Κάθε φορά που διαβάζω για τις τιμές που αποδίδουν στους αρχαίους προγόνους μας σε δημόσια θέα οι περήφανοι απόγονοι, σκέφτομαι το βιβλίο του Πολωνού δημοσιογράφου Ρίσαρντ Καπισίνσκι «Ταξίδια με τον Ηρόδοτο».
Διαβάζω: « Όπως ήδη ανέφερα, οι Ιστορίες του Ηρόδοτου εμφανίστηκαν στα βιβλιοπωλεία το 1955. Από το θάνατο του Στάλιν είχαν περάσει δύο χρόνια. Η ατμόσφαιρα είχε ελαφρύνει, οι άνθρωποι ανέπνεαν πιο ελεύθερα. Μόλις είχε κυκλοφορήσει το μυθιστόρημα του Έρενμπουργκ, του οποίου ο τίτλος έμελλε να δώσει το όνομα σε αυτήν τη νέα εποχή που μόλις άρχιζε: Τα χιόνια λιώνουν. Τότε η λογοτεχνία φαινόταν να είναι το πάν. Οι άνθρωποι αναζητούσαν σε αυτήν τη δύναμη για τη ζωή, έψαχναν για οδοδείκτες, για οράματα.»
Αυτό που βλέπω είναι τσιτάτα για τα μάτια του κόσμου, λόγια για τα μάτια του κόσμου, και τιμές για τα μάτια του κόσμου. Πράξεις δεν βλέπω και αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο δεν έχουν κατανοήσει τα γραπτά των προγόνων αλλά ίσως να μην έχουν μπει στον κόπο να τους μελετήσουν καν.
Τα κείμενα του Ηρόδοτου κυκλοφορούσαν σε δακτυλογραφημένες σημειώσεις στην Πολωνία όταν ο Καπισίνσκι ήταν φοιτητής. Θα τυπωθούν και θα φτάσουν στα βιβλιοπωλεία όταν το Δυτικό ραδιόφωνο έκανε λόγο για σοβαρή ασθένεια του Στάλιν. Το πιθανότερο σύμφωνα με τον συγγραφέα είναι τα κείμενα του Ηρόδοτου να λογοκρίθηκαν για αυτό καθυστέρησε η έκδοση τους. Για τον Καπισίνσκι ο Ηρόδοτος θα γίνει ο «οδοδείκτης» του όπως γράφει παραπάνω. Δεν έχει νόημα να φλυαρώ για το βιβλίο, διαβάστε το από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο».
Θα μείνω όμως στην λέξη «οδοδείκτης» που αναφέρει ο Καπισίνσκι και θα επιστρέψω στην σημερινή εποχή. Με το χέρι στην καρδιά, πείτε μου, πόσες φορές έχετε αισθανθεί ότι ο απόγονος που τιμά σε δημόσια θέα τους προγόνους του έχει κατανοήσει, έχει μελετήσει, και έστω σε μικρό βαθμό έχει εφαρμόσει στην πράξη την φιλοσοφία ζωής των προγόνων; Πόσες φορές τα λόγια των αρχαίων οδηγούν τις πράξεις των σύγχρονων, και μάλιστα εκείνων των σύγχρονων που καθορίζουν τις τύχες των πολλών; Βλέπετε πολλούς στο δημόσιο βίο που να κάνουν την φιλοσοφία των αρχαίων πράξη;
Αυτό που βλέπω είναι τσιτάτα για τα μάτια του κόσμου, λόγια για τα μάτια του κόσμου, και τιμές για τα μάτια του κόσμου. Πράξεις δεν βλέπω και αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο δεν έχουν κατανοήσει τα γραπτά των προγόνων αλλά ίσως να μην έχουν μπει στον κόπο να τους μελετήσουν καν.
Επίλογος: Προτιμώ την τιμή που αποδίδει ένας άνθρωπος μόνος του στο δωμάτιο του σε κάποιο σπουδαίο της αρχαιότητας όταν μια φράση που διάβασε ανάψει την σπίθα της φιλοσοφίας μέσα του. Όταν αυτή η σπίθα γίνει ο οδηγός του στην καθημερινή του ζωή. Είναι μια τιμή πιο προσωπική, πιο εσωτερική, χωρίς φανφάρες και τυμπανοκρουσίες. Το πιθανότερο αυτή την τιμή να ήθελαν οι αρχαίοι να τους αποδώσουν οι σύγχρονοι. Είναι η τιμή που τους αξίζει. Για τις τιμές που τους αποδίδουν οι άλλοι το πιθανότερο είναι να τους ενέπνεαν για να γράψουν κωμωδία.