Η λέξη «παθητικά» όταν μπαίνει δίπλα στη λέξη «κτίρια» αποκτά μια θετική φόρτιση που πολλοί από εμάς αγνοούσαμε. Κι αυτό γιατί, απ’ ό,τι φαίνεται, τα κτίρια πρέπει να γίνουν παθητικά για να είναι φιλικά προς το περιβάλλον.
Όπως λέει και ο ίδιος ο Στέφανος Παλλαντζάς, πολιτικός μηχανικός του ΕΜΠ και πιστοποιητής παθητικών κτιρίων,«παθητικά κτίρια είναι αυτά στα οποία θα έπρεπε να ζουν όλοι οι άνθρωποι στον πλανήτη». Μιλάμε για το κτίριο που θα ήταν ο εναλλακτικός ορισμός του οικιακού παραδείσου: «Ένα κτίριο με απόλυτη θερμική άνεση χειμώνα-καλοκαίρι, ένα κτίριο με υψηλού επιπέδου μόνωση και υψηλής απόδοσης κουφώματα, που έχει υψηλή ποιότητα αέρα ακόμα και όταν όλα τα παράθυρα είναι κλειστά».
— Η ενεργειακή αναβάθμιση σήμερα μοιάζει να είναι συνώνυμη του προγράμματος «Εξοικονομώ κατ’ οίκον». Μπορεί το παθητικό κτίριο να συνδυαστεί με αυτό ώστε να αξιοποιηθεί με τον βέλτιστο τρόπο;
Το πρότυπο του παθητικού κτιρίου είναι το πιο χρήσιμο και αξιόπιστο εργαλείο για όποιον επιθυμεί να προβεί σε ουσιαστική και ριζική ενεργειακή αναβάθμιση στο κτίριό του. Και σαν τέτοιο, μπορεί να αξιοποιήσει χρηματοδοτικά προγράμματα τύπου «Εξοικονομώ». Αυτό που χρειάζεται είναι ο μηχανικός που θα αναλάβει την αναβάθμιση να είναι σωστά καταρτισμένος και να έχει τα κατάλληλα εργαλεία για τον σωστό σχεδιασμό. Το ΕΙΠΑΚ υποστηρίζει τον Έλληνα μηχανικό ώστε να αξιοποιήσει το πρόγραμμα στον μέγιστο βαθμό, όχι μόνο προσφέροντας την απαραίτητη κατάρτιση μέσω των σεμιναρίων, αλλά και παρέχοντας αξιόπιστα εργαλεία όπως το ελληνικό λογισμικό PHPP. Στον περυσινό κύκλο είχαμε αρκετές περιπτώσεις ριζικής αναβάθμισης με το πρότυπο του παθητικού κτιρίου, με χρηματοδότηση από το «Εξοικονομώ». Στο φετινό πρόγραμμα τα πράγματα βέβαια είναι πιο δύσκολα, εξαιτίας των οικονομικών πλαφόν που τέθηκαν από το ΥΠΕΝ εμποδίζοντας το πρόγραμμα να αποτελέσει ουσιαστικά έναν φάρο καλών πρακτικών.
— Σε σχέση με τα νέα κτίρια, όμως, μπορεί το παθητικό κτίριο να είναι ταυτόχρονα καλαίσθητο;
Στα σεμινάριά μας βάζουμε ένα κουίζ στους συμμετέχοντες. Τους δείχνουμε εικόνες από 50 μονοκατοικίες και τους ζητάμε να βρουν τις 5 που είναι παθητικά κτίρια. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τυχαίες φωτογραφίες σπιτιών, που κανείς δεν γνωρίζει την ενεργειακή τους απόδοση. Κι όμως όλοι προσπαθούν να βρουν τα 5 κτίρια, έχοντας στο μυαλό τους ακριβώς ότι η αισθητική στα παθητικά κτίρια είναι πιο συντηρητική. Δεν ισχύει σε καμιά περίπτωση κάτι τέτοιο. Σας προσκαλώ να επισκεφθούμε παθητικά κτίρια στην Αθήνα και θα διαπιστώσετε ότι η αισθητική τους δεν διαφέρει σε τίποτα σε σχέση με τα συμβατικά κτίρια, και οι ιδιοκτήτες τους δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από κάθε άλλο σύγχρονο κτίριο στην πόλη. Αντιθέτως, πολύ φοβάμαι πως οι χρήστες των υπολοίπων κτιρίων θα ζηλέψουν πολλά από αυτούς των παθητικών κτιρίων και κυρίως το ότι έχουν κορυφαία ποιότητα ζωής με σχεδόν μηδενικό κόστος χρήσης.
Τα κτίρια ευθύνονται για το 40% της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας και η ριζική τους ενεργειακή αναβάθμιση αποτελεί μονόδρομο.
— Άρα οι σύγχρονες αρχιτεκτονικές τάσεις συμβαδίζουν με τον ενεργειακό σχεδιασμό. Είναι οι αρχιτέκτονες έτοιμοι γι’ αυτό;
— Είναι αυτό εφικτό στο σύγχρονο αστικό περιβάλλον της Αθήνας; Ακόμα και στις παλιές πολυκατοικίες της Κυψέλης;
Όπως λέει και ο δημιουργός του προτύπου του παθητικού κτιρίου, καθηγητής Wolfgang Feist, «στην πόλη του Σωκράτη θα ήταν αστείο να μην εφαρμόζεται εύκολα το παθητικό κτίριο». Το ζεστό και ξηρό κλίμα της Αθήνας κάνει το παθητικό κτίριο την ιδανική λύση διαβίωσης, καταργώντας εντελώς την ανάγκη θέρμανσης και μειώνοντας δραστικά τη χρήση κλιματιστικών για ψύξη. Έτσι μπορούν να σχεδιαστούν κτίρια των οποίων οι χρήστες, όπως έλεγε ο Σωκράτης, αισθάνονται το ίδιο ευχάριστα τόσο το καλοκαίρι όσο και τον χειμώνα. Φαινόμενα όπως μούχλα και υγρασία είναι άγνωστες λέξεις στα παθητικά κτίρια, η ποιότητα της εσωτερικής ατμόσφαιρας είναι κορυφαία, ενώ τα κοινόχρηστα θέρμανσης παύουν να απασχολούν τους ενοίκους μιας σύγχρονης παθητικής πολυκατοικίας. Αλλά και στις παλιές πολυκατοικίες της Κυψέλης, αφού με ρωτάτε, το παθητικό κτίριο είναι η λύση, αρκεί η πολιτεία να αναθεωρήσει διάφορες πολεοδομικές διατάξεις που εμποδίζουν σήμερα την ολιστική παρέμβαση σε αυτές και να πριμοδοτήσει γενναία και μαζικά τέτοια κτίρια μέσα από χρηματοδοτικά εργαλεία όπως το «Εξοικονομώ» που συζητήσαμε.
— Μπορεί η τοπική αυτοδιοίκηση να βρει τις λύσεις που χρειάζεται στο παθητικό κτίριο;
Όσο μπορεί να βοηθήσει το οξυγόνο τη ζωή του ανθρώπου. Η κάθε πόλη, από την Αθήνα μέχρι την τελευταία ακριτική πόλη μας, βρίσκεται ήδη μπροστά σε ένα μεγάλο κτιριακό απόθεμα που δεν μπορεί να διαχειριστεί και να αναβαθμίσει. Δεν διαθέτει ούτε πόρους ούτε και εξουσία για να αναβαθμίσει ούτε καν τα δικά της δημοτικά κτίρια. Δεν διαθέτει καταρτισμένους μηχανικούς στις τεχνικές υπηρεσίες που να μπορούν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις αναβάθμισης των κτιρίων. Αποτέλεσμα: ελάχιστες και επιδερμικές αναβαθμίσεις κτιρίων, μικρή εξοικονόμηση και εν κατακλείδι τεράστιο οικονομικό βάρος για την ενέργεια στον ετήσιο προϋπολογισμό. Μια στρατηγική για την ενεργειακή μετάβαση τα επόμενα 30 χρόνια σε κάθε δήμο, με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια και δευτερευόντως στις μεταφορές, είναι ο οδικός χάρτης για μια νέα σχέση της αυτοδιοίκησης με τους πολίτες. Και είμαστε ευτυχείς που συμβάλλουμε σαν ΕΙΠΑΚ στο γεγονός πως υπάρχουν ήδη ελληνικές πόλεις, όπως τα Τρίκαλα, που ξεκίνησαν τον σχεδιασμό. Οι ανθρακικά ουδέτερες γειτονιές και πόλεις που καλύπτουν ολοκληρωτικά τις ενεργειακές τους ανάγκες από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είναι το μέλλον, όμως η εξοικονόμηση ενέργειας πρέπει πάντα να είναι πρώτη προτεραιότητα και το παθητικό κτίριο, στο μέτρο που του αναλογεί, το εγγυάται στον μέγιστο βαθμό.
ΙΝFO:
O Στέφανος Παλλαντζάς, εφάρμοσε για πρώτη φορά στην Ελλάδα με επιτυχία το πρότυπο Passive House σε κτίριο μονοκατοικίας στην Πεντέλη. Τον Μάρτιο του 2012 ίδρυσε μαζί με άλλους μηχανικούς το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ (www.eipak.org) , το οποίο σήμερα αποτελεί επίσημο εκπρόσωπο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Παθητικών Κτιρίων στην Ελλάδα και την Κύπρο, αριθμεί πάνω από 100 μέλη, διεξάγει σεμινάρια πιστοποίησης σχεδιαστών και τεχνικών παθητικών κτιρίων και συμμετέχει σε διεθνή φόρα και ευρωπαϊκά προγράμματα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.
Σήμερα υλοποιεί ή επιβλέπει νέα έργα σύμφωνα με αυτό το πρότυπο σε διάφορες Πόλεις της Ελλάδας από την Κέρκυρα μέχρι την Κρήτη και την Κύπρο, ενώ υποστηρίζει τεχνικά και συναφή έργα στην Τουρκία και τη Γερμανία. Το 2016 ολοκλήρωσε, μαζί με την ομάδα Passivistas (www.passivistas.com ), το πρώτο πιστοποιημένο παθητικό κτίριο από ανακαίνιση στην Αθήνα, ένα κτίριο, ανοιχτό σε επισκέψεις σε κάθε ενδιαφερόμενο, που αποτελεί πλέον και την έδρα του ΕΙΠΑΚ.
Είναι πιστοποιημένος σχεδιαστής παθητικών κτιρίων από το Μάρτιο του 2014 , πιστοποιημένος CPHD Trainer από τον Ιούνιο του 2013 και εξουσιοδοτημένος Πιστοποιητής Κτιρίων από τον Μάιο του 2016.
Μια συνεργασία της Lifo με την Design Ambassador και το Archisearch.gr