Η πρώτη εποχή του περιοδικού «Εικόνες» της Ελένης Βλάχου κλείνει με το τεύχος 599 της 14/4/1967 (μια βδομάδα πριν το πραξικόπημα). Τεύχος 600 δεν είμαι σίγουρος αν τυπώθηκε ποτέ, αλλά τεύχος 601 σίγουρα υπάρχει…
Κάποια στιγμή, πιθανώς στις αρχές του ’68, φαίνεται πως η Βλάχου πουλάει τα δικαιώματα των «Εικόνων» στην Πάπυρος Πρεςς (Γιάννης Α. Πουρνάρας), η οποία επανακυκλοφορεί, πάντα σε εβδομαδιαία βάση, το περιοδικό, αρχής γενομένης με το τεύχος 601 τής 8/3/1968. Οι νέες «Εικόνες» έχουν ωραιότερη εκτύπωση, καλύτερο χαρτί, δέσιμο με ράχη, καλοτυπωμένες έγχρωμες και ασπρόμαυρες φωτογραφίες, και βεβαίως δυναμικότερα θέματα (στο ’68 βρισκόμασταν εξάλλου) κυκλοφορώντας με κεντρική λεζάντα… «Νέα αφετηρία στον Ελληνικό περιοδικό τύπο/ Τώρα σε διεθνές επίπεδο/ Τώρα αληθινά επίκαιρο» (πάντα από το cover τού #601).
«Έγινε το απίστευτο! Την Τετάρτη η μαύρη σημαία των αναρχικών και η κόκκινη σημαία του Μάο και του Χο (Τσι Μιν) εκυμάτιζαν προκλητικά επάνω από την Σορβόννη, το κέντρο αυτό της γαλλικής ορθοδοξίας, από τότε που ιδρύθηκε πριν από επτά αιώνες. Τα λάβαρα της "μεγάλης εκπολιτιστικής επαναστάσεως à la Chinoise" στην καρδιά της Ευρώπης δεν τα είχαν υψώσει οι "εξαθλιωμένοι προλετάριοι". Τα είχαν υψώσει οι ωργισμένοι φοιτηταί – τα "βουτυρόπαιδα", που έλεγαν με περιφρόνηση οι εργάτες».
(περιοδικό ΕΙΚΟΝΕΣ, #611, 17/5/1968)
Στο τεύχος 611 (Παρασκευή 17 Μαΐου 1968) κι ενώ το Παρίσι φλέγεται λόγω των γεγονότων του Μάη, οι «Εικόνες», που κυκλοφορούν με εξώφυλλο την… επικείμενη Ολυμπιάδα του Μεξικού (δεν νομίζω να περίμενε κανείς κάτι άλλο…) προσφέρουν εντός ένα ενδιαφέρον άρθρο (με φωτογραφίες) του Νίκου Ι. Κυριαζίδη, υπό τον τίτλο «Παρίσι ώρα 0», στο οποίο διαβάζεις και κάποιες ουσιώδεις κρίσεις και πληροφορίες…
«Έγινε το απίστευτο! Την Τετάρτη η μαύρη σημαία των αναρχικών και η κόκκινη σημαία του Μάο και του Χο (Τσι Μιν) εκυμάτιζαν προκλητικά επάνω από την Σορβόννη, το κέντρο αυτό της γαλλικής ορθοδοξίας, από τότε που ιδρύθηκε πριν από επτά αιώνες. Τα λάβαρα της “μεγάλης εκπολιτιστικής επαναστάσεως à la Chinoise” στην καρδιά της Ευρώπης δεν τα είχαν υψώσει οι “εξαθλιωμένοι προλετάριοι”. Τα είχαν υψώσει οι ωργισμένοι φοιτηταί – τα “βουτυρόπαιδα”, που έλεγαν με περιφρόνηση οι εργάτες. Και η “μπουρζουαζία” της Γαλλίας παρακολουθούσε, όχι χωρίς κάποια συμπάθεια, το “αντιμπουρζουαζικό” αυτό ξέσπασμα της νέας γενιάς…
Την ώρα που η “Ουμανιτέ” του Κ.Κ. Γαλλίας κατάγγελνε σαν κίνημα “εξτρεμιστικών μικροομάδων” (γιατί είχε κινέζικη οσμή) το φοιτητικό ξεσήκωμα που άρχισε πριν από 15 ημέρες, ο κ. Εντγκάρ Πισανί, στέλεχος του ντεγκωλικού κόμματος, προειδοποιούσε την γαλλική Εθνοσυνέλευση: “Παραδίνομε στα παιδιά μας ένα κόσμο χωρίς εγγυήσεις, χωρίς ιδέες, και θέλομε να μας εγκρίνουν. Πολλές φορές, όταν μου υποβάλλη ερωτήσεις ο γιος μου, αναγκάζομαι να σωπαίνω ή, ακόμη, και να ψεύδωμαι.”».
Για να συνεχίσει λίγο πιο κάτω ο Νίκος Ι. Κυριαζίδης (1920-2002), γνωστός τα μετέπειτα χρόνια (1974-1983) ως εκδότης-διευθυντής του «Ταχυδρόμου», αλλά και ως διευθυντής της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» το 1983:
«Την Τετάρτη η Σορβόννη ήταν για τρίτη ημέρα “ξέφραγο αμπέλι”. Η νέα γενεά, που πολλοί την είχαν χαρακτηρίσει ως απολιτική και αδιάφορη, είχε απορρίψει το παλιό σύστημα της ανωτάτης παιδείας και απαιτούσε από τους γονείς της μια βασική αλλαγή. Αδιαφορώντας για τις συνέπειες, την πραγματοποιούσε με την κατάληψη “όλων των εξουσιών” στα πανεπιστήμια.(…) Οι σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης έδειχναν ότι ακόμη και οι κάτοικοι του Καρτιέ Λατέν, που είδαν τα αυτοκίνητά τους να καίγωνται στις ταραχές, τα έβαζαν με την αστυνομία και όχι με τον φοιτητικό κόσμο».
Το κείμενο διανθίζεται με αποκαλυπτικές φωτογραφίες. Είναι αυτές που βλέπετε…
Παρά, λοιπόν, την αυστηρή λογοκρισία, και με τους συνταγματάρχες να ξεσκονίζουν τις «ύλες» περιοδικών και εφημερίδων αποψιλώνοντάς τες από τα ενοχλητικά άρθρα και αρθρίδια, πάντα υπήρχε τρόπος, ή έστω η πιθανότητα, κάτι να διαφύγει, κάτι να παραπέσει, και άρα κάτι να «περάσει»… Και τούτες οι κουβέντες του Κυριαζίδη (όπως και άλλες διάφορες του κειμένου του) δεν ήταν από ’κείνες τις a priori «αθώες», ούτε βεβαίως αυτονόητα αδιάφορες (για το καθεστώς). Έδιναν ένα στίγμα.
Σαράντα χρόνια αργότερα στο συνέδριο του Ι.ΣΤ.Α.ΜΕ. (Ινστιτούτο Στρατηγικών και Αναπτυξιακών Μελετών - Ανδρέας Παπανδρέου) αναφορικά με τα γεγονότα του Μάη του ’68, έτσι όπως εκείνα καταγράφηκαν στον τόμο «40 Χρόνια Μάης ’68/ Πρακτικά Εκδήλωσης/ 16-17-18 Μαΐου 2008» [Συνέκδοση: ΙΣΤΑΜΕ-Μίλητος] γράφει η Μαρία Δαμανάκη (μία εκ των εισηγητών/εισηγητριών):
«(…)Το 1968, η Ελλάδα ζούσε τις πιο σκληρές μέρες της στρατιωτικο-φασιστικής δικτατορίας. Ο Γαλλικός Μάης μέσα από τις λογοκριμένες εφημερίδες της εποχής, ήταν συνώνυμο με την αναρχία, την καταστροφή των αξιών της κοινωνίας και του έθνους. Η επιρροή τους όμως στους νέους, ακόμη και σ’ αυτές τις συνθήκες υπήρξε καθοριστική, κυρίως ως προς τις δυνατότητες του φοιτητικού κινήματος να επιφέρει αλλαγές στη δημοκρατία, στο πανεπιστήμιο και στην κοινωνία.(…)».
Βεβαίως, αν περίμενε κανείς να πάρει μιαν ιδέα του Γαλλικού Μάη από τον «Ελεύθερο Κόσμο», τη «Βραδυνή» ή το «Έθνος» της εποχής σίγουρα θα ήταν εκτός τόπου και χρόνου. Αν, όμως, το έψαχνε περισσότερο κάτι θα μπορούσε ν’ ανακαλύψει – και όχι μόνο στις «Εικόνες»…
Όταν λίγο πιο κάτω (στην ίδια εισήγηση από το συνέδριο του ΙΣΤΑΜΕ) η Μαρία Δαμανάκη υποστηρίζει πως… «πολλοί αναφέρονται στο Πολυτεχνείο του 1973, ως τον ελληνικό Μάη του 1968» και πως «επιρροή ασφαλώς υπήρξε», μπορεί ν’ ακούγεται και κάπως ανεξήγητη (η κ. Δαμανάκη), άμα συνδυάσουμε δηλαδή τα προηγούμενα δικά της περί «λογοκριμένων εφημερίδων της εποχής» και τα τοιαύτα.
Πώς υπήρξε επιρροή ο «Μάης» για το Πολυτεχνείο πεντέμισι χρόνια αργότερα, από τη στιγμή κατά την οποία η ουσιαστική ενημέρωση για το τι συνέβαινε ή το τι είχε συμβεί στο Παρίσι ήταν ανύπαρκτη; Ακόμη και η Deutsche Welle δεν είχε ξεκινήσει έως τότε (τον Μάιο του ’68 εννοώ) τα λαύρα αντιχουντικά προγράμματά της και ως εκ τούτου «κανείς» Έλληνας δεν την άκουγε – κάτι που θα συνέβαινε μετά την 1η Μαρτίου του ’69…
Το θέμα, λοιπόν, δεν είναι τι έγραφαν ή δεν έγραφαν οι λογοκριμένες από το καθεστώς εφημερίδες, ή τι μετέδιδαν τα ραδιόφωνα, αλλά το γεγονός πως η (παράνομη) αριστερά της εποχής δεν είχε εμβαθύνει εγκαίρως (συγχρόνως με τα γεγονότα εννοώ) στη σημασία του Γαλλικού Μάη. Προσανατολισμένη στην αντιδικτατορική πάλη, αλλά κυρίως πιεσμένη κάτω από το βάρος της διάσπασης του ενιαίου ΚΚΕ, που είχε ξεκινήσει από τον Φλεβάρη του ’68 και τραβούσε επί μήνες, αυτοπεριοριζόταν σε μια «εσωτερικής» μόχλευσης κειμενογραφία.
Εξαιρέσεις; Υπήρξαν. Μια προκήρυξη π.χ. της οργάνωσης «Σπουδαστική Πάλη» στη Θεσσαλονίκη, που πολυγραφήθηκε τον Μάιο του 1968. Η προκήρυξη υπάρχει στο διαδίκτυο και προέρχεται από το αρχείο του Τριαντάφυλλου Μηταφίδη (εκ των ιδρυτών της οργάνωσης και σήμερα βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης). Σαφείς αναφορές στον Γαλλικό Μάη και κριτική στο «γραφειοκρατικό» ΚΚ Γαλλίας από την τροτσκιστική μεριά.
Το πράγμα, πάντως, θ’ αλλάξει μετά το 1970 (με δύο-τρία χρόνια καθυστέρηση δηλαδή), όταν θα σκάσουν τα πρώτα βιβλία για τον Γαλλικό Μάη, όπως ας πούμε «Η Γαλλική Επανάσταση/ Μάης 1968» [Νέοι Στόχοι, 1971» των Μ. Μακκόνβιλ, Π. Σίηλ (ίσως το σημαντικότερο βιβλίο για το θέμα, που τυπώθηκε ποτέ στην Ελλάδα – επανεκδόθηκε και το 1982 από τις εκδόσεις Θεωρία), το «Δύο μελέτες για το γαλλικό Μάη του 1968» [Νέοι Στόχοι, 1971] των Π. Φρανκ και Ε. Μάντελ, το κλασικό «Η Κοινωνία του Θεάματος» [Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1972] του Γκυ Ντεμπόρ, ένα από τα «ευαγγέλια» του Μάη του ’68, το «Αριστερισμός/ Φάρμακο στη Γεροντική Αρρώστια του Κομμουνισμού» [Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1972] των Gabriel και Daniel Cohn-Bendit κ.λπ.
Μέσα από αυτή τη φιλολογία ο Γαλλικός Μάης μπορεί να επιδρά στην εκδήλωση και εξέλιξη του «Πολυτεχνείου», κατά ένα μικρό όμως μέρος μιας και το ελληνικό φοιτητικό κίνημα, εν μέσω δικτατορίας, δεν περίμενε τον Γαλλικό Μάη για να ριζοσπαστικοποιηθεί. Πόσω μάλλον όταν είχαν προϋπάρξει (ήδη από το 1962), οι αγώνες τού «1-1-4» και του 15% για την Παιδεία… για να μην πάμε πιο πίσω, στα μέσα του ’50, όταν το ίδιο φοιτητικό κίνημα αποτελεί το βασικό στήριγμα του κυπριακού απελευθερωτικού αγώνα στην Ελλάδα…
Και για να επανέλθουμε στο άρθρο του Κυριαζίδη από τις «Εικόνες» του ’68…
«“Αποφάσισα” είπε ο Πομπιντού, μιλώντας από την τηλεόραση… Και η απόφασή του ήταν να δεχθεί όλα τα φοιτητικά αιτήματα: να αποσυρθεί η αστυνομία και ν’ ανοίξει η Σορβόννη. Να αφήση ελεύθερους όλους τους φοιτητάς, ακόμη και εκείνους που είχαν καταδικασθή. Να αρχίση διάλογο με τον φοιτητικό κόσμο, για την ριζική μεταρρύθμιση της ανωτάτης παιδείας…
Αλλά και η αντιπολίτευση δεν μπορούσε να αφήση ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία. Τα συνδικάτα όλων των αποχρώσεων έκαναν ενιαίο μέτωπο με τα “παιδιά της μανούλας τους”. Η Ομοσπονδία της Αριστεράς αποφάσιζε να κατεβή στους δρόμους. Και το Κ.Κ. Γαλλίας έκανε στροφή 180 μοιρών: δεν μιλούσε πια για “εξτρεμιστάς”, βλέποντας ότι έχανε την επιρροή στο παλιό φέουδό του – την διανόηση. Την Δευτέρα: συνδικάτα, κόμματα της αντιπολιτεύσεως και φοιτηταί ωργάνωσαν γιγαντιαία διαδήλωση ενός εκατομμυρίου ανθρώπων στο Παρίσι, ενώ μια 24ωρη γενική απεργία των εργατών άφηνε την Γαλλία μισοπαράλυτη…
Μάταια όμως. Το φοιτητικό κίνημα έμοιαζε να έχη αποκτήσει την αυτονομία του, πέρα και πάνω από τα κόμματα. Και να κινήται με την δική του λογική»…
σχόλια