«Η θέα της σύγχρονης Αθήνας από ψηλά εντυπωσιάζει τον παρατηρητή προκαλώντας του ανάμεικτα συναισθήματα. Η πόλη πλημμυρίζει όλη την έκταση του λεκανοπεδίου, σκαρφαλώνει στα γύρω βουνά, βρίσκει διέξοδο στις φυσικές διαβάσεις ανάμεσα σ' αυτά και ξεχύνεται πέρα από τα φυσικά του όρια. Μια απέραντη υπόλευκη μάζα από κιβωτιόσχημες οικοδομές, απ' όπου προβάλλουν οι εξέχοντες όγκοι των σύγχρονων πύργων, διακόπτεται από άνισα χωροθετημένες εκτάσεις πρασίνου... Ωστόσο, αυτή η πόλη που δείχνει ότι πάσχει από γιγαντισμό, στην πραγματικότητα εκτείνεται μέσα στα όρια που είχαν διαμορφωθεί από το πλέγμα των αρχαίων αθηναϊκών δήμων... Ο ιστός της εξακολουθεί να εδράζεται στο αρχαίο υπόστρωμα, οι αστικοί δρόμοι και οι κύριοι οδικοί άξονες είναι οι ίδιοι οι αρχαίοι δρόμοι ή ακολουθούν τις διευθύνσεις εκείνων. Εκείνο που εντυπωσιάζει είναι η συνέχεια στις χρήσεις του αστικού χώρου. Και είναι η ιστορική διάρκεια και συνέχεια του αθηναϊκού τοπίου που ο σύγχρονος κάτοικος ή παρεπίδημος της Αθήνας αξίζει να γνωρίσει και να βιώσει».
Στη Λίστα Νεότερων Μνημείων εκτός από κτίρια-ορόσημα της πρωτεύουσας περιλαμβάνονται αρκετά άλλα λιγότερο γνωστά, ανάμεσά τους μέγαρα, ξενοδοχεία, πρεσβείες, θέατρα, κινηματογράφοι, τράπεζες, επαύλεις, πολυκατοικίες, στοές, σχολεία, κτίρια καταστημάτων, εργοστάσια, νοσοκομεία, ναοί, σιδηροδρομικοί σταθμοί κι άλλα σημαντικά από ιστορική κι αρχιτεκτονική άποψη οικοδομήματα.
Έτσι μας «εισάγει» ο Νίκος Μοσχονάς, διευθυντής στο Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) και επιμελητής του εν λόγω εγχειρήματος στην ψηφιοποίηση δώδεκα σημαντικών διαλέξεων με γενικό τίτλο «Αρχαιολογία της πόλης των Αθηνών» που δόθηκαν στο ΕΙΕ το πρώτο τρίμηνο του 1994, γνωρίζοντας μεγάλη απήχηση. «Ο τόμος που είχε τότε εκπονηθεί με τη συνεργασία αρχαιολόγων, ιστορικών, ιστορικών τέχνης και άλλων ειδικών και εκδοθεί με τη συνδρομή του δήμου Αθηναίων εξαντλήθηκε γρήγορα, τέθηκε οπότε η ανάγκη αναδημοσίευσης του έργου σε ψηφιακή πλέον μορφή... Δεν πρόκειται όμως για απλή αντιγραφή, η δουλειά αυτή είναι τελείως καινούργια με εξαρχής έρευνα πάνω στα αρχαία, τα μεσαιωνικά και τα νεότερα μνημεία της πρωτεύουσας», διευκρινίζει. Επιστημονικός συνεργάτης του έργου είναι ο διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών του ΕΙΕ Λεωνίδας Καλλιβρετάκης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η Λίστα Νεότερων Μνημείων (1456-2003) που εκτός από κτίρια-ορόσημα της πρωτεύουσας περιλαμβάνει αρκετά άλλα λιγότερο γνωστά, ανάμεσά τους μέγαρα, ξενοδοχεία, πρεσβείες, θέατρα, κινηματογράφοι, τράπεζες, επαύλεις, πολυκατοικίες, στοές, σχολεία, κτίρια καταστημάτων, εργοστάσια, νοσοκομεία, ναοί, σιδηροδρομικοί σταθμοί κι άλλα σημαντικά από ιστορική κι αρχιτεκτονική άποψη οικοδομήματα. Τη φωτογράφηση και την ψηφιακή επεξεργασία των εικόνων έκαναν ο ιστορικός και φωτογράφος ιστορικού τοπίου Σέργιος Μοσχονάς μαζί με τον φωτογράφο Κωστή Καλλιβρετάκη.
Ωστόσο η «έκπληξη» ήταν για μένα το μάλλον δυσεύρετο ιστορικό ντοκιμαντέρ «Αιδ' εις Αθήναι... η πριν πόλις» σε παραγωγή, σενάριο και σκηνοθεσία Νίκου Γραμματικόπουλου, ένα εικοσάλεπτο αφιέρωμα στα αθηναϊκά νεοκλασικά σπίτια, τη και τη θυσία πολλών από αυτά στο βωμό ενός βεβιασμένου και συχνά «βάρβαρου» εκσυγχρονισμού της αστικής δομής ειδικά στις δεκαετίες '60-'70. Διανθισμένο με κείμενα του Γιάννη Τσαρούχη και εικόνες του Σπύρου Βασιλείου, κέρδισε το Βραβείο Κριτικών στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1980 κι αγοράστηκε από την ΕΡΤ αλλά κι από τη σουηδική τηλεόραση. Δες το, λέει.
Info: eie.gr/archaeologia
σχόλια