Γλώσσα νεκρή είναι η γλώσσα που δεν ομιλείται στη σύγχρονη εποχή και δεν είναι εύκολο να την κατανοήσει κανείς παρά μόνο αν την μελετήσει επισταμένως και την διδαχθεί συστηματικά.
Τα αρχαία ελληνικά θεωρούνται από τους γλωσσολόγους "νεκρή γλώσσα" και με βάση το γεγονός αυτό η βουλευτής κα Μ. Ρεπούση εισηγήθηκε τον περιορισμό της διδασκαλίας τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Δεν είμαι γλωσσολόγος, αλλά λόγω επαγγέλματος ασχολούμαι συχνά με την αρχαία γραμματεία. Οφείλω να ομολογήσω καταρχήν ότι μετά την αποφοίτηση από το σχολείο αγάπησα τα αρχαία ελληνικά πολύ περισσότερο, κι αυτό γιατί αφενός δεν χρειαζόταν πια να τα φοβάμαι (ως μάθημα στο οποίο θα εξεταστώ) και αφετέρου ανακάλυψα ένα σωρό συναρπαστικά κείμενα που η γλώσσα δεν με εμπόδιζε να κατανοήσω. Βαθμηδόν διαπίστωσα ότι πολλά κείμενα είναι προσπελάσιμα με μεγάλη ευκολία από εκείνον που γνωρίζει την νέα ελληνική, ώστε ειλικρινά προβληματίζομαι αν πρέπει να χαρακτηρίζουμε τα αρχαία ελληνικά ως "νεκρή γλώσσα".
Με αφορμή λοιπόν αυτή την επίκαιρη συζήτηση, σκέφτηκα να δούμε ένα ωραίο μικρό απόσπασμα του Αρριανού που αφηγείται την άφιξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο το 331 π.Χ. και την ίδρυση της Αλεξάνδρειας. Ο Λεύκιος Φλάβιος Αρριανός έζησε το 2ο αι. μ.Χ. και κατέγραψε τα κατορθώματα του Αλέξανδρου σε ένα πολύτομο έργο, το "Αλεξάνδρου Ανάβασις", γραμμένο στην Αττική διάλεκτο.
Αντί να παραθέσω κάποια απόδοση του κειμένου στη νέα ελληνική, θα αντιγράψω απλώς εδώ το αρχικό κείμενο του Αρριανού. Διαβάστε το και αν θέλετε γράψτε τη γνώμη σας στα σχόλια.
Για να διατυπώσω καλύτερα το ερώτημα: πόσο ζωντανή γλώσσα είναι τα αρχαία ελληνικά;
Ἀλέξανδρος δὲ ἐπ' Αἰγύπτου, ἵναπερ τὸ πρῶτον ὡρμήθη, ἐστέλλετο, καὶ ἑβδόμῃ ἡμέρᾳ ἀπὸ τῆς Γάζης ἐλαύνων ἧκεν εἰς Πηλούσιον τῆς Αἰγύπτου. ὁ δὲ ναυτικὸς στρατὸς παρέπλει αὐτῷ ἐκ Φοινίκης ὡς ἐπ' Αἴγυπτον. καὶ καταλαμβάνει τὰς ναῦς ἐν Πηλουσίᾳ ὁρμούσας.
Μαζάκης δὲ ὁ Πέρσης, ὃς ἦν σατράπης Αἰγύπτου ἐκ Δαρείου καθεστηκώς, τήν τε ἐν Ἰσσῷ μάχην ὅπως συνέβη πεπυσμένος καὶ Δαρεῖον ὅτι αἰσχρᾷ φυγῇ ἔφυγεν, καὶ Φοινίκην τε καὶ Συρίαν καὶ τῆς Ἀραβίας τὰ πολλὰ ὑπὸ Ἀλεξάνδρου ἐχόμενα, αὐτῷ τε οὐκ οὔσης δυνάμεως Περσικῆς, ἐδέχετο ταῖς τε πόλεσι φιλίως καὶ τῇ χώρᾳ Ἀλέξανδρον.
ὁ δὲ εἰς μὲν Πηλούσιον φυλακὴν εἰσήγαγε, τοὺς δὲ ἐπὶ τῶν νεῶν ἀναπλεῖν κατὰ τὸν ποταμὸν κελεύσας ἔστε ἐπὶ Μέμφιν πόλιν αὐτὸς ἐφ' Ἡλιουπόλεως ἤει, ἐν δεξιᾷ ἔχων τὸν ποταμὸν τὸν Νεῖλον, καὶ ὅσα καθ' ὁδὸν χωρία ἐνδιδόντων τῶν ἐνοικούντων κατασχὼν διὰ τῆς ἐρήμου ἀφίκετο ἐς Ἡλιούπολιν.
ἐκεῖθεν δὲ διαβὰς τὸν πόρον ἧκεν ἐς Μέμφιν. καὶ θύει ἐκεῖ τοῖς τε ἄλλοις θεοῖς καὶ τῷ Ἄπιδι καὶ ἀγῶνα ἐποίησε γυμνικόν τε καὶ μουσικόν. ἧκον δὲ αὐτῷ οἱ ἀμφὶ ταῦτα τεχνῖται ἐκ τῆς Ἑλλάδος οἱ δοκιμώτατοι. ἐκ δὲ Μέμφιος κατέπλει κατὰ τὸν ποταμὸν ὡς ἐπὶ θάλασσαν τούς τε ὑπασπιστὰς ἐπὶ τῶν νεῶν λαβὼν καὶ τοὺς τοξότας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας καὶ τῶν ἱππέων τὴν βασιλικὴν ἴλην τὴν τῶν ἑταίρων.
ἐλθὼν δὲ ἐς Κάνωβον καὶ κατὰ τὴν λίμνην τὴν Μαρίαν περιπλεύσας ἀποβαίνει, ὅπου νῦν Ἀλεξάνδρεια πόλις ὤκισται, Ἀλεξάνδρου ἐπώνυμος. καὶ ἔδοξεν αὐτῷ ὁ χῶρος κάλλιστος κτίσαι ἐν αὐτῷ πόλιν καὶ γενέσθαι ἂν εὐδαίμονα τὴν πόλιν. πόθος οὖν λαμβάνει αὐτὸν τοῦ ἔργου, καὶ αὐτὸς τὰ σημεῖα τῇ πόλει ἔθηκεν, ἵνα τε ἀγορὰν ἐν αὐτῇ δείμασθαι ἔδει καὶ ἱερὰ ὅσα καὶ θεῶν ὧντινων, τῶν μὲν Ἑλληνικῶν, Ἴσιδος δὲ Αἰγυπτίας, καὶ τὸ τεῖχος ἧ περιβεβλῆσθαι. καὶ ἐπὶ τούτοις ἐθύετο, καὶ τὰ ἱερὰ καλὰ ἐφαίνετο.
Κολοσσιαίο άγαλμα του Πτολεμαίου Β΄ του Φιλάδελφου (309-246 π.Χ.) τη στιγμή που ανελκείται στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας από τη γαλλική αρχαιολογική ομάδα του Jean-Yves Empereur.