Μπορεί για την Ελλάδα και πολλές ακόμα ευρωπαϊκές χώρες το 2015 να ήταν χρονιά κρίσης, αυτό όμως δε φαίνεται να επηρέασε την αγορά έργων τέχνης, για την οποία ήταν μια χρονιά που έσπασε όλα τα ρεκόρ. Οι αγοραστές παραμένουν πρόθυμοι να διαθέσουν ποσά απαράμιλλα, συνεχίζοντας να δίνουν έμφαση κυρίως στα έργα της μοντέρνας, σύγχρονης και μεταπολεμικής τέχνης. Η επίμονη χρήση από τους Christie’s ελάχιστης τιμής για τα έργα που δημοπράτησαν, επέτρεψε στον οίκο να πετύχει μερικές από τις υψηλότερες τιμές πώλησης. Πούλησαν τα οκτώ από τα δέκα ακριβότερα έργα και κατάφεραν, τον Μάιο στη Νέα Υόρκη, να κερδίσουν 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε μία εβδομάδα, για πρώτη φορά στην ιστορία των οίκων.
Με κάθε πώληση στο φετινό τοπ 10 να ξεπερνά το όριο των 50 εκατομμυρίων δολαρίων, είναι εύκολο να θεωρήσει κανείς ότι αυτή είναι η νέα πραγματικότητα στην αγορά έργων τέχνης. Μη βιαστείτε όμως. Κάποιοι προειδοποιούν ότι τα στοιχεία αυτά επικεντρώνονται στην αγορά της Νέας Υόρκης και δεν αντανακλούν την εικόνα της παγκόσμιας αγοράς, για την οποία πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ετήσιες εκθέσεις των οίκων. Όπως και να έχει, υπάρχει άλλο ένα στοιχείο που προκαλεί προβληματισμό: κανένα από τα έργα του τοπ 10 δεν ανήκει σε γυναίκα καλλιτέχνη, γεγονός που πιθανόν πρέπει να αντιμετωπιστεί, στο βαθμό που κάτι τέτοιο είναι εφικτό.
Πάμπλο Πικάσο, Οι γυναίκες του Αλγερίου (εκδοχή “Ο”), 1955.
Τιμή: 179.365.000 $. Christie’s, Νέα Υόρκη
Η εκδοχή “Ο” είναι η διασημότερη από τη σειρά 15 εκδοχών των «Γυναικών του Αλγερίου», την οποία φιλοτέχνησε ο Ισπανός ζωγράφος προς τιμήν του Ανρί Ματίς το 1955 και υπολογιζόταν να πωληθεί για 140 εκατ. δολάρια, χωρίς την προμήθεια. Με την προμήθεια 12%, το τίμημα θα έφτανε τα 155 εκατ. δολάρια, σπάζοντας το ρεκόρ. Τελικά μετά από έναν πόλεμο προσφορών, που διενεργήθηκε μέσω τηλεφώνου από άγνωστους πλειοδότες, τους οποίους εκπροσωπούσαν δύο εργαζόμενοι του οίκου, η τιμή εκτοξεύτηκε στα 160 εκατομμύρια, στα οποία στη συνέχεια προστέθηκε η προμήθεια 12% του οίκου. Πρόκειται για το υψηλότερο καταγεγραμμένο ποσό που έχει δώσει ποτέ ιδιώτης για πίνακα και ξεπερνά τα 142 εκατ. δολάρια, συνολικά, που είχαν δοθεί για το τρίπτυχο του Φράνσις Μπέικον με τα πορτρέτα του Λούσιαν Φρόιντ. Ο Πικάσο ξεκίνησε να δημιουργεί εκδοχές του πίνακα (με την ένδειξη “Α” έως “O”), εμπνευσμένος από το έργο του Ντελακρουά Femmes d'Alger dans leur Appartement (1834), λίγες εβδομάδες μετά τον θάνατο του σύγχρονού του, φίλου και ανταγωνιστή, Ανρί Ματίς. Το έργο αναφέρεται στην οδαλίσκη, ένα θέμα που άφησε στον Πικάσο ο Ματίς, με την αναφορά να γίνεται σαφέστερη με το γυναικείο γυμνό στο κάτω μέρος του πίνακα.
Αμεντέο Μοντιλιάνι, Ξαπλωμένο γυμνό, 1917-18.
Τιμή: 170.405.000 $. Christie’s, Νέα Υόρκη
Το έργο πουλήθηκε μέσα σε εννέα λεπτά, διεκδικήθηκε από έξι υποψήφιους αγοραστές, ξεπέρασε κατά πολύ τα 100 εκατ. δολάρια που υπολογιζόταν ότι θα πιάσει και έγινε ο δεύτερος ακριβότερος πίνακας που έχει πουληθεί σε δημοπρασία. Ο νέος ιδιοκτήτης, σύμφωνα με τον οίκο, είναι ένας Κινέζος συλλέκτης έργων τέχνης, ο δισεκατομμυριούχος -πρώην οδηγός ταξί- επενδυτής Λιου Γικιάν και η σύζυγός του Γουάνγκ Γουέι, οι οποίοι έχουν ιδρύσει το Long Museum στη Σανγκάη και αυτό είναι το πρώτο ακριβό έργο τέχνης που αποκτούν. «Είναι ένας αξιοσημείωτος πίνακας. Δεν είχε βγει στην αγορά εδώ και 100 χρόνια. Φιλοτεχνήθηκε το 1917, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όλοι οι κριτικοί τέχνης και όσοι γνωρίζουν καλά από ζωγραφική του 20ου αιώνα συμφωνούν πως είναι το σπουδαιότερο έργο του καλλιτέχνη», σχολίασε ο εκπρόσωπος του οίκου Γιούσι Πιιλκάνεν. Το έργο είχε προκαλέσει μεγάλο σκάνδαλο όταν εκτέθηκε στην πρώτη και μοναδική έκθεση του Μοντιλιάνι στο Παρίσι. Εξοργισμένοι με το γυμνό πολίτες, είχαν καλέσει την αστυνομία ζητώντας της να κλείσει την έκθεση εκείνη τη στιγμή!
Αλμπέρτο Τζιακομέτι, L'homme au Doigt ( Ο άνδρας που δείχνει), 1947.
Τιμή: 141.285.000 $. Christie’s, Νέα Υόρκη
Το γλυπτό πουλήθηκε μέσα σε μισή ώρα, την ίδια βραδιά με τις Γυναίκες του Αλγερίου του Πικάσο και έθεσε ένα νέο ρεκόρ δημοπρασίας όλων των εποχών για το πιο ακριβό γλυπτό. Ήταν το δεύτερο γλυπτό του καλλιτέχνη που ξεπερνούσε τα 100 εκατ. δολάρια σε διάστημα έξι μηνών (το Chariot πουλήθηκε για 101 εκατ. δολάρια τον Μάιο του 1014). Το ζωγραφισμένο στο χέρι γλυπτό υπάρχει σε έξι εκδοχές, από τις οποίες οι τέσσερις ανήκουν σε μουσεία. Το κομμάτι έγινε μέσα σε μία νύχτα για να συμπεριληφθεί στην πρώτη έκθεση του Τζιακομέτι στο Pierre Matisse Gallery της Νέας Υόρκης, το 1948. Πωλητής λέγεται ότι ήταν ο Νεοϋορκέζος μεγιστάνας των ακινήτων, Σέλντον Σόλοου.
Ρόι Λίχτενσταϊν, Νοσοκόμα, 1964.
Τιμή: 95.365.000 $. Christie’s, Νέα Υόρκη
Παρότι δεν έχει «μπαλονάκι» ομιλίας ή σκέψης, που συχνά εκτινάσσουν την τιμή των έργων του ζωγράφου, η Νοσοκόμα έσπασε το ρεκόρ δημοπρασίας του καλλιτέχνη της pop art, που ήταν τα 56.100.000 $ για τη Γυναίκα με ανθισμένο καπέλο, που πουλήθηκε το 2013. Το έργο τελευταία φορά είχε δημοπρατηθεί στον οίκο Sotheby's το 1995 για 1,7 εκ δολάρια. Ο Λίχτενσταϊν είχε εμπνευστεί τη μορφή της από ένα κόμικ της δεκαετίας του ’60 και περιγράφεται ως «η πεμπτουσία της ηρωίδας του» και «απόλυτη femme fatale».
Μαρκ Ρόθκο, Νο 10, 1958.
Τιμή: 81.925.000 $.Christie’s, Νέα Υόρκη
Επτά υποψήφιοι αγοραστές κονταροχτυπήθηκαν για το Νο 10 του Ρόθκο, το οποίο ήταν εκτός αγοράς για τριάντα χρόνια και εμφανίστηκε σε δημόσια θέα για πρώτη φορά από το 1987, στις 13 Μαΐου στη Νέα Υόρκη. Τα σχεδόν 82 εκατ. $ είναι το δεύτερο μεγαλύτερο ποσό που έχει δοθεί για έργο του διάσημου, πιο ακριβοπληρωμένου Αμερικανού καλλιτέχνη και πατέρα της Σχολής της Νέας Υόρκης. Στον πίνακα ξεχωρίζουν οι κηλίδες-σήμα κατατεθέν του ζωγράφου, ενώ η χρήση σκοτεινών, σκουριασμένων χρωμάτων έρχεται σε σαφή αντίθεση με προγενέστερα «ζωντανά» κομμάτια του.
Σάι Τουόμπλι, Χωρίς Τίτλο (Νέα Υόρκη), 1968.
Τιμή: 70.530.000 $. Sotheby’s, Νέα Υόρκη
Το έργο φιλοτεχνήθηκε το 1968 και είναι μέρος της σειράς του «μαυροπίνακα», που φιλοτεχνήθηκε από τον Τουόμπλι μεταξύ του 1966 και του 1973 και παραπέμπει στην εμπειρία του ζωγράφου ως κρυπτογράφος στο Πεντάγωνο. Τα έργα αυτά έχουν αναγνωριστεί κυρίως για τη χρήση του γκρι, που παραδοσιακά θεωρείται ότι είναι ένα δύσκολο χρώμα για έναν καλλιτέχνη να δαμάσει. Ο πίνακας ξεπέρασε την αρχική εκτίμηση των 60 εκατ. δολαρίων και έγινε το πιο ακριβό έργο που πούλησε ο Οίκος Sotheby’s το 2015. Ήταν δωρεά του Αντρέι Ίρμας, ενός φιλανθρώπου με έδρα το Λος Άντζελες, ο οποίος είχε στόχο τα 30 εκατ. δολάρια από την πώληση να τα διαθέσει στην ανέγερση μιας πτέρυγας εκδηλώσεων στη Συναγωγή της λεωφόρου Wilshire, που είναι η παλαιότερη στο Λος Αντζελες.
Πάμπλο Πικάσο, La Gommeuse, 1901.
Τιμή: 67.450.000 $. Sotheby’s, Νέα Υόρκη
Άλλο ένα έργο του Πικάσο συναντάμε στη λίστα με τα ακριβότερα έργα τέχνης του 2015, αυτήν τη φορά, όμως, πρόκειται στην ουσία για δύο έργα. Όταν ο συλλέκτης και πρώην ιδιοκτήτης του πίνακα του Πικάσο La Gommeuse, Ουίλιαμ Κοχ, ξεκίνησε να συντηρήσει το έργο το 2000, η αφαίρεση του υφάσματος που κάλυπτε το πίσω μέρος του πίνακα αποκάλυψε μία ακατέργαστη απεικόνιση του αναρχικού φίλου του Πικάσο, Περ Μανάς, να ουρεί πάνω στον καμβά, φορώντας εξωτικό τυρμπάν και έχοντας γυναικείο σώμα. Η εικόνα περιελάμβανε την επιγραφή Recuerdo a Mañach en el día de su santo, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο Πικάσο έδωσε στον Mανάς το έργο ως μια κάρτα γενεθλίων. Ζωγραφισμένο κατά την έναρξη του Πικάσο Γαλάζιας Περιόδου και μετά την αυτοκτονία του Κάρλος Κασαχέμας, φίλου του καλλιτέχνη, η κύρια εικόνα δείχνει μία γυμνή καλλιτέχνη του καμπαρέ, και είναι προϊόν της ακολασίας και της τραγωδίας που τροφοδότησε τη δημιουργική παραγωγή του Πικάσο.
Πάμπλο Πικάσο, Buste de Femme (Femme à la résille), 1938.
Τιμή: 67.365.000 $. Cristie’s, Νέα Υόρκη
Ένα πορτρέτο της Ντόρα Μάαρ, ερωμένης του καλλιτέχνη και φωτογράφο, Buste de Femme (Femme à la Résille) έγινε η τρίτο πιο ακριβό έργο στη δημοπρασία του Οίκου Cristie’s «Κοιτάζοντας προς το παρελθόν», η οποία παρουσίασε έργα που εκτείνονται από το 1902 έως το 2011. Το κομμάτι υπερέβει την υψηλή εκτίμηση της προπώλησης, που ήταν 55 εκατ.δολάρια. Η ερωτική σχέση του Πάμπλο Πικάσο με τη Ντόρα Μάαρ, κατά την περίοδο 1935/36-1944 έπαιξε σημαντικό ρόλο στο έργο του ζωγράφου, αφού υπήρξε για μια περίπου δεκαετία η μούσα και το μοντέλο για μεγάλο αριθμό έργων του.
Άντι Γουόρχωλ, Χρωματιστή Μόνα Λίζα, 1963.
Τιμή: 56.200.000 $. Cristie’s, Νέα Υόρκη
Αυτή η μεταξοτυπία πουλήθηκε στον Λάρι Γκαγκόσιαν τον Μάιο. Το έργο έχει την εικόνα της Μόνα Λίζα, παρμένη από ένα διαφημιστικό φυλλάδιο, η οποία προσαρμόζεται από τον Γουόρχωλ με το χαρακτηριστικό pop art στυλ του, χρησιμοποιώντας χρώματα που συνδέονται με την εμπορική διαδικασία εκτύπωσης. Πάντοτε σε επαφή με την αγορά, ο Γουόρχωλ δημιούργησε το κομμάτι για να επωφεληθεί από τη δημοσιότητα γύρω από την πρώτη φορά που η πραγματική Μόνα Λίζα (1503-1506) δόθηκε δανεική σε μια ξένη χώρα (στις Ηνωμένες Πολιτείες τον Ιανουάριο, 1963).
Λούσιαν Φρόιντ, Benefits Supervisor Resting, 1994.
Τιμή: 56.165.000 $. Cristie’s, Νέα Υόρκη
Ο πίνακας, από μια σειρά τεσσάρων έργων με το πορτρέτο του επόπτη Sue Tilley, πωλήθηκε στον αντιπρόσωπο Pilar Ordovas για έναν άγνωστο αγοραστή στις 13 Μαΐου. Η πώληση, η οποία ξεπέρασε την υψηλή εκτίμηση του έργου για 50 εκατ. δολάρια, σηματοδότησε ένα νέο ρεκόρ δημοπρασίας για τον καλλιτέχνη. Παλαιότερα, ένα έργο από την ίδια σειρά, το Benefits Supervisor Sleeping (1995), είχε το ρεκόρ για το πιο ακριβό έργο καλλιτέχνη εν ζωή που πωλείται σε δημοπρασία, αποφέροντας 33.600.000 δολάρια το 2008.