Το αίσθημα της ματαίωσης είναι από τα πιο βαριά που μπορεί να νιώσει η ψυχή και είναι ακόμα βαρύτερο στις περιπτώσεις που η ματαίωση ξαφνικά διπλασιάζεται. Αυτός ο δυσάρεστος διπλασιασμός συνέβη κατά την προετοιμασία της έκθεσης εικαστικών καλλιτεχνών με τον τίτλο «Αδράνεια».
Όλα οργανώνονταν με την προοπτική ότι ίσως γλιτώναμε το φθινοπωρινό lockdown. Προσκλήθηκαν περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες για να συμμετάσχουν σε μια έκθεση που θα καταλάμβανε τα 2.000 τ.μ. δύο κτιρίων στην περιοχή της πλατείας Κουμουνδούρου, τα οποία βρίσκονταν στη μοιραία ημι-ερειπιώδη κατάσταση που προκαλεί η απόσυρση της επαγγελματικής χρήσης για την οποία προορίζονταν από κατασκευής τους.
Με το τέλος της έκθεσης θα ξεκινούσε ένα πρόγραμμα γενναίας ανακαίνισής τους, για να μετατραπούν σε αυτό που γενικώς έχουμε μάθει να περιγράφουμε ως «πολυχώρο πολιτισμού». Η επιβολή του φθινοπωρινού lockdown έκανε πολλούς καλλιτέχνες να αποχωρήσουν από το project, αλλά δεν το ακύρωσε.
Η έκθεση στήθηκε με περισσότερα από 40 έργα 25 καλλιτεχνών και έχει τελειώσει, καθώς η μετατροπή των κτιρίων θα ξεκινούσε με την έναρξη του νέου έτους. Προφανώς και δεν ήταν ανοιχτή στο κοινό, αλλά υπάρχει από τις 6 Ιανουαρίου ένα βίντεο περιδιάβασης σε αυτήν, που μπορεί να δει κάποιος στο YouTube.
Η αρχική ιδέα γι' αυτή την έκθεση ξεπήδησε από το γεγονός ότι τα lockdowns και γενικότερα η πίεση που έχει φέρει η πανδημία του κορωνοϊού έχουν εξωθήσει τους καλλιτέχνες να πέσουν στη "μαύρη τρύπα" που συνιστά η αδράνεια
«Krank» στα γερμανικά σημαίνει ασθενής και «The Krank» είναι η υπογραφή του ανώνυμου εικαστικού που γεννήθηκε στην Ελλάδα το 1988, αλλά ζει και δημιουργεί στο Βερολίνο τα τελευταία 7 χρόνια. Η καλλιτεχνική του δραστηριότητα ξεκίνησε με μουσική και ζωγραφική στο αστικό τοπίο το 2002 και επαναπροσδιορίστηκε μετά τις σπουδές του γραφιστικής και οπτικής επικοινωνίας το 2009.
Ακριβώς επειδή κατάγεται από τον street χώρο, η ιδέα του ήταν «να μπλέξει» τη street art με την ας την πούμε λόγια τέχνη (fine art, για τους φίλους). Υπάρχει σίγουρα ένας σαφής διαχωρισμός μεταξύ των δύο. Από τη μια βρίσκεται το ακαδημαϊκό υπόβαθρο ως ρυθμιστής και από την άλλη το «θράσος» όσων κατάγονται από τη street πλευρά, όποτε βγαίνουν στους δρόμους και φτιάχνουν έργα, χωρίς να έχουν καμία σπουδή και καμία σχέση με τη θεωρία, με μόνο κίνητρο την επιθυμία τους να εκφραστούν ελεύθερα.
Βέβαια, είναι γεγονός ότι ελεύθερα εκφράζονται όλοι οι καλλιτέχνες (ή τουλάχιστον αυτό θα όφειλαν να κάνουν, για να έχει ουσιαστική αξία η τέχνη τους), αλλά είναι επίσης γεγονός ότι οι street καλλιτέχνες εκφράζονται με μια άλλου είδους ευθύτητα.
«Η ιδέα, λοιπόν, ήταν να ενώσω τους δύο αυτούς εικαστικούς κόσμους» λέει ο Krank. «Και αυτό με την ελπίδα, φυσικά, ότι θα φανεί πως θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και να βρουν ένα τρόπο συνύπαρξης. Μέσα από έργα που απαντούν στο ζήτημα της επιβεβλημένης καλλιτεχνικής αδράνειας, ο στόχος είναι να ξεκινήσει ένας διάλογος μεταξύ των δύο πλευρών, καθότι η αδράνεια είναι ένα ζήτημα που καίει και τους μεν και τους δε. Μας καίει όλους, γιατί ξαφνικά έχουμε βρεθεί ακινητοποιημένοι δημιουργικά, εξαιτίας της κατάστασης που έχει επιβάλει η πανδημία, μη επιτρέποντας την κανονική παραγωγή και παρουσίαση των έργων μας».
Βλέποντας τη βιντεοξενάγηση σε αυτή την έκθεση, γίνεται πολύ γρήγορα αντιληπτή η εγγενής ειδοποιός διαφορά των δύο κόσμων: οι καλλιτέχνες που προέρχονται από τη street art παράγουν πολύ πιο γρήγορα, πολύ πιο «βίαια» και πολύ πιο «επιβλητικά».
Αυτό ίσως να ακούγεται πολύ μπανάλ ή και ως προκατάληψη, ωστόσο δεν παύει να είναι η πρώτη αίσθηση, κοιτάζοντας κανείς τα έργα να συγκατοικούν στον ίδιο χώρο. Όμως εκείνο που τελικά παράγεται από τη συνύπαρξή τους και έχει ενδιαφέρον είναι ότι επιβάλλουν στον χώρο να μοιάζει με προσωρινό καταφύγιό τους, ως εάν κάποιος τα κυνηγούσε και εγκαταστάθηκαν εκεί προσωρινά και «αταξικά», για να κάνουν έναν απολογισμό δυνάμεων.
Είναι επίσης πολύ ενδιαφέρον το ότι μεταξύ των καλλιτεχνών που είναι απόφοιτοι της σχολής υπερέχουν αριθμητικά εκείνοι που αποφοίτησαν μόλις πέρυσι κι εκείνοι που είναι ακόμη τελειόφοιτοι. Η νεότητά τους καθορίζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τα έργα που δείχνουν και ίσως αυτή η νεανική ορμή να είναι εκείνη που κάνει τους δύο εικαστικούς κόσμους που συναντιούνται στην έκθεση να αποκτούν ειρμό και εσωτερική συνοχή μεταξύ τους.
«Το σημαντικότερο απ' όλα», λέει ο Krank, «δεν ήταν να δούμε τι κοινό θα παραχθεί από τη συνεύρεσή τους αλλά απλά και μόνο οι δύο αυτοί κόσμοι να βρεθούν για λίγο μαζί, επειδή ο διαχωρισμός τους είναι πάρα πολύ ισχυρός. Στο Βερολίνο διαπιστώνω καθημερινά αυτήν τη διάσταση. Οπότε, ήδη, το να τους φέρεις απλώς μαζί είναι κάτι.
Στην πραγματικότητα, δεν χρειάζεται καμία μεταξύ τους συμφωνία. Αρκεί να στέκονται μαζί σε έναν χώρο ‒ είναι κάτι σπάνιο από μόνο του. Ένα πραγματικό πάντρεμα των δύο δεν έχει επιτευχθεί ποτέ. Οι street artists συνιστούν ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από μόνο του και εξακολουθεί να πορεύεται έτσι. Tο ότι το κίνημα αυτό έχει αγκαλιαστεί από τον κόσμο και την αγορά της τέχνης είναι κάτι που δεν έχει επηρεάσει την ουσία και τις αξίες του».
Και είναι γεγονός ότι κατά την τελευταία εικοσαετία το μόνο που έχει αλλάξει πραγματικά είναι ότι η street art αναγνωρίζεται χωρίς δισταγμό ως τέχνη. Ενώ παλιότερα περιγραφόταν ως βανδαλισμός ή ως κάτι άλλο, που κανείς δεν ήξερε ακριβώς τι ήταν.
Ωστόσο, οι ίδιοι οι street artists δεν έχουν χάσει τίποτα από την αρχική εσωτερική ενέργεια που τους έκανε να ζωγραφίζουν σε τοίχους της πόλης. Η μεταβολή της στάσης του κόσμου και της αγοράς απέναντι στη street art ξεκίνησε χάρη στους πιο καταξιωμένους street artists (σαν τον Banksy π.χ.) που αναγνωρίστηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο και ενέπνευσαν αυτό το είδος σεβασμού (τελικά) προς τη συγκεκριμένη μορφή έκφρασης.
«Η αρχική ιδέα γι' αυτή την έκθεση ξεπήδησε από το γεγονός ότι τα lockdowns και γενικότερα η πίεση που έχει φέρει η πανδημία του κορωνοϊού έχουν εξωθήσει τους καλλιτέχνες να πέσουν στη "μαύρη τρύπα" που συνιστά η αδράνεια» λέει ο Krank. Δηλαδή, στο να συμβεί μια διακοπή της δημιουργίας, μια αμηχανία, ίσως και μια σαστιμάρα απέναντι σε αυτούς τους εντελώς εξωγενείς σε σχέση με την καλλιτεχνική δημιουργία παράγοντες.
Διαπιστώσαμε ότι αυτή η κατάσταση επηρεάζει βέβαια όλο τον κόσμο, αλλά εμάς, τους καλλιτέχνες, μας πιέζει κατά κάποιον τρόπο να μείνουμε στο σημείο όπου ούτε θα εκφραζόμαστε, ούτε θα μιλάμε, ούτε θα παρουσιάζουμε την τέχνη μας.
Θέλαμε με αυτή την έκθεση να φανεί η συγκεκριμένη συνθήκη που επιβάλλουν οι περιστάσεις και που σ' εμάς προκαλεί μια κάπως πιο δραστική και διαρκή διακοπή της ζωτικής δημιουργικής δραστηριότητας. Και φυσικά, θέλαμε να ανασύρει στην επιφάνεια το μεγάλο ερώτημα σχετικά με το πώς εμείς θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε υπό αυτές τις συνθήκες.
Για τους εικαστικούς καλλιτέχνες η πανδημία δεν αδρανοποιεί μόνο την παραγωγή έργων αλλά προσβάλλει και κάθε πιθανότητα στοιχειώδους εξασφάλισης της επιβίωσης. Η ανάγκη του βιοπορισμού υπό αυτές τις συνθήκες και μέχρις ότου κατακτηθεί ανοσία χάρη στον εμβολιασμό μπορεί να στρέψει πολλούς από εμάς σε άλλες ασχολίες, προκειμένου να διασφαλίσουν τα προς το ζην, με αποτέλεσμα να διακοπεί εντελώς η καλλιτεχνική τους παραγωγή.
Η προσωπική μου εμπειρία ως μόνιμου κατοίκου Βερολίνου από το 2013, και ως εγγεγραμμένου εκεί ελεύθερου επαγγελματία καλλιτέχνη, ήταν ότι ήδη από την πρώτη καραντίνα το κράτος μάς επιδότησε με 5.000 ευρώ τον καθένα.
Αντίθετα, εδώ υπήρξε μια μεγάλη περίοδος παρατεταμένης ανησυχίας, η οποία έκλεισε τελικά με την καταβολή ενός ποσού που δεν είναι αρκετό για να συντηρήσει κάποιον αυτή την περίοδο, όπου όλα έχουν παγώσει. Τα αντανακλαστικά ήταν πιο αργόσυρτα κι αυτό δημιούργησε προβληματισμό και σε μερικές περιπτώσεις και πανικό.
Όμως, πέραν αυτού, εμείς θέλαμε να δηλώσουμε ένα "παρών", να αποδείξουμε ότι είμαστε εδώ. Και να κάνουμε αισθητό το ότι ένας κόσμος χωρίς τέχνη είναι ένας κόσμος βουβός. Και ότι αν εμείς, οι καλλιτέχνες, αποπροσανατολιστούμε από τον σκοπό και τη λειτουργία μας απλώς και μόνο για να καταφέρουμε να βιοποριστούμε, θα προκληθεί μια εκκωφαντική βουβαμάρα στην κοινωνία και όλο αυτό θα προσβάλει το νόημα τη ίδιας της τέχνης».
Αδράνεια art project
Info:
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες (όλοι σε υπέροχα greeklish, όπως προτείνονται από τον επιμελητή): anastasia-eirini ntioudi / anastasia papaleonida / angelos akrida / athina kanelopoulou / blaqk (simek & greg papagrigoriou) / don forty /eleni zervou /eliza krikoni /iakovos volkov /ioannis augoustis /jola 818 / lydia dimitriadi / lydia miligkou / marilena kranioti / onebran / p1mp kardashian / panagiotis vasileiou / robert seikon / senor /tarta ross /the krank / timothy laskaratos / vassiliki koukou / yiannis pappas
Επιμέλεια έκθεσης: The Krank
Φιλοξενήθηκε στο #okupaathens
Το βίντεο περιήγησης στην έκθεση διατίθεται σε αυτόν τον σύνδεσμο
Website: www.adraneia.online