσιασμό.
Η έκθεση φέρει τον εύγλωττο τίτλο: «Το μεγαλείο και η δυστυχία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης» και αναμένεται να προκαλέσει την ίδια έντονη αίσθηση με τον έκθεση στο Παρίσι, το 2012, που είχε τον τίτλο: «Τέχνη στον πόλεμο, Γαλλία 1938-1947». Δεν προβάλλονται μόνο οι γνωστοί καλλιτέχνες της εποχής, αλλά κι άλλοι που έζησαν στη σκιά τους. Επιπλέον, γίνεται ένας άμεσος συσχετισμός μεταξύ των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών δεδομένων της εποχής με την ανάπτυξη της «Νέας Αντικεμενικότητας».
Για τη σημερινή Γερμανία που αδυνατεί να σχηματίσει κυβέρνηση και βλέπει το ξενοφοβικό AfD να ανεβαίνει δραματικά, μια έκθεση που φέρει το στίγμα της Βαϊμάρης είναι η κατάλληλη ώθηση για να αφυπνιστούν οι συνειδήσεις του δημοκρατικού τόξου. Μέσα από τα 190 έργα (ζωγραφική, κολάζ, γλυπτά, σχέδια κ.α.), οι 62 καλλιτέχνες του παρελθόντος είναι πιο σημερινοί από ποτέ. Ναι, είχε δίκιο ο Όσβαλντ Σπένγκλερ όταν μιλούσε για την παρακμή της Δύσης. Το τότε έρχεται να θηλυκώσει στο τώρα φτιάχνοντας το παζλ του παρακμιακού κόσμου μας.
Με πληροφορίες από Le Monde