Λεπτεπίλεπτα κουκλόσπιτα, παγκοσμίως γνωστά παζλ και μικρές φιγούρες ζώων, αυτά τα σουηδικά χειροτεχνήματα είναι κάτι παραπάνω από παιχνιδάκια. Ξύλινα συνήθως, ξεχωρίζουν με τον εκλεπτυσμένο σχεδιασμό και την καινοτόμο χρήση ενός υλικού που αρχικά προτιμήθηκε επειδή ήταν διαθέσιμο σε αφθονία. Κατοικώντας σε μια χώρα της οποίας τα εδάφη καλύπτονται από πυκνά δάση, οι Σουηδοί φιλοτεχνούν ξύλινα αντικείμενα εδώ και αιώνες αλλά η τρέχουσα έκθεση στο Bard Graduate Center Gallery παρουσιάζει για πρώτη φορά αυτή την ιστορία design και χειροτεχνίας.
Διατρέχοντας πάνω από 200 χρόνια παιδικών παιχνιδιών, η έκθεση Swedish Wooden Toys παρέχει μια ολοκληρωμένη επισκόπηση της παραγωγής και διάθεσης των αντικειμένων αυτών που αποτελούν πλέον μέρος της σουηδικής εθνικής ταυτότητας.
Στις αρχές του 20ου αιώνα αναγνωρίστηκε η αξία του απλού ξύλινου παιχνιδιού ως στοιχείο της εκπαίδευσης των παιδιών, υπόδειγμα σουηδικής χειροτεχνίας και εν τέλει σύμβολο της ίδιας της χώρας. Τα παιχνίδια δεν διασκέδαζαν μόνο αλλά βοηθούσαν στην ανάπτυξη δημιουργικών δεξιοτήτων, ενίσχυαν την οικονομία και την ευρεία χρήση ξύλινων αντικειμένων εξελιγμένου design που εξελίσσονταν συνεχώς, καθιστώντας την επινοητικότητα στον τομέα αυτό συνώνυμο της Σουηδίας.
Τα ξύλινα αλογάκια διαχρονικά υπήρξαν εξαιρετικά δημοφιλές σχέδιο. Η έκθεση μάλιστα έχει αφιερώσει ολόκληρο τμήμα παρουσιάζοντας πάνω από 30 είδη, από μικρά άλογα μέχρι μεγάλα κουνιστά αλογάκια. Τα αλογα Dala, δημοφιλή και ως σουβενίρ σήμερα, έλκουν το όνομα τους από την περιοχή Dalarna και είναι υπόδειγμα της χειροτεχνίας των ντόπιων τεχνιτών που τα σκάλιζαν και μετά τα ζωγράφιζαν στο χέρι με πολύπλοκα σχέδια σε έντονα χρώματα. Το κουνιστό αλογάκι ήταν εκείνο που έκανε παγκοσμίως γνωστή την Gemla, την πρώτη σουηδική εταιρεία κατασκευής παιχνιδιών που ιδρύθηκε το 1866. Στην έκθεση του Bard Graduate Center Gallery υπάρχει μάλιστα ένα λευκό αλογάκι με πράσινη βάση, γυάλινα μάτια, δερμάτινα αυτιά και πλήρη εξάρτυση ιππασίας, ενώ σε κάποια από τα πλέον εξεζητημένα μοντέλα χρησιμοποιούνταν και πραγματικές τρίχες αλόγου. Προφανώς αυτά απευθύνονταν μόνο σε γόνους πλούσιων οικογενειών. Τα κουνιστά παιχνίδια όμως δεν ήταν μόνο για διασκέδαση αλλά και μέσο διδασκαλίας ισορροπίας στα παιδάκια, συναντάμε μάλιστα και παραλλαγές ταύρου και λαγού.
Τα πιο εντυπωσιακά ξύλινα παιχνίδια όμως ήταν τα κουκλόσπιτα και στην εν λόγω έκθεση παρουσιάζονται πάνω από 12. Πολλά προέκυπταν από την μετατροπή άλλων χρηστικών αντικειμένων όπως κουτιά για πούρα, κιβώτια και μεγάλες βιτρίνες ή ντουλάπια. Μάλιστα ένα εξαιρετικά πολύπλοκο κουκλόσπιτο των αρχών του 20ου αιώνα διέθετε τέσσερις ορόφους, πλήρως λειτουργικό ανελκυστήρα που κατασκευάστηκε από μεταλλικά στοιχεία ρολογιού και ηλεκτρικό φως σε όλα τα δωμάτια. Το είχε κατασκευάσει ένα εξαιρετικά υπομονετικό αγόρι για την μικρή του αδελφή και είχε τοποθετήσει ένα τηλέφωνο που χτυπούσε, μια μίνι γραφομηχανή, ραπτομηχανή, πολυέλαιο και 30 κούκλες. Στην έκθεση συμπεριλαμβάνεται και το φερόμενο ως πρώτο κουκλόσπιτο στην Σκανδιναβία το οποίο ήταν σε στυλ ερμάριου, δώρο στην Πριγκήπισσα Hedvig Sophia από την μητέρα της.
Ενώ πολλά από τα παιχνίδια αυτά δημιουργήθηκαν από μεμονωμένους καλλιτέχνες, με την έλευση της εκβιομηχάνισης ξεκίνησε και η μαζική παραγωγή παιχνιδιών στα δεύτερα μισά του 19ου αιώνα. Το ξύλο εξακολούθησε να κυριαρχεί ως πρώτη ύλη στην σουηδική βιομηχανία παιχνιδιών και πολλά από τα παιχνίδια ήταν εν μέρει χειροποίητα. Μεγάλη διάδοση γνώρισαν και τα παιχνίδια που έπρεπε να κατασκευάσουν τα ίδια τα παιδιά. Μάλιστα υπήρχαν και περιοδικά που δημοσίευαν οδηγίες και χαρτονένια σχέδια για να τα κόψουν τα παιδάκια και να φτιάξουν σπιτάκια, γέφυρες και άλλα. Τα ξύλινα παιχνίδια ήταν πρακτικά χάρη στην ανθεκτικότητα του υλικού, αλλά στην πραγματικότητα εκείνο που τα κατέστησε διαχρονικά ήταν ότι τα παιδιά πάντα τα επέλεγαν, παρά τις τεράστιες αλλαγές στην βιομηχανία των παιχνιδιών. Είναι πανταχού παρόντα από τις αρχές του 20ου αιώνα ενώ ακόμα και σήμερα τα βρίσκει κανείς σχεδόν σε όλα τα καταστήματα παιχνιδιών. Πέραν του εκλεπτυσμένου και λειτουργικού σχεδιασμού τους, τα ξύλινα παιχνίδια μας θυμίζουν ακόμα ότι η χαρά κρύβεται στα απλούστερα πραγματάκια. Ανακουφιστικό αν αναλογιστεί κανείς ότι ζούμε στην εποχή των Hello Barbie.
Η έκθεση Sweedish Wooden Toys συνεχίζεται στην Bard Graduate Center Gallery στην Νέα Υόρκη έως τις 17 Ιανουαρίου 2016.