«Το μάτι της Κωνσταντινούπολης», αυτό είναι το παρατσούκλι του ζωντανού θρύλου της φωτογραφίας Αρά Γκιουλέρ. Αυτός είναι και ο τίτλος του ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τη σταδιοδρομία του που γύρισε ο Φατίχ Καϊμάκ το 2015 με αφορμή μια μεγάλη αναδρομική έκθεση του έργου του. Σε αυτήν κυριαρχούν οι διάσημες εικόνες του Τουρκο-αρμένιου φωτογράφου που αποτύπωσε με απαράμιλλο στυλ και μοναδικό λυρισμό την εργατιά και την καθημερινή ζωή της Πόλης των δεκαετιών του ’50 και του ’60. Η ταινία ανατέμνει την καλλιτεχνική διαδικασία και τα ερεθίσματα του μεγάλου μάστορα, ενώ μέσα από τις ιστορίες του αναδεικνύονται η περιέργεια, η επινοητικότητα τού όσον αφορά τις πηγές του και η τόλμη του.
Μια καριέρα που καλύπτει περισσότερα από 60 χρόνια και απαριθμεί τουλάχιστον ένα εκατομμύριο φωτογραφίες. Ως μαθητής και συνεργάτης του Henri Cartier-Bresson (το όνομα του οποίου συχνά υιοθετεί ο διεθνής Τύπος όταν θέλει να αναφερθεί σε αυτόν, αποκαλώντας τον «ο Bresson της Ανατολής») ο Γκιουλέρ εφαρμόζει την τακτική της «αποφασιστικής στιγμής». «Κάποτε, περίμενα μιάμιση ώρα για χάρη μιας "αναθεματισμένης" γάτας» λέει στο ντοκιμαντέρ
Στα 87 του ο Γκιουλέρ παραμένει αινιγματικός, ιδιόρρυθμος, αιχμηρός, ασεβής, περιπαικτικός και θυμόσοφος. Παρόλο που οφείλει τη φήμη του στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του, διαθέτει παράλληλα και μια διεθνή, λαμπερή καριέρα, έχοντας απαθανατίσει δεκάδες καλλιτέχνες, διανοούμενους, πολιτικούς, διασημότητες κάθε είδους για τα μεγαλύτερα περιοδικά της εποχής του αλλά και τις πιο απίθανες γωνιές του πλανήτη για το «National Geographic». Μια καριέρα που καλύπτει περισσότερα από 60 χρόνια και απαριθμεί τουλάχιστον ένα εκατομμύριο φωτογραφίες. Ως μαθητής και συνεργάτης του Henri Cartier-Bresson (το όνομα του οποίου συχνά υιοθετεί ο διεθνής Τύπος όταν θέλει να αναφερθεί σε αυτόν, αποκαλώντας τον «ο Bresson της Ανατολής») ο Γκιουλέρ εφαρμόζει την τακτική της «αποφασιστικής στιγμής». «Κάποτε, περίμενα μιάμιση ώρα για χάρη μιας “αναθεματισμένης” γάτας» λέει στο ντοκιμαντέρ.
Καθώς στήνει την έκθεσή του, ο σκηνοθέτης τον προκαλεί να θυμηθεί και οι εικόνες ανασύρουν ιστορίες. «Θυμάσαι όταν την τράβηξες;» τον ρωτάει για μια του φωτογραφία και εκείνος απαντάει: «Φυσικά! Για τόσο βλάκα με περνάς;». Από τη φτωχολογιά της Πόλης, τα χαμίνια, τους χαμάληδες και τους βοσκούς της Ανατολής, μέχρι τον Πικάσο, τον Νταλί, τη Λόρεν, τον Χίτσκοκ, την Κάλλας και τον Ωνάση και τις συγκρούσεις μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, ο Αρά (όπως τον αποκαλούν όλοι με τρυφερότητα) έχει καταγράψει όλη την ιστορία του δεύτερου μισού του 20ού αι. «Για φαντάσου! Με αποκαλείτε φωτογράφο, αλλά δεν είμαι φωτογράφος, είμαι ιστορικός. Καταγράφω την Ιστορία» διατείνεται συχνά, όπως και σε αυτό το ντοκιμαντέρ, για μια ακόμα φορά. Και η Ιστορία, τα σημαντικά γεγονότα που έχει καταγράψει με την κάμερά του, είναι καλά κρυμμένη σε κουτιά στο εργαστήριό του. Ένα μοναδικό αρχείο-εθνική κληρονομιά, με το οποίο, δυστυχώς, δεν έχει ασχοληθεί ακόμα η ακαδημαϊκή κοινότητα.
Στο ντοκιμαντέρ, ωστόσο, δεσπόζουσα θέση έχει και η Κωνσταντινούπολη, της οποίας την ψυχή μόνο αυτός έχει απαθανατίσει με τέτοια ένταση και βαθύτητα. Και η πόλη τού το ανταποδίδει με κάθε τιμή και δόξα. Από την ταινία του παρελαύνουν καλλιτέχνες και προσωπικότητες κάθε είδους, μιλώντας γι’ αυτόν. Όμως, μεγαλύτερη μαρτυρία παραμένει το ίδιο του το έργο. «Πού να πάω από δω και πέρα;» αναρωτιέται. «Μόνο στην Κόλαση δεν έχω πάει» συμπληρώνει ο μεγάλος καλλιτέχνης των εικόνων.
Ιnfo:
The Eye of İstanbul, The Life & Photographs of Ara Güler
Πέμπτη 12/5
Ώρα: 19:30–23:30
Μουσείο Μπενάκη
Πειραιώς 138
www.benaki.gr