Όταν το περασμένο Σάββατο εγκαινιάσθηκε η έκθεση "Ιερώνυμος Μπος: Οράματα Ιδιοφυΐας" στο Noordbrabants Museum, δύο σημαντικά έργα έλειπαν.
Οι πίνακες "Η Θεραπεία της Τρέλας" και "Ο Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου" επρόκειτο να παρουσιαστούν, μαζί με την μερίδα του λέοντος των σωζόμενων έργων του Ιερώνυμου Μπος, στα πλαίσια της έκθεσης επ' ευκαιρία της 500ης επετείου του θανάτου ενός από τους πλέον ενδιαφέροντες και συναρπαστικούς Ολλανδούς καλλιτέχνες του ύστερου Μεσαίωνα.
Ο δανεισμός όμως των δύο έργων που ανήκουν στην συλλογή του Εθνικού Μουσείου του Πράδο ακυρώθηκε. Ο Charles de Mooij, διευθυντής του Noordbrabants Museum σε δηλώσεις του την Τρίτη ανέφερε: "Τα αιτήματα δανεισμού δύο εκ των έργων αποδείχθηκαν ανεπιτυχή την τελευταία στιγμή αλλά θα είναι προς έκθεση στο Πράδο αργότερα φέτος. Το Πράδο είναι εκείνο που οφείλει να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους τα εν λόγω έργα δεν δανείστηκαν στο Noordbrabants Museum."
Την ίδια ημέρα το Πράδο επιβεβαίωσε τον μη δανεισμό των συγκεκριμένων έργων αλλά και τον δανεισμό του τρίπτυχου "Το κάρο με τα άχυρα" και ενός άλλου πίνακα χωρίς να δώσει περαιτέρω εξηγήσεις.
Η ρήξη ανάμεσα στα δύο ιδρύματα ξεκίνησε στα τέλη Οκτωβρίου, όταν η Ομάδα για την Έρευνα και την Συντήρηση του έργου του Ιερώνυμου Μπος - BRCP - διέρρευσε την υποβάθμιση των εν λόγω πινάκων από τους ερευνητές της. Η ερευνητική ομάδα παρήγαγε έναν catalogue raisonné χιλίων σελίδων, στον οποίο προέβη σε νέες αξιολογήσεις της γνησιότητας των έργων του ζωγράφου. Απέδωσε στον Μπος έναν άλλο "Πειρασμό του Αγίου Αντωνίου", ένα μικρό έργο που ανήκει στο Nelson-Atkins Museum of Art στο Κάνσας Σίτυ και το οποίο μέχρι πρότινος θεωρούνταν έργο μαθητή του, ενώ για τον "Πειρασμό" που ανήκει στο Πράδο απεφάνθησαν ότι "επ' ουδενί δεν πρόκειται για έργο του ιδίου του Μπος." Όσο για την "Θεραπεία της Τρέλας", εξέφρασαν την πεποίθηση τους ότι κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για αντίγραφο του αυθεντικού πίνακα που φιλοτέχνησε κάποιος από τον κύκλο του. Τα ευρήματα βασίστηκαν στην φυσική εξέταση και την εξέταση υπό ακτίνες Χ, οι οποίες σύμφωνα με τους ερευνητές αποκάλυψαν ότι τα έργα έφεραν ελάχιστα δείγματα των χαρακτηριστικών της διαδικασίας εργασίας που ακολουθούσε ο ζωγράφος.
Η ερευνητική ομάδα παρήγαγε έναν catalogue raisonne χιλίων σελίδων, στον οποίο προέβη σε νέες αξιολογήσεις της γνησιότητας των έργων του ζωγράφου.
Η Pilar Silva Maroto, επικεφαλής του τμήματος Φλαμανδικής, Βορείου Σχολής και Ισπανικής ζωγραφικής του Πράδο, έκανε ρελάνς αμφισβητώντας τα ευρήματα της ομάδας μιλώντας στην NRC Handelsblad, μια ολλάνδική εφημερίδα. "Αναρωτιέμαι αν οι άνθρωποι αυτοί διαθέτουν την απαραίτητη πραγματογνωμοσύνη" φέρεται να δήλωσε.
Το Πράδο τόνισε ότι συνεργάστηκε από το 2008 με το Noordbrabandts Museum για την προετοιμασία της έκθεσης "Ιερώνυμος Μπος: Οράματα Ιδιοφυΐας" και πέρυσι δεσμεύθηκε για τον δανεισμό τεσσάρων έργων από την συλλογή του.
Σε ανακοίνωση που εξέδωσε την Τετάρτη, το μαδριλένικο μουσείο εξήγησε ότι υπαναχώρησε στον δανεισμό διότι το ολλανδικό μουσείο προτίθετο να εκθέσει τα έργα "Η Θεραπεία της Τρέλας" και "Ο Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου" με την σήμανση ότι "δεν είναι έργα του Μπος" και συνεπώς κατ' αυτόν τον τρόπο "απέτυχε να συμμορφωθεί με τις προϋποθέσεις της συμφωνίας δανεισμού ανάμεσα στα δύο ιδρύματα."
Η κίνηση αυτή κατά το Πράδο "όχι μόνο αντιτίθεται στις συμβατικές υποχρεώσεις του δανεισμού αλλά επίσης υπονοεί ότι το Museo del Prado αποδέχεται και εξουσιοδοτεί τους προτεινόμενους προσδιορισμούς."
Ο Matthijs Ilsink, συντονιστής του BRCP και ένας εκ των επιμελητών της ρετροσπεκτίβας δήλωσε ότι τόσο εκείνος, όσο και ακόμα ένας ερευνητής είχαν ενημερώσει το Πράδο εδώ και μήνες και ότι η αρχική αντίδραση των Ισπανών ήταν "σχετικά χαλαρή."
Το Πράδο αμφισβήτησε την εκδοχή αυτή δηλώνοντας ότι "ενημερώθηκε από τα μέσα ενημέρωσης στα τέλη Οκτωβρίου."
Στις 5 Νοεμβρίου το Εθνικό Μουσείο του Πράδο μάλιστα είχε υποβάλλει επίσημη καταγγελία στο Noordbrabants Museum, "σχετικά με τις (τουλάχιστον) αντιεπαγγελματικές ενέργειες για την παρουσίαση των συμπερασμάτων" και αιτήθηκε περαιτέρω πληροφοριών από τους ερευνητές. Σύμφωνα με το ισπανικό μουσείο, μόνο τότε οι ερευνητές έστειλαν αποσπάσματα του πρόσφατα ολοκληρωμένου καταλόγου όπου αμφισβητούνταν η γνησιότητα των έργων.
Παρά την δυσαρέσκεια για τις ενέργειες αυτές, το Πράδο επέδειξε μεγαλοψυχία προχωρώντας στον προσυμφωνημένο δανεισμό ενός άλλου αντιγράφου του Μπος και του τριπτύχου "Το κάρο με το άχυρο" το οποίο αποτελεί το στολίδι των εκθεμάτων και το εξώφυλλο του καταλόγου της έκθεσης.
Η έκθεση "Ιερώνυμος Μπος: Οράματα Ιδιοφυΐας" θα διαρκέσει έως τις 8 Μαΐου 2016, στο Noordbrabants Museum, στο 's-Hertogenbosch των Κάτω Χωρών.